محرک‌های مصنوعی و اصلی رشد بورس کدامند؟

فرهنگ قراگوزلو اظهار کرد: قبل از هر چیز باید به این نکته توجه کرد بورس دماسنج اقتصاد است و در وهله اول واقعیت اقتصاد را نشان دهد. بنابراین اگر در سودآوری، رشد سودآوری و ریسکهای مرتبط با سودآوری شرکتها مشکل وجود داشته باشد نمیتوان با محرکهای مصنوعی و اخبار غیرتاثیرگذار بر واقعیت شرکتها، بورس را به صورت مصنوعی بالا برد و این روند را ادامه داد.

عضو هیات مدیره سبدگردان آسمان در رابطه با محرکهای مصنوعی که بر بورس تاثیرگذارند، گفت: متاسفانه در چند ماه اخیر، بورس با مشکلات جدیدی همراه شده که آن، ورود منابع مالی یکسری افراد به بازار سرمایه به طمع کسب بازده فراوان بدون توجه به واقعیتهای اقتصاد و تنها بر اساس یکسری اخبار نهانی (inside information) و کلی که همراه با دستکاری بازار (market manipulation ) بوده است. این افراد از ضعف قوانین در کنار ضعف نظارت بر بازار بورس استفاده کرده و با ابزارهایی مثل نرمافزار تلگرام، و قدرت پول در جهتهای مختلف بازار بورس را حرکت میدهند. در حال حاضر شرایط بهگونهای شده که ریسک سرمایهگذاری را برای سرمایهگذاران افزایش داده و بیشتر موجب افزایش ابهام بازار شده چون به نظر میآید دماسنج بازار واقعیت را درست نشان نمیدهد.

این کارشناس بازار سهام گفت: حال اگر محرکهای مصنوعی را کاری نداشته باشیم و در مورد محرکهای اصلی و واقعی صحبت کنیم که بر واقعیت شرکتها یعنی سودآوری، رشد سودآوری و نرخ بازده مود نیاز سرمایهگذاران تاثیرگذار باشد، میبایست تحلیلی بر چند ماه اخیر واقعیتهای اقتصادی تاثیرگذار داشته باشیم.

او ادامه داد: پس از یک دوره ورود اخبار تاثیرگذار بد در مورد شرکتها که نتایج آن را در سودآوری شرکتها دیدهایم (گزارشهای ضعیف شرکتها در سال 94) پس از برجام و اجرایی شدن آن وارد فاز جدیدی از ورود اخبار مثبت و تاثیرگذار بر بازار شدیم. از جمله این اخبار برداشته شدن قسمتی از تحریمها یا انتظار بر داشته شدن آنها در آینده، کاهش نرخ بهره و انتظارات آتی آن، پرداخت بدهیهای دولت در قالب اسناد خزانه یا سایر روشها، تعیین قیمت نرخ خوراک گاز پتروشیمیها و افزایش محدود نرخ جهانی نفت نام برد. با ورود این اخبار در دورهای فعالان بورس دچار خوشبینی شده و واکنش بیش از اندازه نسبت به اخبار مزبور نشان دادند و افرادی هم از این فرصت استفاده کرده و بدون بررسی واقعی این اخبار بر وضعیت شرکتها گاهاً چند سهم یا صنعت خاص را با استفاده از ضعفهای گفته شده در مورد بازار و ایجاد حرکت گلهوار (herding behavior) وارد کانال شدید صعودی نمودند.

قراگوزلو گفت: بنابراین در این مورد که تا حالا اخبار و محرکها واقعی بودند شکی وجود ندارد؛ اما به نظر میآید تاثیر واقعی آنها را نمیتوان به صورت صحیح در قیمت سهام بازار مشاهده کرد و به عبارت دیگر دماسنج بازار واقعیت را نشان نمیدهد. قسمتی از بازار بیدلیل یا بیشتر از آن مقداری که تاثیر پذیرفتهاند رشد کرده و بعضی شرکتها بهرغم وجود اخبار تاثیرگذار و تاثیرپذیری بالا متناسب با آن رشد نکردهاند.

عضو هیات مدیره سبدگردان آسمان تصریح کرد: نرخ بهره و روند آتی آن به عنوان مهمترین فاکتور در رونق اقتصاد و به تبع آن بورس است. نرخ بهره بر هزینه مالی شرکتها (تاثیر بر سودآوری شرکت)، توجیهپذیری طرحهای سرمایهگذاری شرکتها (رشد سودآوری شرکت) و نسبت P/E شرکتهای بورسی (نرخ بازده مورد نیاز سرمایهگذار از شرکت) تاثیر دارد. در حال حاضر با نرخ تورم فعلی در یک سیستم سالم اقتصادی میبایست سه تا پنج درصد نرخ بهره واقعی داشته باشیم و نرخ بهره اسمی 11 تا 13 درصد باشد. در غیر این صورت انتقال ثروتی از کارخانجات تولیدی و شرکتها به سپردهگذاران صورت میگیرد. بزرگترین سوالی که پیش میآید این است در کشوری مثل آمریکا با تغییر یا انتظار تغییر 0.25 درصد تغییر در نرخ بهره، اقتصاد و بازار سرمایهاش چنان تغییر و نوسان زیادی میکند چگونه است که کشور ما با این وضعیت رکود (ناشی از تحریمها و کاهش قیمت نفت و کامادیتیها) برای چنین مدت طولانی نرخ بهره واقعی بالای 10درصدی را تحمل کند و انتظار رونق از آن را داشته باشیم.

