مرحله‌ گذار خودرو از مونتاژکاری؟

محمدرضا نعمتزاده، وزیر صنعت و معدن و تجارت بهعنوان بالاترین مقام اجرایی در حوزه صنعتی نیز بر این نکته تاکید دارد که صنعت خودرو در کشور از مرحله مونتاژکاری گذر کرده و اکنون نوبت توسعه محصول با توان داخلی است؛ بهطوریکه وی اخیرا در همایش تجاری ایران و کره جنوبی خطاب به مقامات اقتصادی این کشور با ذکر اینکه سیاستهای صنعتی جمهوری اسلامی ایران اجازه تولید محصول بهصورت سیکیدی و اسکیدی را نمیدهد بر همکاری مشترک در حوزههای مختلف صنعتی از جمله خودرو تاکید کرده است. اصرار نعمتزاده بر همکاری مشترک با سرمایهگذاران خارجی با تکیه بر توان داخلی ظاهرا جدی است؛ چراکه وی با افزایش تعرفه واردات بسیاری از قطعات خودرو در سال جاری بهنوعی خط بطلان بر مونتاژکاری کشیده است.

اما به باور بسیاری از دست اندرکاران خودرویی کشور، یکی از مهمترین اشکالاتی که به این صنعت وارد است، مونتاژکاری خودروهای قدیمی است. خودروهایی که بیش از دو دهه از سال ساخت آنها میگذرد اما همچنان چرخ کارخانههای خودروسازی را به گردش در میآورد، حال آنکه خودروسازی ایران بعد از نیم قرن تجربه باید بتواند براساس دستیابی به استراتژی توسعه صنعتی به تولید خودروهای روز و مدرن داخلی بپردازد. هرچند تجربه طولانی صنعت خودرو زمینه ورود این صنعت به مرحله جدید را ایجاب میکند و بسیاری از خودروسازان معتبر جهان نیز در استراتژی توسعه صنعت خودرویی خود پس از سالها مونتاژکاری عزم خود را برای ورود به مرحله جدیدتر تولید جزم کردند؛ اما یک پرسش اساسی در اینجا وجود دارد، اینکه آیا صنعت خودرو ایران آمادگی لازم برای خروج از مرحله مونتاژکاری دارد؟ آیا توسعه صنعتی به آن شکلی که باید و شاید در این بخش صورت گرفته که بتواند مرحله گذار خودروسازی کشور از مونتاژکاری به تولید خودرو مدرن و پیشرفته را ایجاد کند؟

به باور کارشناسان توان خودروسازی ایران بیش از آن است که حیاتش با مونتاژ صرف خودروهای قدیمی ادامه پیدا کند؛ بنابراین در شرایط کنونی خودروسازی کشور باید به افزایش تکنولوژی و توسعه محصولات خود بپردازد، بر این اساس خودروسازان داخلی باید در همکاری مشترک با شرکتهای خارجی بتوانند به توسعه ساختار این صنعت بپردازند. ازسوی دیگر با توجه به ظرفیتهای موجود برای تولید در صورت افزایش دانش و تکنولوژی ایران میتواند روند توسعه خود را افزایش دهد که در این میان موضوع مهم داشتن برنامه مدون است. در این بین برخی کارشناسان معتقدند که خودروسازی ایران آماده عبور از مرحله مونتاژکاری است و اگر تاکنون نیز از این مرحله عبور نکرده بهدلیل محدودیتهایی سیاسی و اقتصادی بوده که تولید خودرو در کشور را با مشکلات جدی مواجه کرد.

در همین زمینه حسن کریمی سنجری، کارشناس صنعت خودرو در گفتوگو با «دنیای اقتصاد» با اشاره به اینکه صنعت خودرو آمادگی لازم را برای عبور از مرحله مونتاژکاری سالها است که به دست آورده است، میگوید: در حالی این کار با تاخیر صورت گرفته که مشکلات اقتصادی و سیاسی عامل اثرگذاری در عدم توسعه صنعت خودرو بوده است. وی معتقد است برای اینکه تولیدکنندگان، خودرویی در کلاس جهانی تولید کنند باید بتوانند راهبرد یک خطی توسعه صنعت خودرو را ارائه دهند. از آنجا که ایران ویژگیهای لازم برای مشارکت با خودروسازان خارجی از جمله هزینه پایین نیروی کار، انرژی ارزان، وجود نیروی متخصص خوب و حتی موقعیت لجستیکی در منطقه را دارد، میتواند با بهره بردن از شرکای خارجی دانش روز را در تولید خودروهای جدید به دست بیاورد.

