مسکن کلید خروج از رکود است؟

این دو تفکر که در سطح عموم طرفداران زیادی هم دارند به دو دلیل قابل نقد هستند و باید گفت ایجاد رونق در بخش مسکن در مقطع فعلی نمیتواند برای مدت طولانی راهکار مناسبی برای خروج اقتصاد از رکود باشد.

اول اینکه مسکن فقط مصرف داخلی دارد و در سبد هزینه خانوار ایرانی سهمی بیشتر از 35 درصد ندارد، بنابراین بهطور میانگین در بهترین حالت میتواند سهمی نزدیک به 35 درصد در رونق اقتصاد ایفا کند و نمیتواند در بلندمدت اقتصاد را به تنهایی به حرکت درآورد. یعنی اگر مسکن در سالهایی سهم بالایی در رونق اقتصاد داشته باشد در عوض سالهای بعد سهمش ناچیز میشود. به همین دلیل است که در سالهای گذشته همواره شاهد نوسان شدید رونق در بخش مسکن یا اصطلاحا ساختوساز بودهایم و اگر در سالهایی محدود رونق در این بخش از اقتصاد زیاد بوده است، در سالهایی نیز بالعکس رکود سنگینی بر آن حاکم بوده است. نقد دوم این است که رونق بالا در بخش مسکن همواره در پی تورم در این بخش اتفاق میافتد. مسکن فقط بازار داخلی دارد و هر زمان که قیمت مسکن با تورم همراه باشد سرمایهها به سمت آن هجوم میبرند. واقعیت این است که اگر تورم در این بخش وجود نداشته باشد بخش خصوصی رغبت زیادی برای سرمایهگذاری در این بخش پیدا نمیکند، بنابراین رونق بالا در بخش مسکن به دلیل همراه بودن آن با تورم راهکاری نیست که باید به دنبال آن باشیم.

همواره سهمی از بازار ایران متعلق به تولیدکنندگان کالا و خدمات خارجی است و توسط واردات تامین میشود. کالاها و خدمات زیادی هستند که تولید آنها در داخل به دلیل نبود مزیت نسبی اساسا توجیه اقتصادی ندارند یا به دلیل عدم سرمایهگذاری کافی و نبود توان رقابتی در داخل باید وارد شوند، بنابراین همواره بخشی از اشتغال و درآمد ناشی از تولید این کالاها و خدمات در داخل وجود نخواهد داشت اما چنانچه با تقویت توان تولید کالا و خدماتی که در داخل دارای مزیتهای نسبی هستند بتوانیم بدون خامفروشی، مازاد تجاری ایجاد کرده و با صادرات، بخشی از بازارهای جهانی را از آن خود کنیم، همواره بخشی از اشتغال و درآمد کشور از طریق فروش در این بازارها بهدست میآید که به دلیل تنوع کالا و خدمات و تنوع جغرافیایی و سیاسی بازارهای هدف، میتواند رشد مناسب و باثباتی را برای اقتصاد ایران رقم بزند. تجربههای داخلی و جهانی نشان میدهند که ارزهای بهدست آمده از تولید و فروش نفت نیز فقط اگر در سرمایهگذاری مورد استفاده قرار گیرند با کمک به افزایش قدرت عرضه کالا و خدمات در اقتصاد و به تبع آن افزایش تولید و صادرات، برای اقتصاد مفید خواهند بود و در بلندمدت باعث رشد اقتصادی خواهند شد؛ بنابراین برای رسیدن به رشد اقتصادی قابلقبول و بلندمدت و بهرهمندی از رونق اقتصادی، در شرایط فعلی که با برداشته شدن تحریمها بازارها به روی تولیدات ایرانی باز شدهاند، صادرات غیرنفتی تنها راه خروج پایدار از رکود است.

این نکته در بازار مسکن مهم است که در حال حاضر، به دلیل مازاد عرضه ناشی از ساخت آپارتمانهای متراژ بزرگ و لوکس در سالهای گذشته، امکان آنچنانی برای دستیابی سریع به رونق از محل سرمایهگذاری ساختمانی وجود ندارد، چراکه غالب سرمایهگذاران ساختمانی تا مادامی که واحدها از قبل ساخته شده خود را عرضه نکنند، توان سرمایهگذاری مجدد نخواهند داشت.