او تاکید کرد: بنابراین کاهش نرخ بهره و سیاستهای در پیش گرفته شده توسط دولت در مورد کاهش آن از مهمترین محرکهای اصلی و واقعی برای رونق بورس خواهد بود.

قراگوزلو در ادامه افزود: از جمله محرکهای اصلی که تاثیر آن ممکن است کوتاهمدت نباشد و در میانمدت و بلندمدت نتیجهاش نمایان شود، اصلاح ساختار و مکانیزم بورس و بررسی قوانین و آییننامههای حاکم بر آن است. با توجه به وجود محدودیتهای حد نوسان و حجم مبنا و سایر قوانین ناظر بر نقد شوندگی و شفافیت بورس، در فضای فعلی از چنین مواردی افرادی سوء استفاده کرده و اقدام به دستکاری بازار میکنند و فضای ابهامآلودی را به وجود آوردهاند.

او گفت: با شرایط فعلی چنین افرادی امکان ایجاد یک بازار حتی نیمهکارا به معنای اینکه قیمتهای بازار واقعیتها، اخبار تاثیرگذار و انتظارات ناشی از آن را تا حدودی به صورت صحیح در قیمتها نشان دهد، را از بین بردهاند. ریسک سرمایهگذاری را برای سرمایهگذاری و عموم مردم بالا برده و افراد عادی با ورود پول خود به این بازار متضرر شده و بازده متناسب با ریسک خود را دریافت نمیکنند و مهمترین دارایی بورس که همان اعتماد سرمایهگذاران است را مورد خدشه قرار داده اند. اعتماد و اطمینان به بازار بورس شاید یکی از مهمترین موارد باشد که در صورت مخدوش شدن بیشتر آن برگرداندن آن به حالت قبلی یا بهبود آن بسیار سختتر خواهد بود. در این مورد لازم است هر چه سریعتر شورای بورس و مدیران سازمان تصمیماتی را اتخاذ نمایند و اگر ضعفی در قسمتی یا افرادی یا حتی خود آنها وجود دارد به سرعت مرتفع نمایند.

همچنین این فعال بازار سهام گفت: افزایش قیمت نفت، افزایش صادرات مقداری نفت، پرداخت بدهیها توسط دولت به پیمانکاران، افزایش بودجه عمرانی، کوچک کردن دولت و کاهش بودجه جاری، اصلاح ساختار نظام بانکی کشور برای ارتباط هرچه سریعتر با سایر بانکهای کشورهای دیگر، حفظ امنیت سرمایهگذاری و افزایش اعتماد و اطمینان سرمایهگذاران داخلی و خارجی، حفظ امنیت کشور، کاهش ریسکهای اعتباری و استفاده از تامین مالی ارزان خارجی همگی از محرکهای اصلی رونق اقتصاد و در نهایت بورس است که در صورت اجرای صحیح و سریعتر آن نتایج آن در دماسنج اقتصاد که همان بورس است دیده خواهد شد.

قراگوزلو در پاسخ به این سوال که با توجه به اینکه در سه ماه پایانی سال گذشته رشد قابل توجهی داشتیم و بسیاری از کارشناسان پیشبینی میکردند که سال جاری نیز، با رشد همراه شود. علت کند شدن روند رو به رشد شاخص بورس در سال جدید چیست؟ گفت: به نظر میآید قسمتی از حرکت بازار ناشی از تاثیر واقعی اخبار بر شرکتها نبوده یا مقدار تاثیرش بیشتر از واقعیت بر بعضی شرکتها دیده شده یا در بعضی جاها تاثیراتش اصلا دیده نشده و بازار بورس با شرایطی دست به گریبان است که دماسنج بازار واقعیت را صحیح نشان نمیدهد.

این کارشناس بازار سهام ادامه داد: اما از طرف دیگر شاید بعضی از اخبار آن گونه که تاثیراتش توسط کارشناسان پیشبینی میشد محقق نشد. یکی از مهمترین موارد ورود سرمایهگذاران خارجی به کشور است که برخلاف انتظار بهرغم هیجانات و رفتوآمدهای فراوان مقدار زیادی به وقوع نپیوست و همچنان با مشکل انتقال پول از طریق بانکها روبهرو هستیم.

او گفت: به نظر میرسد با توجه به بهبود فاکتورهای تاثیرگذار طی ماههای آتی نسبت به قبل، مخصوصاً افزایش قیمت نفت و صادرات مقداری بیشتر آن، در کنار کاهش نرخ بهره، روند رو به رشد را با کمی تاخیر نسبت به پیشبینیها روبهرو باشیم اما به طور حتم به وقوع می پیوندد.