هرچند گفته میشود مشارکت با خودروسازان خارجی در شرایط کنونی میتواند به حل مشکلات صنعت خودرو برای خروج از مرحله مونتاژکاری کمک کند اما به اعتقاد برخی دیگر از کارشناسان آنچه باید در توسعه این صنعت مورد توجه قرار گیرد، حرکت به سوی خودروساز شدن با افزایش همکاری با خودروسازان بزرگ است به شرطی که این همکاری مشترک به تولد خودرو جدید در ایران منجر شود. در همین زمینه محمدرضا نجفیمنش، عضو هیاتمدیره انجمن قطعهسازان نیز در گفتوگو با «دنیای اقتصاد» با اشاره به اینکه هدف وزیر از عبور از مونتاژکاری عدم ورود قطعات منفصله خودرو به کشور بوده است، میگوید: خودروسازان ایرانی سالها است توانایی تولید خودرو ملی را پیدا کردهاند با این حال، سیاست وزارت صنعت این است که از ورود قطعات منفصله جلوگیری کند تا منجر به توسعه صنعت خودرو شود. به گفته نجفی منش، بر این اساس خودروسازان باید در مشارکت خود با خودروسازان خارجی تلاش کنند به تولید خودرویی جدید در کشور بپردازند خودرویی که از صفر تا صد آن در ایران صورت بگیرد و بتواند براساس دانش روز تولید خودرو جهان باشد.

وی در این زمینه به تجربه تولید رنو کوئید در هند اشاره میکند و اینکه این تجربه در ایران نیز قابلیت عملیاتی شدن دارد، تنها باید برای آن برنامه مدون داشته باشیم. نجفیمنش با اشاره به اینکه وزارت صنعت، معدن و تجارت در سال جاری نیز با بالا بردن تعرفه واردات قطعه، سعی کرد که هزینه واردات سیکیدی را افزایش دهد، عنوان کرد: هدف وزارت صنعت، سوق دادن خودروسازان به سمت تامین قطعه از قطعهسازان داخلی و در نهایت، حرکت سریعتر به سمت حذف مونتاژکاری و سیکیدی کاری بوده است؛ بنابراین مشخص است وزارتخانه بهدنبال توسعه صنعت خودرو داخل بهمنظور ایجاد تغییر و تحولات جدی است.

عبور با برنامه

هرچند این گزاره که راه خودروساز شدن از مونتاژکاری نخواهد گذشت، سالها است توسط دستاندرکاران و مدیران خودرویی کشور عنوان میشود و بر این اساس تاکید بسیاری بر تولید خودروی ملی صورت میگیرد، اما برخی از کارشناسان با دیده تردید به عبور صنعت خودرو از مرحله مونتاژکاری نگاه میکنند. به اعتقاد برخی از کارشناسان، خودروسازان ایرانی در مقطعی توانستهاند از مرحله مونتاژکاری فاصله بگیرند، اما بهدلیل نبود سیاست مدون در این زمینه بار دیگر وارد این مرحله شدهاند. آنها تاکید میکنند خودروساز ایرانی اگر بخواند همانند دیگر خودروسازان جهانی از مرحله مونتاژکاری عبور کند باید برنامه مدون و مشخصی برای این هدف در نظر داشته باشد. بنابراین اولین مسیری که میتواند به صنعت خودرو کشور کمک کند تغییر قوانین کلان در حوزه صنعت است. در همین زمینه فربد زاوه، کارشناس صنعت خودرو در گفتوگو با «دنیای اقتصاد» با اشاره به اینکه مدیران صنعتی باید از تدوین قوانین جزئی جلوگیری کنند، میگوید: قوانینی که در بخش خودرو تدوین میشود باید کلاننگر باشد تا بتواند به توسعه این صنعت کمک کند. بر این اساس دولت باید به مرور با حذف دیوار تعرفهای شرایط رقابتی در بازار ایجاد کند. به گفته زاوه صنعت خودرو در شرایطی میتواند توسعه یابد که تولید خودرو در کشور اقتصادی باشد. زمینه لازم برای رسیدن به این موضوع نیز کاهش تصدیگری دولت و حذف مدیریت دستوری است.