موانع تحقق موافقتنامه تجارت آزاد آمریکا- اروپا/ تأثیر بر ایران

انتظاری که آمریکا و اتحادیه اروپا از موافقت نامه تجارت آزاد دارند انتظار مبادلات تجاری گسترده، رونق کسب و کار و بازار اقتصادی است. این انتظارات در حالی وجود دارد که اروپا چندی است با مشکلات اقتصادی، تورم و افزایش بیکاری روبرو است و بعضا در پارهای موارد منطقه تجارت آزاد را راه حلی برای خروج از این رکود و نابسامانی اقتصادی میبینند.

موضوع انعقاد موافقتنامه آزاد تجاری بین اتحادیه اروپا و آمریکا، یکی از محورهای اصلی همکاریهای دو سوی آتلانتیک است که چندی است در دستور کار طرفین قرار گرفته است. با توجه به گفتگوهای فشرده طرفین در این مدت و فراهم کردن زمینههای لازم، این موضوع به یکی از مهمترین موضوعات دیدار سران آمریکا و کشورهای اروپایی در نشستهای مختلف تبدیل شده است.

در همین راستا چندی پیش «باراک اوباما» رئیسجمهوری آمریکا، «دیوید کامرون» نخستوزیر انگلیس، «متئو رنزی» نخستوزیر ایتالیا، «آنگلا مرکل» صدراعظم آلمان و «فرانسوا اولاند» رئیسجمهور فرانسه، در کنار موضوعات رسمی نشست سران گروه هفت، با یکدیگر دیدار کرده و موضوعات متعدد مربوط به معاهده تجارت آزاد اروپا با آمریکا را بررسی کردند. این موافقتنامه یکی از مهمترین زمینههای اصلی همکاریهای دو طرف آتلانتیک در حال حاضر و برای سالهای آینده است.

این قرارداد رویایی ترین موافقتنامه پس از تشکیل سازمان جهانی تجارت به شمار میآید و نیمی از تولید ناخالص داخلی دنیا و یکسوم از تجارت جهانی را تحت پوشش قرار میدهد. افزایش تعداد موافقتنامههای منطقهای، نتیجه نا امیدی از اصلاح نظام تجاری چندجانبه در قالب یک موافقتنامه جدید در دوحه برای کاهش تعرفهها و موانع تجاری و تسهیل تجارت است.

با قریب به سه سال از آغاز مباحث مقدماتی میان بروکسل - واشنگتن، هنوز اختلافات بسیاری بین دو طرف باقی مانده است. از جمله میتوان به مخالفت اروپا با واردات محصولات غذایی تغییر ژنتیک دادهشده از آمریکا اشاره کرد. اروپا و آمریکا انتظار دارند که این مذاکرات، استانداردهای جدیدی را نه فقط در حوزه تجارت و سرمایهگذاری دوجانبه، بلکه برای توسعه قوانین تجارت جهانی نیز وضع کنند.

پیش تر زمان پیشبینیشده برای اتمام گفتگوها پایان سال ۲۰۱۴ میلادی در نظر گرفته شده بود که مستلزم اجرای یک برنامه کاری فشرده و دقیق بود که این امر محقق نشد. هدف از این موافقتنامه، افزایش فرصتهای شغلی و رشد اقتصادی برای دو طرف عنوان شده که پس از حدود ۷ سال مواجهه با مشکلات اقتصادی، اکنون بسیار لازم به نظر میرسد. همچنین افزایش قدرت رقابت با چین و سایر اقتصادهای نوظهور، لزوم همکاری بین آمریکا و اروپا را دوچندان ساخته است.

در مذاکرات مربوط به موافقت نامه تجارت آزاد، کشاورزی نیز به دلیل حساسیت های مربوطه و سیاستهای حمایتگرایانه، بخش مهمی را به خود اختصاص خواهد داد. اتحادیه اروپا از دیرباز محدودیتهای تجاری برای برخی از محصولات غذایی وارداتی از آمریکا را وضع کرده، اما آمریکا در مذاکرات جدید درباره باز کردن بازارهای محصولات کشاورزی اروپا تأکید زیادی دارد.

از دیگر موضوعات مورد اختلاف که جز طولانیترین اختلافات مطرحشده در سازمان جهانی تجارت به حساب میآید، یارانههای پرداختی از سوی آمریکا به شرکت هواپیمایی بوئینگ و متقابلاً یارانههای پرداختی از سوی اروپا به کنسرسیوم ایرباس است که باید در جریان مذاکرات آتی، حل و فصل شود.

در نگاهی فراتر از اتحادیه اروپا و آمریکا می توان به تاثیرگذاری این توافق تجاری در اقتصاد و بازارهای ایران نیز توجه داشت. اگرچه انعقاد این موافقتنامه تجاری بین بزرگترین بلوکهای تجاری جهان شاید در نگاه اول ارتباط مستقیمی با ایران نداشته باشد، اما به نظر میرسد این قرارداد تجاری، که بزرگترین قرارداد در تاریخ جهان است و تمام زمینهها و جنبههای اقتصاد و تجارت دو سوی آتلانتیک را مورد توجه قرار میدهد، میتواند برای اقتصاد و تجارت خارجی ایران نیز حائز اهمیت بوده و اثرات مستقیم و غیرمستقیم به جای گذارد.

در حال حاضر پس از حصول توافق هسته ای ایران با غرب و همچنین اجرایی شدن آن قطعا مناسبات دوجانبه دیر یا زود رنگ و بوی دیگری به خود می گیرد. تا جایی که می توان پیش بینی کرد که سطح مبادلات دوجانبه ایران- اتحادیه اروپا به زمان پیش از تحریمها برگردد.

