سهم 7/2 تریلیون دلاری توریسم در اقتصاد 2015

سهم مستقیم سفر و گردشگری در تولید ناخالص داخلی و مشاغل جهان در سال 2015 به ترتیب 2/2 تریلیون دلار و 108 میلیون شغل بوده است. براساس گزارش سالانه شورای جهانی سفر و گردشگری (WTTC) درباره تاثیرات اقتصادی صنعت توریسم، با درنظر گرفتن اثرات گستردهتر این صنعت ازجمله نقش غیرمستقیم آن، سهم کل (مستقیم و غیر مستقیم) صنعت سفر در اقتصاد جهانی طی سال 2015، 2/ 7 تریلیون دلار بوده که معادل 9/8 درصد از کل تولید ناخالص داخلی جهان را تشکیل میدهد.طبق این گزارش، در سال گذشته میلادی 2/5 میلیون شغل جدید بهطور مستقیم و 7/2میلیون شغل در کل در این بخش ایجاد شده که تعداد کل مشاغل مستقیم در این بخش را به 108 میلیون رسانده است.

از سوی دیگر درمورد مشاغل، صنعت گردشگری طی سال 2015 از 284 میلیون شغل حمایت کرده. به عبارت دیگر از هر 11شغل جهان، یک شغل مربوط به بخش سفر و گردشگری بوده است. برهمین اساس، سهم کل این صنعت در رشد مشاغل تا 2/6 درصد و سهم کل در رشد تولید ناخالص داخلی تا 3/1 درصد بوده است؛ ارقامی که برای پنجمین سال متوالی رشد سریعتر از رشد اقتصادی جهان را که 2/3 درصد است، نشان میدهد.بنابراین در مجموع، گردشگری طی سال 2015 به لحاظ سهم در رشد تولید ناخالص داخلی بهتر از بسیاری از دیگر بخشهای عمده اقتصادی، ازجمله بخش تولیدی و خردهفروشی عمل کرده و از نظر رشد مشاغل نیز عملکرد مناسبتری نسبت به دیگر بخشهای اقتصادی ازجمله بخش خدمات مالی، آموزش و خدمات بهداشت و درمان داشته است.چه اینکه طی بررسیهای WTTC در سطح کشوری، سهم مستقیم گردشگری در رشد تولید ناخالص داخلی بیشتر از رشد کلی تولید ناخالص داخلی در 127 کشور از 184 کشور مورد بررسی بوده است. ایسلند، ژاپن، مکزیک، نیوزیلند، قطر، عربستان سعودی، تایلند و اوگاندا ازجمله این کشورها هستند. تقاضای مستمر برای سفر به همراه توانایی این بخش در پیشی گرفتن مداوم از اقتصاد جهانی و انعطافپذیری در برابر شوکها، نشاندهنده اهمیت و ارزش این بخش بهعنوان یک بخش اصلی در توسعه اقتصادی و اشتغالزایی در سراسر جهان است.

رشد کمتر از پیشبینی اما همچنان پیشتاز

گرچه در سال 2015 بخش گردشگردی نسبت به اقتصاد جهانی عملکرد بهتری داشت، اما رشد سهم مستقیم این صنعت در تولید ناخالص داخلی نسبت به 4 سال گذشته ضعیفتر و تنها 3/7 درصد بود. این مساله تاحدی بهدلیل رشد اقتصادی کمتر از انتظار جهان در سال 2015 است. همانطور که گفته شد، رشد اقتصادی جهان در سال 2015، 2/3 درصد بود. علاوه براین، برخی از رویدادهای پیشبینینشده غیراقتصادی، تاثیر منفی بر عملکرد بخش سفر و گردشگری داشته است. بهطور خاص، سال 2015 شاهد موجی از حملات تروریستی عمده در کشورهایی همچون مصر، فرانسه، اندونزی، کنیا، نیجریه، تایلند و تونس بودیم که در مجموع تاثیرات منفی جهانی در زمینه سفر، بهویژه به این مقاصد به همراه داشت. علاوه براین، ممنوعیت پرواز از روسیه به مصر و ترکیه که در اواخر سال گذشته میلادی روی داد و شیوع بیماری مرس در کرهجنوبی بر گردشگری این مقاصد در سال 2015 اثر منفی گذاشت. همچنین ماکائو که از نظر هزینههای گردشگری ورودی بینالمللی چهارمین کشور بزرگ در سال 2014 بود، در سال 2015 سال بسیار ضعیفی را تجربه کرد. اقدامات ضد فساد و ضد پولشویی در چین و برخی عوامل دیگر موجب کاهش یک سومی هزینههای گردشگری ورودی بینالمللی ماکائو شد. کشورهای هنگکنگ، مالزی و سنگاپور نیز به لحاظ هزینههای گردشگری ورودی بینالمللی دچار کاهش شدند و این مساله به کندی رشد هزینههای سفر و گردشگری بینالمللی در سال 2015 کمک کرد. در همین حال، طی سال گذشته میلادی روندی که در اکثر سالهای دهه گذشته دیده شده بود، معکوس و رشد هزینه سفرهای داخلی با نسبت 2/9 درصد، از رشد هزینه سفرهای بینالمللی که 2/4 درصد اعلام شد، فراتر رفت.

