چاپ اسکناس درشت‌تر

محمود بهمنی که پیش از این حذف ایران چک از روند مبادلات پولی را «چالش برانگیز» خوانده بود، این بار به خبرگزاری فارس عنوان کرده که «افزایش هزینههای انتشار اسکناس یکی از مهمترین دلایلی است که جمعآوری ایران چکها را با چالش روبهرو میکند.» به گفته بهمنی در حال حاضر چاپ هر برگ اسکناس و ایران چک به طور متوسط 48 تا 52 تومان هزینه دارد، بنابراین «جمعآوری ایرانچکها و جایگزین کردن آنها با اسکناس هزینه سنگینی دربردارد.»
رییس کل بانک مرکزی گفت: بر اساس قواعد مدیریت پول باید در صورت جمعآوری ایران چکها، ترکیبی از اسکناسهای موجود را منتشر و جایگزین کنیم، در صورتی که حتی این جایگزینی با اسکناس ده هزار تومانی انجام شود در واقع هزینه چاپ پول 5 برابر میشود.
به اعتقاد وی، «اگر متوسط هزینه هر برگ ایران چک را 50 تومان هم درنظر بگیریم، در صورت حذف هر برگ ایران چک حداقل باید 5 برگ اسکناس 10 هزار تومانی چاپ کرد که به معنای 5 برابر شدن هزینهها است و تاکید میکنم این در حالی است که جایگزینی تنها با اسکناس 10 هزار تومانی انجام شود که قطعا روش درستی هم نیست و باید ترکیبی از اسکناسها را جایگزین کرد.»
در آخرین روزهای فروردین ماه امسال، خبر ممنوعیت انتشار ایران چک رسانهای شد و رییس مجلس با استناد به بررسیهای هیات تطبیق مصوبات دولت با قوانین، انتشار «ایرانچک» توسط بانک مرکزی را ممنوع اعلام کرد. گویا رییس مجلس بیست و هفتم اسفند ماه سال گذشته نامه عدم تطبیق مصوبه بانک مرکزی در مورد انتشار ایرانچک با قوانین را ابلاغ کرده و به دولت یک هفته مهلت داده بود «تا در مدت زمان تعیین شده نسبت به توقف انتشار ایرانچکهای جدید اقدام کند.» در این نامه دهبندی، به دولت اعلام شده بود که در صورت انتشار ایرانچک از سوی بانک مرکزی، مطابق قانون عمل خواهد شد. لاریجانی در این نامه با تاکید بر ممنوعیت رواج ایرانچک 10 مورد مغایرت انتشار ایرانچک با قوانین کشور را گوشزد کرده و از دولت خواسته بود به تخلفات خود دراین زمینه پایان دهد. این ابلاغیه لاریجانی موجب شد تا مجادلهای میان نمایندگان مجلس و دولت بر سر انتشار یا عدم انتشار ایرانچکها در بگیرد. اما حالا محمود بهمنی رییس کل بانک مرکزی به خبرگزاری فارس گفت: بانک مرکزی توضیحات مفصلی به مجلس در مورد شرایط استفاده از ایران چکها داده و مکانیزم انتشار این ابزار پولی را تشریح کرده است. به گفته بهمنی، «ایران چک دقیقا به مانند اسکناس است؛ یعنی بهازای هر برگ ایران چکی که در اختیار بانکها قرار میگیرد حسابشان به بانک مرکزی بدهکار میشود و اصطلاحا پول بلوکه میشود.» وی افزود: «به این ترتیب دغدغه خلق پول با گردش ایرانچکها وجود ندارد؛ چرا که در شرایط فعلی این ابزار پولی کارکرد اسکناس را دارد.»رییس کل بانک مرکزی تاکید کرده که «گمان میکنم با توضیحات ارائه شده به مجلس تا حدود زیادی دغدغههای دوستان برطرف شده و در صورت باقی ماندن نکتهای همچنان امکان ارائه توضیحات بیشتر وجود دارد.»
اسکناس درشتتر؟
انتشار ایرانچک با مصوبه هیات وزیران در هشتم اسفند ماه سال 86 رسمیت یافت. در بهار سال 87 ایرانچک جایگزین چک پولهای بانک مرکزی شد و قطعات 50هزارتومانی و100هزارتومانی آن به گردش درآمد. مدتی بعد یعنی در 5بهمن 1389، انتشار ایرانچکهای 100هزارتومانی متوقف شد و بانک مرکزی اعلام کرد در نظر دارد انتشار ایرانچکهای 50هزارتومانی را نیز متوقف کند. پیش از انتشار ایران چک توسط بانک مرکزی، 12 بانک ایرانی اقدام به انتشار چکپول میکردند، اما انتشار آن از بهارسال 87 به انحصار بانک مرکزی درآمد.
