زنگ خطر وارونگی فقر / فقر به شهرها رسید

شاید بر همین اساس هم بوده که برنامههای صورت گرفته برای تعدیل نرخ آن به همین شکل از هم گسیخته بوده است. با این حال نگاهی به آمارهای مرکز آمار تحت عنوان نوسانات میزان درآمد خانوارها میتواند سرخطهای روشنی از نوسان خط فقر در ایران را ارائه دهد. بر این اساس میزان درآمد خانوارهای شهری درحال فاصله گرفتن بیشتر از میزان درآمدهاست به گونهیی که ابتدای امسال نیز گزارشها نشان از فاصله گرفتن دستمزدها از نرخ تورم در طول یک دهه اخیر داشت. در همان زمان وزیر کار اعلام کرده بود که در طول سه دهه گذشته، دستمزدها از نرخ تورم فاصله گرفته است و قدرت خرید نیز به همین میزان کاهش یافته است.

صحبتهای مطرح شده از سوی وزیر کار حالا از سوی معاون اجتماعی وزیر رفاه نیز تایید شده است چراکه گزارشها نشان از نزدیک شدن فقر به شهرها و وارونه شدن آن دارد. آن طور که احمد میدری، معاون رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی مطرح کرده است، مطالعات نشان از تغییر شکاف فقر در شهرها و روستاها دارد. فقر آماری از دیگر مسائلی است که در صحبتهای میدری به آن اشاره شده است. وی با بیان اینکه وزارت رفاه براساس آییننامه مصوب سال 84 موظف است در نیمه اول هر سال گزارشی از وضعیت فقر و رفاه اجتماعی آماده و به مسوولان کشور ارائه کند، اظهار کرد: این کار از سال 84 تا پایان دولت دهم انجام نشده است. به گفته وی در دولت یازدهم، این گزارشات هر سال برای مسوولان ارسال شده است. در عین حال در جلسه روز یکشنبه مورخ 12 اردیبهشت ماه نیز این گزارش در جلسه هیات وزیران ارائه شد. تهیه و ارائه گزارش فقر در دولت اقدام مهمی است زیرا دولتی که میشنود، اقدام نیز خواهد کرد.

اگر دولت بداند در جامعه چه میگذرد، یک گام به حل مساله نزدیک شده است. وی با بیان اینکه در مطالعات فقر چند واقعیت غیرقابل انکار و حائز اهمیت وجود دارد، اظهار کرد: نخست آنکه خوشبختانه در ایران فقر از مقوله فیزیکی نیست به این معنا که دولت ایران موفق شده است در بسیاری نقاط کشور زیرساختهای ضروری را ایجاد کند. مردم ما دسترسی خوبی به آب، برق، گاز، جاده، مدرسه و خانههای بهداشت دارند. البته در مناطقی چون سیستان و بلوچستان فقر زیرساختی یا فقر چند بعدی بالاست. بالاتر بودن فقر درآمدی نسبت به فقر زیرساختی از دیگر مسائلی است که میدری به آن اشاره کرده است. به گفته او در ایران فقر درآمدی بیشتر از فقر چند بعدی یا فقر زیرساختی است. آمارها نشان میدهد، دولتها در ایران زیرساخت ایجاد کردهاند اما مردم نمیتوانند از طریق این زیرساختها درآمد کسب کنند بنابراین شاهد مهاجرت از روستاها به شهرها هستیم.

میدری در عین حال عنوان کرد: در شاخصهای نظام اداری تا دولت دهم رتبه 150 را داشتیم که این رتبه در دولت یازدهم 30 رتبه بهبود یافته است. اما روند بهبود این شاخص بیشتر در تهران اتفاق افتاده و در سایر استانها به طور کامل تعمیم نیافته است.

بخش دیگری از صحبتهای میدری درخصوص رسیدن فقر به شهرهاست. وی عنوان کرد: این موضوع یکی دیگر از ویژگیهای فقر در ایران است. همواره در ایران فقر روستایی بیشتر از فقر شهری بوده اما مطالعات ما نشان میدهد که این پدیده در حال وارونه شدن است به این معنا که یا فقر در شهرها درحال گسترش است یا اینکه فاصله بین فقر روستایی و شهری درحال کاهش است. وی افزود: مردم از روستاها به حاشیه شهرها کوچ میکنند و فقر در حاشیه شهرها بیشتر است. به دلیل مهاجرت بیرویه که به ازای آن شغل ایجاد نشده است با این پدیده روبهرو هستیم. روستاییها برای کسب شغل به شهر میآیند و چون کاری وجود ندارد به جرگه گروههای فقیر میپیوندند.

معاون رفاه اجتماعی وزارت کار و رفاه اجتماعی با اشاره به اینکه به عنوان مثال اگر قبلا فرد در روستا زندگی میکرد و احتمال فقیر شدنش 20درصد بوده حالا که به شهر آمده احتمال فقیر شدنش 25درصد شده البته اعداد فرضی است، اظهار کرد: فردی که مهاجرت میکند احتمال فقیر شدن خود را بالا برده است. این موضوع به لحاظ جغرافیای فقر و سیاستی که بر آن مترتب است دارای اهمیت بالاست. میدری تاکید کرد: اکنون در حاشیه شهرهای بزرگی چون مشهد، شیراز، اهواز و زاهدان دسترسی به زیرساختهایی چون خانه بهداشت و مدرسه به مراتب از روستاها پایینتر است و لازم است اولویتهای سیاستگذاری تغییر کند و مردم مطلع شوند تا سبک رفتاری خود را اصلاح کنند. براساس مطالعات، استانهای مرزی گرفتار فقر بیشتری هستند. در واقع در نقاط حاشیهیی کشور میزان فقر بیشتر و توزیع آن نامتوازن است.

صحبتهای میدری را آمارها نیز تایید میکنند چراکه نگاهی به میزان هزینه و درآمد خانوارها نشان از نزدیک شدن هزینهها به درآمد دارد که در برخی موارد حتی از درآمد هم فراتر رفته است. این مساله میتواند یک هشدار برای شهرهایی باشد که آغوش خود را برای فقر گشودهاند.