الفبای استقلال قطعه‌سازی از صنعت خودرو

در تازهترین اقدام، بخشی از قطعهسازان ایرانی به دعوت یکی از شرکتهای خودروساز فرانسوی برای نشان دادن توانمندیهای صنعت قطعه ایران در پاریس حضور پیدا کردند تا از این طریق بتوانند مسیری برای اتصال به شبکه جهانی قطعهسازی پیدا کنند. این موضوع در شرایطی صورت میگیرد که بهدنبال توافق هستهای ایران با غرب و حضور برخی خودروسازان خارجی در کشورمان موضوع ارتقای کیفیت در محصولات تولیدی و همچنین صادرات 40 درصدی خودرو بهطور جدی مطرح شد، در همین حال بسیاری از دست اندرکاران صنعت خودرو معتقدند که طرح این موضوعات با ارتقای کیفیت قطعات تولیدی در کشور ارتباط مستقیمی دارد.

از سوی دیگر طبق سند راهبردی صنعت خودرو تا سال 1404 باید صادرات قطعه به ارزش شش میلیارد دلار توسط قطعهسازان به بازار های مستقل خارجی صورت گیرد که این امر نیز بر ضرورت تحول در صنعت قطعه تاکید دارد. اما با وجود گامهای لرزان قطعهسازی کشور برای ورود به شبکه جهانی چند پرسش جدی در این زمینه مطرح میشود، از جمله اینکه آیا صنعت قطعه ایران توانایی لازم برای ورود به این مسیر را دارد؟ پرسش دیگر اینکه آیا کیفیت محصولات قطعهسازان در آن حد است که بتواند اتصال آنها با این شبکه جهانی را برقرار کند. الزامات ورود آنها به این شبکه چیست؟

در شرایطی این پرسشها مطرح میشود که عمدهترین انتقاد وارد شده به قطعهسازان ایرانی بحث وابسته بودن آنها به خودروسازی کشور است؛ بهطوریکه بدون خودروسازان حیات و ممات صنعت قطعه نیز دچار چالشهای بسیاری میشود؛ بنابراین قطعهسازان در حالی قصد دارند به زنجیره جهانی تامین قطعه بپیوندند که تاکنون نتوانستهاند به قطع وابستگی خود از صنعت خودرو کشور بپردازند. در این میان اما مسائل دیگری از جمله قدیمی بودن زیرساختها و نبود دانش روز و تکنولوژی در این صنعت نیز مطرح است و چالش نقدینگی قطعهسازان برای تولید نیز مزید بر علت شده است. این در حالی است که قطعهسازان برای ساخت قطعات جدید در کشور نیازمند سرمایهگذاری جدی در زیرساختها و دریافت تکنولوژیهای جدید هستند.

مجموع این مسائل موجب شده تا کارشناسان خودرو با نگرانی نسبت به حرکتهای پیشروی این صنعت سخن بگویند با این وجود، قطعهسازان به چنین موضوعاتی باور ندارند و حضور در فرانسه بهمنظور نمایش توانمندیهای خود را سرآغاز ورود به شبکه جهانی تامین قطعه میدانند که این موضوع میتواند در ابعاد مختلف به رشد کمی و کیفی در این صنعت کمک کند. به اعتقاد آنها، همانطور که مشارکت خودروسازان خارجی با صنعت خودرو کشور زمینه را برای ورود قطعهسازان به زنجیره تامین جهانی فراهم میکند، فعالیت قطعهسازان بهمنظور تولید قطعاتی با کیفیت و استاندارد روز نیز میتواند به صورت مستقل از صنعت خودرو داخل، آنها را به زنجیره مذکور متصل کند. با این وجود، بیشتر آنها اعتقاد دارند که مسیر جهانی شدن در صنعت خودرو ایران برای خودروسازان و قطعهسازان در یک همکاری بینابین است که رقم میخورد. زیرا این دوصنعت جزء جدایی ناپذیر یکدیگر هستند؛ بنابراین هر چند مشکلات بسیاری موجب شده تا توان صنعت قطعه در سالهای اخیر کاهش یابد، اما این موضوع نمیتواند از ورود این صنعت به شبکه جهانی جلوگیری کند؛ زیرا بازار خودرو ایران در حال تغییر و تحولات اساسی است و قطعهسازان نیز همسو با پیشرفتهای صورت گرفته میتوانند به توسعه خود بپردازند. زیرا تولید خودروهای جدید، همکاری قطعهسازان با خودروسازان خارجی را فراهم میکند و با انتقال دانش فنی ساخت قطعات، کیفیت نیز افزایش پیدا خواهد کرد.

