جدال گازی عربستان علیه ایران با حمایت از خط لوله تاپی در مقابل آی.پی

عربستان که از توافق برجام و رفع تحریمها ایران ناخرسند است، تلاشهای زیادی را با هدف جلوگیری از احیای اقتدار ایران در بازار جهانی انرژی انجام داده که تاکنون ناموفق بوده است.

عربستان که به خوبی میداند ایران مهمترین رقیب منطقهایاش در بازار انرژی است، به هر ریسمانی چنگ میزند تا مانع احیای اقتدار تهران در عرصه اقتصادی و انرژی شود که از مهمترین آنها میتوان به تلاش برای جلوگیری از رفع تحریمهای نفتی ایران در مذاکرات ایران و 1+5 اشاره کرد.

پس از ناکامی در جلب رضایت آمریکا و سایر اعضای گروه 1+5 برای عدم توافق با ایران، ریاض نفتکشهای خارجی را تهدید کرد که در صورت بارگیری نفت ایران، اجازه امضای قرارداد با عربستان را ندارند. همچنین ریاض با ارائه تخفیفهای قابل توجه به خریداران اروپایی و آسیایی تلاش کرد که مانع خرید نفت ایران توسط آنها شود.

آخرین نمونه کارشکنیهای نفتی عربستان علیه ایران در نشست فروردین ماه امسال «بررسی فریز نفتی» در دوحه (قطر) مشاهده شد؛ قرار بود در آن نشست تولیدکنندگان اوپک و غیراوپک با تثبیت میزان تولید نفت جهان در سطح ماه ژانویه (دی- بهمن) موافقت کنند اما به دلیل کارشکنی عربستان این نشست شکست خورد.

دلیل اصلی شکست نشست دوحه، کارشکنی عربستان و متحدانش و اصرار آنها بر حضور ایران در طرح فریز نفتی اعلام شده است؛ در واقع عربستان تلاش داشت که از طرح فریز نفتی به عنوان ابزاری برای اعمال فشار به ایران استفاده کند.

اما همه این دسیسههای نفتی عربستان با دیپلماسی انرژی ایران و اعتماد بازیگران اروپایی و آسیایی به نقش کشورمان، به شکست انجامیده است. افزایش تولید نفت ایران از 2.8 میلیون بشکه به 3.8 میلیون بشکه در روز و افزایش صادرات نفت از یک میلیون به 2.1 میلیون بشکه در روز در فاصله کوتاهی پس از رفع تحریمها به خوبی نشان دهنده شکست سیاستهای ریاض علیه ایران است.

به تازگی عربستان تمایل خود برای سنگ اندازی در مقابل تحکیم جایگاه ایران در بازار صادرات گاز نشان داده و شواهد از تلاش این کشور برای جلوگیری از صادرات گاز ایران به شبه قاره هند (پاکستان و هند) حکایت دارد.

ایران قصد دارد گاز خود را به دو کشور پاکستان و هند صادر کند اما عربستان تلاش دارد با حمایت از خط لوله صادرات گاز تاپی (از ترکمنستان به هند)، انگیزه این کشورها برای واردات گاز از ایران را کاهش دهد.

خط لوله گازی تاپی (ترکمنستان - افغانستان - پاکستان - هند) یک خط لوله ١٠٧٨ مایلی است که قرار است گاز ترکمنستان را به هند ترانزیت کند. هزینه اجرای این طرح بین 7.5 میلیارد تا ١٠ میلیارد دلار برآورد میشود.

بر اساس طرح اولیه، این خط لوله ظرفیت تحویل ٩٠ میلیون مترمکعب در روز گاز یا ٣٠ میلیارد مترمکعب در سال را دارد.

خط لوله تاپی از میدان گازی دولت آباد ترکمنستان آغاز میشود و موازی با بزرگراه هرات، از افغانستان به قندهار خواهد رسید و پس از آن در پاکستان از شهر کویته به مولتان هند امتداد مییابد.

ترکمنستان قصد دارد که کنسرسیوم ساخت خط لوله گازی ترکمنستان-افغانستان-پاکستان-هند موسوم به خط لوله تاپی را تا ماه سپتامبر (شهریور) انتخاب کند. از مشکلاتی که برای احداث این خط لوله وجود دارد، معضل مالی است که گفته میشود عربستان تمایل دارد این مانع را برطرف کرده و برای ساخت این خط لوله سرمایهگذاری کند.

بر این اساس، محمدوف رئیس جمهوری ترکمنستان اعلام کرده است که این طرح فرصت خوبی برای مشارکت شرکتهای عربستانی است. رئیس جمهوری ترکمنستان همچنین از تشکیل کمیته مشترک میان دو کشور و نقش آن در تقویت روابط اقتصادی و تجاری دو جانبه خبر داده است.

در واقع خط لوله تاپی، رقیب خط لوله آی.پی (صادرات گاز ایران به پاکستان) است. ایران، هند و پاکستان در دهه 1990 میلادی قرارداد ساخت خط لوله صلح که بعدها به آی.پی تغییر کرد را امضا کردند؛ بر اساس این طرح قرار بود که گاز ایران به شبه قاره هند صادر شود.

ساخت این خط لوله به دلیل مشکلات سیاسی و تحریم تاکنون محقق نشده و قرار است که با رفع تحریمها، سرمایه گذاران چینی در این طرح سرمایهگذاری کنند. بنابراین، ساخت خط لوله تاپی از آسیای میانه به شبه قاره هند با حمایت مالی عربستان میتواند، رقیبی جدی برای آی.پی به شمار برود.

البته باید توجه داشت که با وجود اینکه تحقق خط لوله تاپی میتواند تاثیر منفی در قیمت و حجم گاز صادراتی ایران به پاکستان و شبه قاره هند داشته باشد و قدرت چانه زنی کشورمان را کاهش دهد، اما مساله مهم این است که بر سر راه ساخت این خط لوله، مشکلات امنیتی گستردهای وجود دارد.

خط لوله تاپی باید از مناطق ناامن افغانستان عبور کند که طالبان در آنجا نفوذ دارد؛ در واقع آنچه انگیزه کشورهای ذینفع در این پروژه را تاکنون سست کرده، نگرانی امنیتی مربوط به این طرح است.

برخی کارشناسان صنعت نفت پیش بینی میکنند که بازی سیاسی عربستان با خط لوله تاپی، نتیجهای جز شکست برای ریاض به دنبال نداشته باشد.