سهم و نقش ایران در بازار جهانی نفت

این گزارش میافزاید: در طرف دیگر در مولفههای موثر بر بازار نفت، نشست بزرگترین تولیدکنندگان نفت جهان یعنی عربستان (عضو اوپکی) و روسیه (عضو غیراوپکی) به همراه چند کشور دیگر را داریم که در دوحه (پایتخت قطر) گرد هم میآیند تا درخصوص تولید در سطح ژانویه به نتیجه برسند و از این طریق بتوانند از مازاد عرضه جهانی و عدم توازن بین عرضه و تقاضا جلوگیری کنند. به گزارش رویترز هدف آنها حمایت از قیمت طلای سیاه است که در 18 ماه گذشته کاهشی را تجربه کرده است.

بررسی رویترز از هشت تحلیلگر جهانی نفت نشان میدهد تولید ایران که انتظار میرود حدود 3/2 میلیون بشکه در روز در ماه مارس باشد به 3/4 میلیون بشکه در روز در اواسط 2016 و به 3/5 میلیون بشکه در روز تا پایان سال و 3/8 میلیون بشکه در روز تا پایان سال آینده برسد. به عقیده برخی از تحلیلگران عرضه نفت خام ایران بهعنوان سومین تولیدکننده بزرگ اوپک به عدم تعادل بین عرضه و تقاضا خواهد انجامید. هانز لوکر از مدیران موسسه تجاری مدیریت سرمایه Raiffeisen معتقد است بدون بازگشت ایران نیز بازارهای جهانی به دوران قبل از سال 2016 باز نخواهد گشت و مشکل فعلی بازارهای بینالمللی فقط ایران نیست. در این میان اما رویترز معتقد است بسیاری از تولیدکنندگان پرهزینه نفت همچون تولیدکنندگان نفت شیل در ایالات متحده آمریکا مجبورند تولید خود را کاهش دهند که انتظار میرود این امر بر عرضههای جهانی اثرات کاهشی به همراه داشته باشد.

هفته گذشته برای چهارمین بار متوالی در یک سال اخیر صندوق بینالمللی پول پیشبینی خود را از اقتصاد جهانی کاهش داده است. این موضوع نشان میدهد انتظار رشد بیشتر برای اقتصاد جهانی ضعیف است. صندوق بینالمللی پول رشد اقتصادی جهان را در سال جاری 3/2 درصد پیشبینی کرده درحالیکه این رقم در پیشبینی قبلی این سازمان 3/4 درصد بوده است. صندوق در توضیح این کاهش پیشبینی خود آورده است: ضعف صادرات و سرمایهگذاری چشمانداز آمریکا را تحتالشعاع قرار میدهد و فاصله بین مصرف و اخذ مالیات در ژاپن از رشد اقتصادی آن میکاهد و رکود قیمت همه کالاها از نفت گرفته تا گندم همچنان بر تولیدکنندگان کالاها فشار میآورد.

صندوق در اشارهای که به بزرگترین تهدیدهای پیشروی اقتصاد جهانی داشته، چنین نوشته است: «بازگشت بحران مالی، موجب کاهش اعتماد و افت تقاضا میشود و این چرخهای است که خود را بازتایید میکند.» صندوق پیشبینی کرده میانگین قیمت نفت در سال 2016 به بشکهای 34/75 دلار برسد (که نسبت به میانگین 2015 افت 32 درصدی را نشان میدهد). در این گزارش میانگین قیمت نفت در سال 2017 نیز بشکهای 40/99 دلار پیشبینی شده است. بر اساس گزارش رویترز، صادرات ایران که در نتیجه تحریمهای بینالمللی تا پیش از ژانویه بیش از یک میلیون بشکه نفت در روز نبود انتظار میرود در مدتی کوتاه صادرات خود را افزایش دهد. بر اساس این گزارش پیشبینیها حکایت از آن دارند که میزان صادرات در اواسط 2016 به 1/6 میلیون بشکه در روز میرسد و در اواخر امسال این میزان به 1/7 میلیون بشکه خواهد رسید. به این ترتیب میزان صادرات نفت در انتهای سال آینده میلادی از 2 میلیون بشکه در روز عبور خواهد کرد.

این در حالی است که اخیرا وزیر نفت کشورمان از صادرات 2 میلیون بشکهای نفت در ماه مارس خبر داده که البته محاسبات وی با احتساب میعانات گازی بوده است. سرخان ساحین، تحلیلگر بازار نفت در موسسه تحقیق و پیشبینی رویترز میگوید: میزان عرضهای که ایران در مدت اخیر روانه بازار نفت کرده بیش از مقدار متوقف شده تولید نفت در بازار جهانی نیست و بر این اساس انتظار اینکه ورود نفت ایران به افت شدید در قیمتها منجر شود انتظار درستی نیست. تحلیلگران میگویند ایران همانطور که مسوولان نفتی این کشور اعلام کردهاند روی نفت خود با هیچ کشوری وارد معامله نخواهد شد و با قدرت تولید خود را به ارقام 4 میلیون بشکه پیش از تحریمها بازخواهد گرداند. رویترز میافزاید: ایران در اثبات این امر حاضر نشد میزان تولید خود را در ارقام ژانویه که 2 میلیون و 930 هزار بشکه در روز بود نگه دارد. ریموند جیمز، تحلیلگر لوآنا در این رابطه معتقد است ایران باید در بلندمدت بتواند منابع مورد نیاز خود را برای تولید 4 میلیون بشکه نفت در روز کسب کند تا بتواند وعدههای خود را برای ثبات تولید عملی سازد. به عقیده وی جذب سرمایههای خارجی و نوسازی سیستم تولید از مهمترین موضوعاتی است که ایران باید در بلندمدت به آنها فکر کند.