در همین زمینه ساسان قربانی، سخنگوی شورای سیاستگذاری خودرو در گفتوگو با «دنیای اقتصاد» با بیان اینکه حضور قطعهسازان ایرانی برای اتصال به شبکه خرید یکی از خودروسازان فرانسوی حرکتی جدی بهمنظور ورود به بازار جهانی است، میگوید: توسعه در صنعت قطعه هر کشور براساس یک برنامه مشخص صورت میگیرد. قطعهسازی ایران نیز همسو با تجربه دیگر کشورهای جهان قصد ورود به زنجیره جهانی تامین قطعه را دارد و مسلم است که برای این مهم با برنامهریزی پیش خواهد رفت.

قربانی با بیان اینکه برای رسیدن به این هدف نیازمند حرکتهای بنیادی و اساسی در صنعت خودرو هستیم، عنوان میکند: خودروسازی و قطعهسازی دو بخش جدایی ناپذیر از یکدیگر هستند؛ بنابراین بدون توسعه هر یک از این دو بخش، توسعه بخش دیگر ممکن نیست. وی معتقد است که حضور خودروسازان خارجی به توسعه صنعت خودرو کمک میکندو این موضوع برای قطعهسازان ایرانی نیز نتایج مطلوبی در بردارد؛ بنابراین صنعت قطعه و خودرو از یکدیگر جدا نیست و توسعه هر یک از این بخشها موجب توسعه بخش دیگر میشود. محمدباقر رجال، رئیس انجمن قطعهسازان ایران نیز در گفتوگو با «دنیای اقتصاد» با اشاره به اینکه حضور خودروسازان خارجی در صنعت خودرو ایران موجب رشد و توسعه این صنعت خواهد شد، میگوید: اولین گام برای اینکه صنعت قطعهسازی کشور به زنجیره بازار جهانی وارد شود، رشد کیفی محصولات است. این موضوع نیازمند دریافت اصول کار بینالمللی است.

قطعهسازان باید به تولیدکنندههای بینالمللی خارجی وصل شوند تا هم از تکنولوژی آنها و هم از روشهای مدیریتی که دارند بهره ببرند. اگرچه برخی دیگر از کارشناسان نیز حضور قطعهسازان برای ایجاد پیوندهای جدید با شبکه تامین قطعات خودروسازان فرانسوی را مثبت ارزیابی میکنند، اما این دسته معتقدند که مجموعه قطعهسازی کشور در گذشته این مسیر را دنبال کرد؛ اما با تشدید تحریم ها علیه کشور این مسیر قطع شد. بنابراین اگرچه حرکت اخیر مثبت تلقی میشود اما نمیتوان آن را اولین گام صنعت قطعه در مسیر جهانی شدن خواند؛ زیرا قطعهسازان ایرانی از گذشته توانایی تولید محصولات کیفی برای بازارهای اروپایی را داشتهاند. اما بروز چالشهایی چون مسائل سیاسی و اقتصادی موجب قطع این رابطه شد؛ بنابراین قطعهسازان داخلی مجبور به سفارشیسازی محصولات براساس نیاز خودروسازان داخلی شدند و همین موضوع موجب افت کیفیت قطعات آنها شد، بنابراین اگرچه صنعت قطعه به خودرو وابسته است؛ اما عامل اساسی در وابستگی بسیار قطعهسازان به خودروسازان وجود انحصار در بازار ایران به نفع شرکتهای خودروساز است که موجب کاهش دامنه قطعهسازی کشور شده است.

بهرام شهریاری، دستاندرکار تولید قطعه با بیان اینکه قطعهسازان بدون خودروسازان توانایی فعالیت دارند، میگوید: قطعهساز داخلی در شرایط کنونی امکان اتصال به شبکه جهانی را دارد؛ اما موضوع مهم آن است که آنها زمانی میتوانند به این شبکه وصل شوند که از بند انحصار خودروسازان داخلی رها شوند و دامنه فعالیت خود را گسترش دهند.