بانک مرکزی با این استدلال که «انتشار ایرانچک برای ساماندهی انواع چکهای مسافرتی ـ دیداری و... توسط بانکهای مختلف بوده» این اقدام را «مبتنی بر مواد 10 و 11 قانون پولی و بانکی کشور» عنوان کرده و از آن دفاع میکند. اما در مقابل مجلس این استدلال را ساختن «وجهه قانونی برای کار غیرقانونی» دانسته و معتقد است که «اگر استدلال این تصمیم بر پایه این است که ایرانچکهای بانک مرکزی «پول» است و «چک پول» نیست این موضوع با تعریف قانون چک تطابق ندارد.» بانک مرکزی «تفاوت عمده ماهوی چک پولهای خود با چک پولهای منتشره از سوی سایر بانکها» را «بلوکه نشدن هیچ وجهی در قبال آنها و ایجاد پول و نقدینگی و تورمزایی آنها» میداند، اما مخالفان انتشار ایران چک در مجلس و سازمان بازرسی کل کشور معتقدند که «اگر ایرانچک طبق مقررات به عنوان پول رایج شناخته شده باشد نه برگ حواله یا تعهد دین... که باید مطابق ماده 5 این قانون با حجم معین و با پشتوانههای قانونی چاپ و توزیع گردد، این برگههای «چک» بنا بر تعاریف قانونی مربوط، «چک» نبوده و «پول» نیز بنابر تعاریف و محدودیتهای یاد شده نیست.»
با این حساب به نظر میرسد روند استدلالهای قانونی به گونهای پیش رفته که برای بانک مرکزی انتخابی جز «چاپ اسکناس درشتتر» نمیماند. در حال حاضر، درشتترین اسکناس ایران، اسکناس ده هزار تومانی است و به نظر میرسد اگر مجلس همچنان بر سر نظر خود مبنی بر غیر قانونی بودن انتشار ایران چک پافشاری کند، بانک مرکزی مجبور به چاپ اسکناس درشتتر خواهد شد. این موضوع را بهمنی رییس کل بانک مرکزی نیز تایید کرده و گفته که در این صورت «چارهای جز انتشار اسکناس درشتتر نخواهیم داشت.» رییس کل بانک مرکزی در این زمینه گفته بود :«تا زمانی که به اندازه نیاز اسکناس 10 هزار تومانی وارد بازار نشود، ایرانچک 50هزارتومانی جمعآوری نمیشود، زیرا از آنها در خودپردازها استفاده میشود و در رفع نیاز مردم موثر هستند.»
هم اکنون نیز این دغدغه به وجود آمده که با خروج چک پولها از بازار مبادلات پولی مردم با مشکلاتی مواجه شود. البته برخی از مسوولان بانک مرکزی بر فقدان اسکناس درشت در کشور صحه میگذارند و مطرح میکنند که هنوز مجوزی برای انتشار اسکناس درشت دریافت نکردهاند، این در حالی است که یکی از نیازهای فعلی جامعه در زمینه پولی را انتشار اسکناسهای درشت همچون 50 و 100 هزار تومانی میدانند، ولی در عین حال عنوان میکنند که مجوزی برای انتشار این اسکناسها دریافت نکردهاند.

دولت برداشتی از حساب نوزادان نداشته است

رییس کل بانک مرکزی همچنین در بخش دیگری از گفتوگوی خود با خبرگزاری فارس «برداشت دولت از حساب سرپرستان نوزادان» را تکذیب کرد. بهمنی گفت: دولت برداشتی از حساب سرپرستان نوزادان نداشته است چراکه باید این مبلغ از حسابهای بانک ملی برداشت میشد و آن وقت من در جریان این مساله قرار میگرفتم.
او درباره اینکه شایعاتی درباره برداشت ناگهانی مبالغ واریز شده به حساب سرپرستان نوزادان مطرح شده است، گفت: من چنین مسالهای را به شدت تکذیب میکنم و اصلا چنین تصمیمی در این باره صورت نگرفته است.
رییس بانک مرکزی ادامه داد: از این رو با اطمینان میتوانم بگویم که چنین مسالهای به هیچ عنوان درست نیست.
بهمنی گفت: تمام مبالغ واریز شده به حساب نوزادان هم اکنون در حسابهای آنها است و هیچ کس تاکنون برداشتی از این حسابها انجام نداده است.