شاخصهای تاییدکننده عملکرد مثبت توریسم

با وجود رشد کمتر از انتظارسهم سفر و گردشگری در تولید ناخالص داخلی در سال گذشته میلادی، معیارهای مختلف دیگر نشاندهنده عملکرد مناسب این بخش است. براساس گزارش WTTC، عملکرد هتلها مناسب بود که این عملکرد مثبت را نرخ اقامت، میانگین نرخ روزانه و درآمد در ازای هر اتاق موجود نشان میدهد و سالی خوب برای همه مناطق جهان بهجز آسیا-پاسیفیک و خاورمیانه را تایید میکند. از سوی دیگر، ترافیک جهانی مسافران هوایی در سال 2015 تا 6/5 درصد رشد کرد که سریعترین آهنگ از احیای اقتصادی پس از بحران مالی در سال 2010 و بسیار بالاتر از میانگین رشد سالانه 5/5 درصدی در 10سال گذشته به حساب میآید. علت این رشد چشمگیر، کاهش هزینه بلیت هواپیما بهدلیل افت قیمت نفت است. به علاوه، ورودهای بینالمللی جهانی در سال 2015 تا 4/4 درصد رشد کرد که بیشتر از رشد 4/2 درصدی در سال 2014 بود. اما فشار نزولی بر میانگین هزینه، موجب شد رشد صرف هزینه توسط گردشگران بینالمللی از 4درصد در سال 2014 به 2/4 درصد در سال 2015 کاهش یابد. با اینهمه، تمام مناطق جهان طی سال گذشته میلادی، شاهد رشد کل تولید ناخالص داخلی گردشگری بودند؛ بهطوریکه جنوب شرق آسیا با رشد 7/9 درصدی بیشترین رشد را تجربه کرد و بعد از آن جنوب آسیا با رشد 7/4 درصدی قرار گرفت. خاورمیانه با رشد 5/9 درصدی روبهرو شد، حوزه کارائیب رشد 5/1 درصدی را ثبت و آفریقای سیاه3/3 درصد رشد کرد. آمریکای شمالی نیز با رشد 3/1 درصدی روبهرو شد و اروپا رشد 2/5 درصدی را تجربه کرد. همچنین شمال شرق آسیا 1/2 درصد، آمریکای لاتین 1/5 درصد و شمال آفریقا 1/4 درصد رشد کل تولید ناخالص داخلی گردشگری را شاهد بودند.

طبق این گزارش، طی دهه گذشته آسیا بهطور سنتی منطقهای بوده که سریعترین رشد را به لحاظ سهم سفر و گردشگری در تولید ناخالص داخلی داشته است. اما در سال 2015 رشد این منطقه بهطور چشمگیری کاهش یافت و از 6/7 درصد در سال 2014 به 3/7 درصد در سال گذشته میلادی رسید. این مساله بهدلیل ضعف در شمال شرق آسیا بهویژه ماکائو و همچنین هنگکنگ، تایوان و کرهجنوبی بوده است. ضعف در شمال شرق آسیا درشرایطی روی داد که این منطقه رشد قابل توجهی در هزینه گردشگری خروجی از چین در سال 2015 ثبت کرد؛ به طوری که هزینه گردشگری خروجی چین در سال منتهی به سپتامبر 2015، 67 درصد به نرخ دلار آمریکا رشد داشت. اما در عین حال در شمال شرق آسیا، ژاپن یک استثنا محسوب میشود. این کشور از رشد گردشگری خروجی چین منتفع شد. ورودیهای بینالمللی ژاپن در سال 2015 تا 47 درصد رشد کرد و درآمدهای بینالمللی آن 36 درصد افزایش یافت. طبق تجارب به دست آمده، گردشگران چین ترجیح میدهند به خارج از این منطقه و بهویژه به مکانهایی که ویزای ورود به آسانی به آنها داده میشود، سفر کنند. اروپا بهطور چشمگیری از ورود گردشگران چینی منتفع شده و مقاصد اصلی این گردشگران، بریتانیا و آلمان بودهاند. همچنین مقاصد جدیدی مانند ایسلند نیز از ورود گردشگران چینی بهرهمند شدند. اقیانوسیه، استرالیا و نیوزیلند هم شاهد رشد چشمگیر ورود گردشگران چینی بودند.

