اقتصاد دچار عارضه «کمبود» یا «سیل ویرانگر» پول؟

در ماههای اخیر و بعد از عبور حجم نقدینگی از 900 هزار میلیارد تومان بحثهایی درباره رسیدن نقدینگی به رقم هزار هزار میلیارد تومان مطرح و حتی گفته شد بانک مرکزی نگران انتشار آمار نقدینگی است.

اما نگاهی به روند نقدینگی از سال 77 تاکنون نشان میدهد نقدینگی در اقتصاد ایران همواره سیر صعودی داشته و به طور متوسط هر سه سال یکبار دو برابر شده است.

براساس آخرین آمارهای بانک مرکزی، نقدینگی در پایان دی ماه 94 با 21/2 درصد رشد نسبت به اسفند 93 و 27/2 درصد افزایش نسبت به دی ماه 93، به 949 هزار و 390 میلیارد تومان رسید.

در صورتی که این درصد رشد تا پایان سال گذشته ادامه یافته باشد، باید حجم کل نقدینگی 993 هزار و 627 میلیارد تومان رسیده باشد که حدود 7 هزار میلیارد تومان تا مرز هزار هزار میلیارد تومان فاصله دارد.

اما این سوال مطرح است که آیا افزایش عدد نقدینگی به هزار هزار میلیارد تومان اتفاق عجیب و خطرناکی است؟

محمد جواد شریف زاده در همین باره گفت: باید به چند مساله در این بین توجه کرد؛ اول اینکه این نقدینگی که گزارش میشود با لحاظ آمار موسسات جدید است که قبلا مجوز نداشتند و قبلا در آمار بانک مرکزی نبود.

وی با بیان اینکه نباید از عدد نقدینگی ترسید و بُعد روانی عدد چندان مهم نیست، افزود: این نقدینگی اعداد حسابداری است و منشا آن عمدتا سپردهای بانکی است. رشد چند سال اخیر آن به دلیل نرخ سود بالای بانکها در سالهای اخیر بوده است.

این اقتصاددان تصریح کرد: با توجه به نرخ 12 درصدی تورم در پایان سال گذشته، رشد نقدینگی 10 تا 12 درصد بالاتر از تورم بوده اما توان اعتباری بانکها پایین است. چرا با وجود این میزان افزایش حجم نقدینگی، توان اعتباری بانکها پایین است؟ چون این رشد حسابداری است و پول جدیدی به اقتصاد چندان تزریق نشده است.

شریف زاده اظهارداشت: به عنوان مثال بانک سپرده گرفته است. با توجه به نرخ سود سپرده 20 تا 25 درصد در سالهای اخیر، بدهی بانک 25 درصد افزایش یافته است و باید این سود را صورتهای مالی و حسابداری تامین کند،بنابراین پول جدید چندانی خلق نشده و افزایش رشد نقدینگی در سالهای اخیر بیشتر حسابداری بوده است.

وی با اشاره به آمار رشد تورم و نقدینگی از سال 90 تا 94، گفت: در یک بازه طولانی چهار ساله نقدینگی حقیقی (نقدینگی تقسیم بر شاخص قیمت) تقریبا ثابت بوده و تورم چند سال اخیر نقدینگی را بلعیده است. بنابراین معتقدم اقتصاد ما با کمبود نقدینگی هم مواجه است.

افزایش سرمایه بانکهای دولتی و توسعهای بهترین روش رشد نقدینگی

این کارشناس اقتصادی ادامه داد: بهترین راه برای تزریق نقدینگی جدید، افزایش سرمایه بانکها به ویژه بانکهای دولتی و توسعهای است. خوشبختانه در تبصره 11 الحاقی بودجه 95، سرمایه بانکهای کشاورزی، سپه و ملی حدود 5 هزار میلیارد تومان مییابد.

شریف زاده گفت: اگر به این روش دولت به افزایش سرمایه بانکها کمک کند، نه تنها رشد نقدینگی خطرناک نیست بلکه موجب افزایش قدرت تسهیلاتدهی بانکهای دولتی را فراهم میکند.

وی افزود: با مطالبات معوق، بدهی دولت به بانکها، فریز پولها در حوزه زمین و مسکن، بخش زیادی از نقدینگی صرفا جنبه حسابداری دارد و خطری برای اقتصاد نخواهد داشت و همانطور که پیشنهاد کردم، افزایش سرمایه باید از محل افزایش سرمایه بانکها باشد.

به گفته این اقتصاددان اگر سرمایه بانکها افزایش یابد، قدرت تسهیلات دهی بانکها بیشتر میشود و هم نرخ سود تسهیلات به میزان قابل توجهی کاهش خواهد یافت و نقدینگی خلق شده تورمزا نخواهد بود.