از همین رو به نظر میرسد توافقنامه تجارت آزاد اروپا ـ آمریکا دارای پیامدهای گستردهای در سطح جهانی خواهد بود و کلیه اقتصادهای بزرگ جهان و همچنین ایران و کشورهای همسایه ان مانند ترکیه، روسیه و کشورهای نفتخیز خاورمیانه را متأثر خواهد کرد و لذا باید روند این مذاکرات با دقت مورد بررسی و پیگیری قرار گیرد.

چشمانداز کنونی موافقتنامهی تجاری اروپاـآمریکا

انعقاد توافقنامه آزاد تجاری دو سوی آتلانتیک با ایجاد فرآیند تجارت آزاد بین دو قطب عمده اقتصادی جهان، میتواند پیامدهای زیادی نظیر ایجاد میلیونها فرصت شغلی در آمریکا به بار آورد و به تقویت اقتصاد کشورهای اروپایی و آمریکا منجر شود.

تجارت میان آمریکا - اتحادیه اروپا یکسوم تمام واردات و صادرات جهان را تشکیل میدهد.

سرمایهگذاری مستقیم خارجی میان واشنگتن - اتحادیه اروپا بیش از ۳/۷ تریلیون دلار است. در نتیجه در بحبوحه بحران اقتصادی جهانی، انعقاد چنین موافقتنامه ای، که رشد بالقوهای در سطح تجارت جهانی ایجاد میکند، از اهمیت فوقالعادهای برخوردار است.

با این وجود نمی توان گفت که این توافق دارای نقاط قوت است بلکه ایراداتی هم به آن وارد است.

این موافقتنامه تمام بخشهای اقتصادی، از جمله بخش کشاورزی را که مدتها مورد مناقشه دو طرف بوده را پوشش می دهد و همین امر میتواند موجب نگرانی برخی از بخشها را فراهم آورد.

کشورهای جنوب اروپا، مثل فرانسه، ایتالیا، اسپانیا، یونان و پرتغال، که بعضاً هم با مشکلات اقتصادی گستردهای دست و پنجه نرم می کنند به دلیل آسیبپذیری بخشهای کشاورزی با انعقاد این توافقنامه، باید سیاستهای حمایتی خود را تغییر دهند.

اتحادیه اروپایی و کشورهای عضو آن در نظر دارند با توافقات جدید، چه در سطح اتحادیهای و چه در سطح دوجانبه، برای خروج از وضعیت بحرانی اقتصادی مالی، به گسترش تجارت خارجی با قطبهای بزرگ اقتصاد جهانی، همچون آمریکا، ژاپن و چین، روی آورند و با تحرک در بخش تجارت، زمینههای غلبه بر مشکلات اقتصادی خود را فراهم کنند.

اهمیت انعقاد موافقتنامه تجاری فرا آتلانتیکی

اگرچه انعقاد چنین موافقتنامهای از سالها قبل مطرح بوده، اما پیش بینی می شد در دو دوره ریاست جمهوری «باراک اوباما» به ثمر بنشیند. به اعتقاد برخی کارشناسان، موافقتنامه تجارت آزاد، سطح مبادلات تجاری را افزایش داده و سرمایهگذاریهای مشترک در بازارهای طرفین را مورد توجه قرار می دهد، این موافقت نامه همچنین میتواند میلیونها فرصت شغلی در آمریکا و اروپا ایجاد کرده و منجر به حذف موانع تعرفه ای و توسعه تجارت شود و افزایش صادرات کالا و خدمات بین دو بلوک تجاری را به دنبال داشته باشد.

مقامات ارشد اتحادیه اروپا در این باره بر این عقیده اند که این موافقتنامه باعث رشد اقتصادی به میزان نیم درصد از تولید ناخالص داخلی اتحادیه اروپایی شده و همه چیز را در دو بلوک تجاری تغییر خواهد داد و ما به صورت مشترک، بزرگترین منطقه تجارت آزاد جهان را تشکیل خواهیم داد.

با توجه به اهمیت موضوع انعقاد موافقتنامهی آزاد تجاری بین اتحادیه اروپایی و آمریکا، تبعات مثبت و منفی آن و منافع و مضراتی که برای هر یک از دو طرف وجود دارد، از اهمیت زیادی برخوردار است.

همان طور که اشاره شد دو طرف آتلانتیک تمایل داشتند تا سال ۲۰۱۴ میلادی گامهای اساسی برای تحقق انعقاد این موافقتنامه بردارند که بنا به پاره ای رویدادهای جهانی و درگیریهایی که اروپا و بعضا آمریکا با آن روبرو بودند، محقق نشد.

از حدود ۵ سال پیش کارگروه مشترکی در زمینه فعالیتهای مطالعاتی و بسترسازی کارشناسانه موافقتنامه تجارت آزاد آمریکا و اتحادیه اروپا فعالیت داشته است. دو طرف نقطهنظرات مثبتی نسبت به راهاندازی سازوکار مبادلات تجاری آزاد داشتهاند.

اوباما در یکی از سخنرانی های سالانه خود در کنگره، تأکید کرد: گفتگوهای جامع مشارکت تجاری و سرمایهگذاری با اتحادیهی اروپا، با ایجاد فرآیند تجاری آزاد و عادلانه بین دو قطب عمده اقتصادی جهان، میتواند پیامدهای مطلوبی در آمریکا به بار آورد.

این در حالی است که دستیابی به یک موافقتنامه جامع برای تجارت آزاد میتواند اروپا و آمریکا را از مزایای چشمگیر همکاریهای گستردهی اقتصادی بهرهمند سازد.