چرایی شکست نشست دوحه و چرخش عربستان

ایران خواهان سهم واقعی خود از سبد اوپک است و رسیدن به میزان تولیدی که پیش از اعمال تحریمها علیه نفت ایران حدود 4 میلیون بشکه نفت در روز بود.

علاوه بر تایید این حق از سوی اعضای اوپک برخی تولیدکنندگان خارج از این سازمان مانند روسیه نیز به این موضوع اذعان دارند.

راشاتودی به نقل از الکساندر نوواک وزیر انرژی روسیه نیز چرخش عربستان سعودی را عامل منجمد شدن توافق دانست.

نواک در ماه گذشته میلادی پس از گفتگو با همتای ایرانی خود گفت: «ایران در موقعیت خاصی قرار دارد چرا که تحریمها بر میزان تولید نفت این کشور تاثیر گذاشته است.» وی افزود که «ایران خواهان هماهنگی بین کشورهای صادرکننده نفت است اما نخست نیاز دارد که تولید نفت خود را به حد مورد نظر برساند.»

اکنون و بعد از اجلاس شکست خورده روز یکشنبه دوحه، روسها هم گویا تمایلی به پافشاری برای تثبیت تولید ندارند و وزیر انرژی روسیه میگوید: حالا توپ در زمین خود اعضای اوپک است تا ابتدا بین خودشان توافق کنند.

در همین حال محمد بن صالح الساده وزیر انرژی قطر نیز گفت: به موضع تهران درباره نپذیرفتن تثبیت تولید نفت احترام میگذاریم و آن را امری حاکمیتی میبینیم.

استدلال ایران برای شرکت نکردن در نشست نفتی دوحه از زبان بیژن نامدار زنگنه وزیر نفت ایران این است: ما به این نتیجه رسیدیم که نشست دوحه برای کسانی است که میخواهند طرح فریز نفتی را امضا کنند و اگر میخواستیم نمایندهای از ایران در این نشست حضور داشته باشد برای این بود که حمایت خود را از این طرح نشان دهیم، اما از آن جا که قرار نیست ایران این طرح را امضا کند، بنابراین ضرورتی برای حضور نماینده ایران در این نشست وجود ندارد.

این عبارات زنگنه از نگاه برخی ناظران، بیانی غیرمستقیم مبنی بر مخالفت ایران با کاهش یا تثبیت تولید ناعادلانه فعلی و ناخرسندی از سهم نادیده انگاشته شده آن از بازار نفت است اما این اصرار تهران برای بازگشت به جایگاه واقعی خود را عربستانیها نیز قبول کردند.

گزارش رویترز تصریح می کند که سعودیها در لحظات آخر در حالی بر ضرورت حضور ایران برای توافق نفتی جدید تاکید کردند که پیش از این، ریاض بر منزوی کردن ایران حتی در توافق تثبیت تولید نفت اصرار داشت و چرخش موضع آن در این باره، یکی از عوامل نافرجامی اجلاس دوحه بود اما واقعیت این است که نمیتوان نقش عوامل فرا منطقهای را در تغییر محاسبات عربستان در نظر نگرفت.

عده ای از تحلیلگران و ناظران میگویند اجرای طرح فریز نفتی اگرچه به افزایش و ثبات قیمت نفت در بازارهای جهانی میانجامد و از این لحاظ برای همه کشورهای نفتی مفید است، اما پیوستن ایران به این طرح؛ یعنی ثابت ماندن سطح تولید و صادرات نفت ایران در حدود یک میلیون بشکه در روز، در حالی که این سطح در گذشته بیش از 4 میلیون بشکه نفت بوده است که این نکته بخوبی نشان میدهد، تن دادن به اجرای فریز نفتی در شرایط کنونی به ضرر ایران تمام میشود.

این تحلیل قائل به آن است که عربستان سعودی از همان ابتدا نیز خواهان فریز کردن تولید نفت نبوده و با این توافق قصد داشته توپ را به زمین ایران بیندازد و تعمدا نشست دوحه را به شکست بکشاند زیرا سعودیها میدانستند که ایران در شرایط پسابرجام خواهان استفاده بیشتر از لغو تحریم ها برای رسیدن به ظرفیت واقعی تر خود است نه کاهش یا تثبیت تولید.

از این منظر، عربستان امکان آن را مییابد تا هم بتواند مجددا از حربه افزایش تولید و کاهش قیمت برای اعمال فشار بر رقبا استفاده کند و هم مقصر این روند نزولی قیمت نفت تلقی نشود. عربستان هم قطعا به دلیل سیاسی کاری پیشین خود در بازی با برگه نفت علیه رقیبانی مانند ایران نه تنها به انتحار اقتصادی خود دست زده بلکه برخی دوستان خود را نیز ناخرسند کرده است بنابراین نیاز به تبرئه کردن خود از خسارتهای وارد شده به بازارهای جهانی دارد.

این در حالی است که امید به توافق دوحه باعث شده بود که طی روزهای اخیر قیمتهای نفت به حدود 45 دلار صعود کند، اما آخرین گزارش خبرگزاری بلومبرگ از وضعیت حاضر قیمتهای نفت حاکی است که روز یکشنبه نفت برنت دریای شمال با 1.7درصد کاهش به 43 دلار و قیمت نفت شاخص وست تگزاس اینترمدیت آمریکا با 2.75 درصد کاهش نسبت به روز گذشته به حدود 40 دلار سقوط کرد.

فرض دیگر برای به هم ریختن برگه های روی میز در دوحه آن است که برای عربستان سعودی پیش بینی برخی اتفاقات نیز دشوار بود؛ اتفاقاتی که میتواند بازی نفتی ریاض را پیچیده تر از حد انتظار کند؛ اتفاقی مانند امضای قرارداد فروش ٧٠٠ هزار بشکه نفت ایران به اروپا که بیژن نامدار زنگنه از آن خبر داد و گفت: اتحادیه اروپا، ایران را شریک معتبر و قابل اعتماد برای تامین انرژی میداند.

زنگنه عصر روز شنبه پس از دیدار میگل آریاس کانته کمیسیونر انرژی اتحادیه اروپا، اعلام کرد: آنها (اروپاییها) به همکاری بلندمدت با ایران بسیار علاقه مندند و تهران را شریک معتبر و قابل اعتمادی برای تامین انرژی میدانند.

وی یادآوری کرد نزدیک به ١٠٧ سال از عرضه نفت و گاز از سوی ایران میگذرد و در این مدت هیچگاه از سوی ایران مشکلی برای عرضه بموقع و کافی انرژی ایجاد نشده است.

در واقع، عربستان در برابر وضعیتی غیرقابل پیش بینی و در برابر کار انجام شده ای قرار گرفت که ایرانیها پیش از این، صحبتش را کرده بودند اما شاید سعودیها تصور به امضا رسیدن چنین قراردادی را آنهم یک شب پیش از اجلاس دوحه نمیکردند.

حالا مشکل پیچیده تر میشود؛ ایران به افزایش تولید و فروش نفت در مقابل چشمان عربستان ادامه میدهد و در عین حال باید توافقی حاصل شود که بر اساس وعدههای پیشین «ایران را از کاهش یا تثبیت تولید استثنا کند، عربستان را راضی نگه دارد و روسیه را آزار ندهد.»؛ نتیجه چنین وضعیتی تقریبا قابل پیش بینی است؛ عربستان زیر میز توافق میزند؛ روسیه خود را کنار میکشد و ایران هم کاری را میکند که باید بکند.