تاثیر مثبت میانمدت افت قیمت بر توریسم

براساس گزارش مذکور، چشمانداز جهانی گردشگری در سال 2016 نسبت به پیشبینیهایی که در سال 2015 شده بود، ضعیفتر به نظر میرسد. اکنون پیشبینی میشود سهم مستقیم سفر در تولید ناخالص داخلی تا 3/3 درصد رشد خواهد کرد. این پیشبینی همراستا با تجدیدنظر در رشد اقتصادی جهان است که پیشتر پیشبینی میشد در سال 2016 با رشد 3/1 درصدی روبهرو شود، اما اکنون پیشبینی میشود تنها 2/8 درصد رشد خواهد داشت. بهرغم این کاهش پیشبینی، رشد بخش سفر و گردشگری برای ششمین سال متوالی بیشتر از رشد اقتصادی جهان خواهد بود. رشد 3/3 درصدی بخش گردشگری در سال 2016 به لطف بهبود بودجه خانوارها درپی کاهش قیمت نفت رخ خواهد داد.

با توجه به اینکه پیشبینی میشود قیمت نفت در سال 2016 نیز پایین خواهد ماند، کاهش قیمت نرخ کرایه هوایی به رشد بینالمللی سفر کمک خواهد کرد. گرچه کاهش قیمت نفت در سطح جهانی برای بخش سفر و گردشگری مثبت است، اما در برخی از کشورهای صادرکننده نفت، سرمایهگذاری کسبوکارها، هزینه دولت و مشاغل بخشهای استخراج نفت، کاهش یافته است. این مساله موجب بیثباتی بازارها و عملکرد ضعیف اقتصادی این کشورها شده و به بخش سفر و گردشگری نیز سرایت خواهد کرد. این مساله این تضاد و پرسش را به وجود آورده که آیا کاهش قیمت نفت به نفع اقتصاد جهانی است یا به ضرر آن؟ با این وجود، در میانمدت، کاهش قیمت نفت تاثیر مثبت آشکاری بر اقتصاد جهانی و درنتیجه بخش گردشگری خواهد داشت، زیرا کسب و کارها و مصرفکنندگان خود را با قیمت پایین نفت وفق خواهند داد.

در گزارش شورای جهانی سفر و گردشگری پیشبینی میشود تمام مولفههای عمده سفر و گردشگری در سال 2016 نسبت به سال 2015 رشد سریعتری را ثبت کنند. سرمایهگذاری در این بخش تا 4/7 درصد رشد خواهد کرد و هزینه سفر و گردشگری داخلی و بینالمللی به ترتیب تا 3/3 و 3/0 درصد رشد خواهند کرد. به این ترتیب در سال 2016 رشد هزینه سفر و گردشگری داخلی دوباره از هزینه سفر و گردشگری بینالمللی پیشی میگیرد، اما از سال 2018 این روند معکوس میشود. افزایش ارزش دلار نسبت به دیگر ارزها، در سال 2016 نیز بر روند سفر تاثیرگذار خواهد بود.

آمریکا و دیگر مقاصد گردشگری که واحد پول آنها به دلار وابسته است، مانند هنگکنگ، قطر، عربستان سعودی و امارات متحده عربی همچنان جزو مقاصد گردشگری گران خواهند بود، اما قدرت خرید بینالمللی شهروندان این کشورها افزایش مییابد. مقاصد اصلی گردشگری ازجمله دیگر نقاط قاره آمریکا و اروپا، از گردشگران آمریکایی به شدت منتفع خواهند شد، زیرا این گردشگران به دنبال مقاصد گردشگری مقرون به صرفهتر هستند. از سوی دیگر، پیشبینی میشود همه مناطق با رشد مستقیم سهم سفر و گردشگری در تولید ناخالص داخلی رو به رو خواهند شد. البته استثنای این مساله آمریکای لاتین است که رشد منفی 0/5 درصد را تجربه خواهد کرد؛ زیرا برزیل که بزرگترین اقتصاد آمریکای لاتین به شمار میرود و نیمی از سهم گردشگری در تولید ناخالص داخلی این منطقه را تشکیل میدهد، در سال 2016 همچنان با رکود اقتصادی دست به گریبان خواهد بود. این مساله بر چشمانداز کل منطقه تاثیر منفی خواهد گذاشت. با این وجود مقاصدی مانند شیلی و کلمبیا در سال 2016 رشد خوبی را تجربه خواهند کرد.