بدبینهای نفتی چه میگویند؟

ریسکها در پیشبینی بازارهای نفتی امری اجتناب ناپذیر است و پیشبینی بهای آن در شرایط فعلی مسالهای است که همواره ذهن تحلیلگران را به خود مشغول کرده است. نفت از دو سال پیش تاکنون پا در مسیری سخت و خشن گذاشت و نوسانات زیادی را تحمل کرد. بررسیهای «دنیایاقتصاد» نشان میدهد بهای طلای سیاه در مجموع طی سالهای 2014 تاکنون حدود 60 درصد افت را تجربه کرده که بخش زیادی از این افت در سال 2014 به ثبت رسیده است. به عبارت دیگر شواهد حکایت از آن دارند که فشار ناشی از افت قیمت نفت در سال اول آغاز ریزش قیمت بیش از سال دوم بوده است.

بر این اساس باید گفت بهای نفت خام آمریکا که در سال 2014 و در نیمه اول این سال قیمتی حدود 100 دلار را ثبت کرده بود ناگهان به رقمی حدود 26 دلار رسید؛ هرچند در حال حاضر به قیمتهای 40 دلاری نزدیک شده است، اما هنوز هم نتوانسته راه گریزی پیدا کند و به دوران طلایی خود بازگردد. در این میان هرچند بیشتر پیشبینیها از توقف شدید افت نفت حکایت دارند، اما در میان بدبینهای نفتی برخی تحلیلگران بازار هم هستند که معتقدند قیمت نفت به 20 دلار برای هر بشکه هم تنزل خواهد یافت. بر اساس گزارش بلومبرگ بهطور کلی میتوان گفت پیشبینی روشنی از قیمت تمامشده برای عرضه و تقاضای نفت در بازارها وجود ندارد و به این ترتیب نمیتوان چشماندازی را برای بهای نفت در آینده متصور شد.

بررسی وضعیت اقتصادی جهان، قیمت تمام شده برای عرضه نفت در بازار و پیشبینی دقیق تقاضا و در نهایت چالشهای ژئوپلیتیک مناطق نفتی از عوامل مؤثر بر قیمتگذاری نفت در ماههای آتی و سالهای بعد خواهند بود که به عقیده نظریهپردازان بدبین بازار نفت در تمام این موارد موانعی به چشم میخورد. پرواضح است که عدم تعادل عرضه و تقاضا عاملی مهم در سقوط نفت به شمار میآید. این مساله در شرایطی اتفاق افتاد که عربستان غنیترین عضو اوپک استراتژی تولید بیشتر را در پیش گرفت و حاضر شد به هر قیمتی نفت تولیدی خود را بفروشد و کشورهای حوزه خلیج فارس از جمله قطر، امارات و... دنباله روی این کشور شدند.

در طرف دیگر روسها روزانه بیش از 10 میلیون بشکه در روز تولید کردند و آمریکا با اینکه تعداد دکلهای حفاری خود را به شدت کاهش داده، با این حال در حدود 9 میلیون بشکه در روز تولید میکند و نتوانسته تغییر محسوسی در توازن بین عرضه و تقاضا به وجود آورد. به عقیده بدبینهای نفتی برخلاف گروه قبل (خوشبین یا میانهرو) ایران بعد از لغو تحریمها درصدد باز پسگیری سهم خود است و انتظار میرود که ظرف یک سال آینده نیم میلیون بشکه در روز از میادین کنونی به تولید خود بیفزاید، اما توسعه میادین جدید زمان میبرد.

به عقیده آنها این بازگشت ایران وضعیت را وخیمتر میکند در حالی که گروه اول میگویند بازگشت ایران اثری در مجموع بر بازار جهانی نفت نخواهد داشت. در طرف دیگر اقتصادهای نوظهور اعم از چین که به نظر در 10 سال گذشته با رشد زیادی پیش میرفتند، تا حدودی با مشکلات و دستاندازهای مهمی در زمینه تولید و صادرات خود روبهرو شدهاند. انقلاب فناوری اطلاعات که شکل جدیدی به اقتصاد جهان بخشیده است و به سوی توسعه بدون استفاده از انواع سوخت فسیلی به ویژه نفت پیش میرود، نگرانیها از تغییرات آب و هوا که عاملی برای تجدیدنظر سیاستگذاریهای نو در حوزه انرژی شده است، جهانی شدن بازار گاز و کاهش چشمگیر هزینهها و دسترسی به انرژیهای تجدیدپذیر از جمله عوامل بسیار تاثیرگذار در پیشبینی قیمتها محسوب میشوند.