ورود صنعت نفت به عصر جدید گاز/ سایه واردات بنزین بر سر نفت ایران

همزمان با فرا رسیدن پنجم خرداد ماه، صنعت نفت ایران هم پای در یکصد و هشتمین سال فعالیت و حیات خود شد و با گذشت ۱۰۸ سال هنوز صنعت نفت ایران تا رسیدن به روزهای آرمانی و رویایی به ویژه عضویت در باشگاه صادرکنندگان بزرگ خدمات فنی و مهندسی، دانش فنی و تکنولوزی و حتی صدور فرآوردههای نفتی همچون بنزین فاصله دارد.

در این بین واردات افسارگسیخته بنزین بر سالروز کشف طلای سیاه در سال جاری بیش از سالهای گذشته سنگینی می کند به طوریکه طلای سیاه ایران در سکوت کامل خبری مسئولان شرکت ملی نفت و صنعت نفت ۱۰۸ ساله شده است.

هر چند باید از واردات بنزین به عنوان چالش این روزهای صنعت ۱۰۸ ساله نفت ایران یاد کنیم اما در حوزه افزایش تولید گاز طبیعی با بهره برداری از فازهای جدید پارس جنوبی تحولات گسترده ای به وقوع پیوسته است.

بر اساس سیاستهای کلان صنعت نفت در سال جاری با بهره برداری از تعدادی از فازهای جدید پارس جنوبی همچون فاز ۱۷ و ۱۸ تولید گاز از این میدان مشترک گاز به بیش از ۵۵۰ میلیون مترمکعب در روز افزایش یابد که این افزایش ظرفیت تولید گاز طبیعی منجر به کاهش شدید مصرف انواع سوخت مایع به ویژه نفت کوره و گازوئیل در نیروگاه ها و صنایع کشور خواهد شد.

صنعت نفت ایران هم اکنون وارد عصر جدید گازی شده است و در صورت تحقق برنامه های توسعهای ظرفیت تولید گاز طبیعی کشور باید از مرز یک میلیارد مترمکعب در روز عبور کند که در این صورت در کنار تامین نیازهای داخلی و تامین خوراک صنایع پتروشیمی ایران می تواند به یکی از بزرگترین صادرکنندگان گاز طبیعی از مسیر خط لوله و یا ال. ان. جی تبدیل شود.

از سوی دیگر هر چند در طول چند ماه گذشته و با لغو تحریمها حجم صادرات نفت خام ایران از مرز دو میلیون بشکه در روز عبور کرده اما بدون شک دوره آینده صنعت نفت گازی خواهد بود و این انرژی پاک در آینده ای نه چندان دور جای بشکههای نفت خام در اقتصاد ایران را خواهد گرفت.

بازخوانی روایت تاریخی کشف طلای سیاه در ایران

شرکت ملی نفت ایران با انتشار گزارش کوتاهی درباره تاریخچه کشف طلای سیاه در ایران، نوشته است: ویلیام ناکسی دارسی یک میلیونر استرالیایی، نخستین فردی بود که با روشهای جدید روز و دستگاههای حفاری مکانیکی در ایران به اکتشاف نفت و حفر چاه پرداخت.

او ابتدا گروهی فنی را به سرپرستی زمینشناسی به نام برلز استخدام و به ایران اعزام کرد. این گروه، پس از بررسیهای زمینشناسی، گزارش رضایتبخشی داد. احتمال وجود نفت در حوالی قصر شیرین و شوشتر را زیاد و در دیگر نقاط امیدوارکننده دانست. پس از دریافت این گزارش، دارسی نمایندهای به نام ماریوت را در سال ۱۹۰۱ به دربار ایران فرستاد.

ماریوت امتیاز اکتشاف و استخراج نفت در تمام ایران، به جز ایالات شمالی یعنی خراسان، مازندران، استرآباد (گرگان کنونی) و آذربایجان را از مظفرالدین شاه گرفت. مدت این امتیاز که بعدها به «امتیاز دارسی» مشهور شد، ۶۰ سال و ابتدای آن از هشتم صفر ۱۳۱۹ قمری بود.

به موجب امتیازنامه دارسی، وی تعهد کرده بود که ظرف مدت دو سال پس از عقد امتیاز شرکتی برای بهرهبرداری از امتیاز مزبور تشکیل دهد و پس از آن مبلغ بیست هزار لیره نقد و معادل بیست هزار لیره سهام شرکت مزبور را به دولت ایران تسلیم کند.

در نیمه اول سال ۱۹۰۸ سرمایه شرکت رو به پایان بود و هنوز نفتی در منطقه خوزستان کشف نشده بود. روسای شرکت به مسئول عملیات که مهندسی به نام دینولدز بود، دستور توقف عملیات را میدهند، ولی او که با توجه به اطلاعاتی که در محل به دست آورده بود، وضع را بهتر ارزیابی میکرد، چند روزی از اجرای دستور توقف خودداری کرد و به حفاری ادامه داد. در روز پنجم خرداد ۱۲۸۷ شمسی برابر با ۱۹۰۸ میلادی مته حفاری به لایه نفتدار برخورد و نفت با فشار از چاه فوران کرد.

عمق چاه ۳۶۰ متر بود. دومین چاه که ۱۰ روز بعد به نفت رسید ۳۰۷ متر عمق داشت. با به نفت رسیدن این دو چاه وجود نفت به مقدار زیاد در ایران به اثبات رسید، بدین ترتیب فصل جدیدی در تاریخ کشور رخ داد و ایران به جمع کشورهای نفت خیز جهان پیوست.

این اتفاق، که نخستین اکتشاف نفت در خاورمیانه به شمار میرفت، حیات اقتصادی و اجتماعی مسجد سلیمان و ایران را دگرگون کرد وسرآغاز ایجاد کسب و کار نفتی در ایران شد.

نفت از لحظه اکتشاف تا به امروز تاثیر غیرقابل انکاری بر کشور ایران داشتهاست، تا آنجا که ردپای آن را در بسیاری از رویدادهای بزرگ تاریخ معاصر ایران میتوان یافت.