چشمانداز بلندمدت تا سال 2026

طبق گزارش WTTC، پیشبینی میشود طی 10 سال آینده سهم گردشگری در تولید ناخالص داخلی بهطور متوسط، سالانه تا 4 درصد رشد کند. در این دوره، رشد این بخش همچنان سریعتر از رشد اقتصادی جهان خواهد بود. شکاف بین رشد اقتصادی جهان و رشد سفر و گردشگری نسبت به چند سال گذشته بیشتر میشود و به 1/4 درصد میرسد، زیرا مولفههای سهم سفر و گردشگری در تولید ناخالص داخلی نسبت به مولفههای اقتصاد کلان و دیگر بخشها سریعتر رشد خواهد کرد. همچنین تا سال 2026، سفر و گردشگری 370 میلیون شغل را در کل جهان تحت پوشش قرار خواهد داد که معادل یک شغل از هر 9 شغل در سراسر جهان است. جنوب آسیا سریعترین رشد را در میان مناطق مختلف جهان خواهد داشت و تا سال 2026 سهم کل سفر و گردشگری این منطقه از تولید ناخالص داخلی به 7/1 درصد خواهد رسید.

رشد سفر و گردشگری هند 7/5 درصد خواهد بود که از رشد 7 درصدی چین بیشتر است. به علاوه، سهم گردشگری از تولید ناخالص داخلی در جنوب شرق آسیا به 5/8 درصد، در شمال شرق آسیا به 5/6 درصد، در آفریقای سیاه به 5/2 درصد، در خاورمیانه به 4/9 درصد و در شمال آفریقا به 4/2 درصد خواهد رسید. همچنین رشد در آمریکای لاتین 3/7 درصد، آمریکای شمالی 3/5 درصد، حوزه کارائیب 3/4 درصد و اروپا 2/8 درصد خواهد بود که کمتر از میانگین سالانه 4 درصد جهانی است. البته نرخ رشد برخی از این مناطق را باید با توجه به عملکردهای قبلی سنجید. در سالهای 2010 تا 2015 میانگین سهم سفر و گردشگری از تولید ناخالص داخلی در شمال آفریقا منفی 2/8 درصد بوده است. تا سال 2026، سهم کل سفر و گردشگری از تولید ناخالص داخلی شمال آفریقا فقط 33 درصد بیشتر از سطح سال 2010 خواهد بود. این در شرایطی است که در همین دوره رشد جنوب شرق آسیا 178 درصد خواهد بود.

همچنین، تا سال 2026 کشورهای چین، هند، اندونزی، مکزیک و آفریقای جنوبی سریعترین رشد را در سهم سفر و گردشگری در تولید ناخالص داخلی خواهند داشت. درمیان کشورهای کوچکی که در بین 20 اقتصاد بزرگ جهان حضور ندارند، قرقیزستان، میانمار، تانزانیا، ویتنام و زامبیا نیز قویترین رشد را تجربه خواهند کرد.  در راستای برآوردهای سال گذشته، همچنان پیشبینی میشود چین تا پایان دوره گفته شده (2026-2016) به لحاظ سرمایهگذاری در بخش سفر از آمریکا پیشی خواهد گرفت، اما به لحاظ سهم کل سفر و گردشگری در تولید ناخالص داخلی، سهم مستقیم گردشگری در تولید ناخالص داخلی، همچنین هزینههای داخلی و صرف هزینه توسط گردشگران خارجی، چین عقبتر از آمریکا خواهد بود.

از سوی دیگر طبق این گزارش، درپی رشد مناسب اقتصادی هند، این کشور در میان 10اقتصاد برتر در زمینه سفر و گردشگری قرار خواهد گرفت و به لحاظ سهم کل سفر و گردشگری از تولید ناخالص داخلی از جایگاه دوازدهم در سال 2015 به جایگاه هفتم در سال 2026 ارتقا خواهد یافت. در فهرست بهترین اقتصادها به لحاظ سهم کل گردشگری در تولید ناخالص داخلی، کشورهای میانمار، نامیبیا، تانزانیا، اوگاندا، ویتنام و زامبیا نیز جایگاه بهتری پیدا خواهند کرد. تا سال 2026 تایلند نیز به لحاظ صرف هزینه توسط گردشگران با پشتسر گذاشتن چین و اسپانیا، به مکان دوم این فهرست صعود خواهد کرد. علاوهبر این، تا آن سال چین، آمریکا، آلمان و بریتانیا چهار بازار اصلی هزینههای گردشگری خروجی خواهند بود. هند، اندونزی و سنگاپور نیز در این زمینه جایگاه بهتری پیدا میکنند.