تشدید دیپلماسی اقتصادی برای رفع هراس بانک‌ها

ظریف پیشتر در سفر به فنلاند اعلام کرد آمریکا باید اقدامات بیشتری را برای اطمینانبخشی به بانکهای اروپایی نسبت به تعامل با ایران انجام دهد، چون به نظر میرسد یک مانع روانی در این بین وجود دارد. ایران در حال حاضر در تلاش است تا دسترسی خود به نظام مالی بینالمللی را افزایش دهد، اما تداوم تحریمهای آمریکا که دسترسی ایران را به مبادلات دلاری ممنوع میکند باعث ترس بسیاری از بانکهای بزرگ اروپایی شده است. موضوعی که در نشست خبری وزرای خارجه ایران و سوئد نیز مطرح شد و مارگت والستروم همتای سوئدی ظریف، تحقق آن را نیازمند هموار شدن مسیرها دانست. اظهارات والستروم در شرایطی است که پیشتر جان کری وزیر خارجه آمریکا در دیدار اردیبهشت ماه خود با نمایندگان بانکهای بزرگ اروپایی در لندن اطمینان داد که آنها بهخاطر تسهیل معاملات مشروع با ایران تنبیه نخواهند شد.

همزمان و در ایران، مدیر کل سیاسی و بینالملل وزارت خارجه با بیان اینکه حفظ توانایی هستهای ایران و لغو تحریمها بهعنوان دو پایه اصلی مذاکرات، همواره از مطالبات جدی تیم مذاکرهکننده بوده است، گفت: «برخی تصور دارند برجام تفاهمنامه اقتصادی و تجاری است که باید تحولی شگرف در اقتصاد کشور ایجاد کند که این تصور اشتباه است، چون برجام تفاهمنامهای درباره مسائل هستهای است که نمیتوان انتظار داشت برای موانع اقتصادی و تجاری، راهحل و راهکار رشد تعریف کند، بلکه رشد اقتصادی و خروج از رکود به وسیله مدیریت اقتصادی صحیح در کشور حاصل میشود.

اظهارات حمید بعیدینژاد در شرایطی مطرح میشود که یکی از دغدغههای اصلی هیات اقتصادی همراه ظریف، مدیریت صحیح اقتصادی، اعتماد به بخش خصوصی و فراهم کردن شرایط برای جذب سرمایهگذاریهای خارجی و تبادلات اقتصادی است که در چند روز اخیر در حاشیه نشستهای سیاسی و اقتصادی به آن اشاره شده است. فعالان اقتصادی ایران در سوئد تلاش کردند، ضمن معرفی شرکتهای خود، زمینههای توسعه همکاریهای اقتصادی دوجانبه را شناسایی کنند.

دیدار با نخستوزیر سوئد

وزیر امور خارجه در ادامه برنامه کاری خود در استکهلم با استفان لوون نخستوزیر سوئد دیدار و گفتوگو کرد. ظریف هنگام دیدار با نخستوزیر سوئد با وزیر مسکن این کشور که ایرانی است و در این ملاقات حضور داشت با زبان فارسی احوالپرسی کرد. نخستوزیر سوئد در این دیدار ضمن استقبال از گسترش همکاریهای دو کشور تاکید کرد که سفرش به ایران در حال برنامهریزی است.

تلاش برای رفع دغدغه ایران

پیشتر و در پی اعلام نارضایتی مقامات ایران از روند اجرای برجام و دشواریهای بانکهای ایرانی برای مبادلات تجاری، وزرای خارجه آمریکا، بریتانیا، فرانسه و آلمان و همچنین مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا حدود دو هفته پیش در بیانیهای مشترک از بانکها و بازرگانان خواستند «از فرصتهای سرمایهگذاری قانونی در ایران چشمپوشی نکنند.» این چهار وزیر خارجه همچنین اعلام آمادگی کردند که تردیدها در مورد تجارت با ایران را رفع کنند. در بخشی از بیانیه مشترک چهار وزیر خارجه غربی و مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا آمده است: «ما در برابر دادوستدهای قانونی با ایران نمیایستیم و همچنین سد راه شرکتهای بینالمللی و موسسات مالی برای برقراری رابطه با ایران، تا زمانیکه به همه قوانین مربوطه احترام میگذارند، نمیشویم.» چندی پیش وزرای خارجه آمریکا و بریتانیا در لندن و در دیدار با نمایندگان بانکهای اروپایی تاکید کرده بودند: «تعامل تجاری قانونی با ایران در چارچوب توافق هستهای، برای بانکها بلامانع است.» بیانیه چهار قدرت غربی در شرایطی منتشر میشود که رئیس بانک مرکزی، همزمان با صدور بیانیه چهار قدرت غربی در کنفرانس «یورو مانی» در لندن، با متهم کردن آمریکا به انجام ندادن تعهداتش در چارچوب برجام تاکید کرد: «تحریمهای باقیمانده، قواعد دست و پاگیر در غرب و نبود امکان معامله با دلار، باعث ایجاد مانع در تجارت با ایران شده است.»

لغو کلیه تحریمهای بانکی علیه ایران

همزمان با دیپلماسی فعال ایران در اروپا، حمید بعیدینژاد با اشاره به اینکه کلیه تحریمهای بانکی لغو شده است، یادآور شد سوئیفت از ابتدای اجرای برجام باز شده، اما بانکهای بزرگ به سبب احتیاط از فشارها و ایجاد مشکل از سوی آمریکا برای پیوستن به مسیر ارتباط با ایران کُند عمل میکنند، اما مذاکرات جدی در این زمینه شکل گرفته است. مدیر کل سیاسی و بینالملل وزارت امور خارجه درباره مشکلات موجود در مسیر ارتباط بانکهای جهانی با ایران نیز گفت: «مساله ساختاری و بدنیتی آمریکا برای اجرا نشدن مفاد برجام در زمینه مسائل بانکی وجود دارد اما باید با اعمال فشار و تاکید بر اجرای صریح برجام، بتوانیم این حقوق را دریافت کنیم.»

این مساله پیشتر و بهطور مکرر از سوی ایران مطرح شده و در نشست ماه گذشته کری، هاموند و موگرینی نیز بر آن تاکید شد. اگرچه در آن نشست این مساله نیز مطرح شد که برخی مشکلات نرمافزاری در بانکهای ایرانی وجود دارد که باعث تاخیر بهوجود آمده در این میان شده است. این عضو تیم مذاکرهکننده هستهای با بیان اینکه ارتباط ساختار بانکهای بینالمللی با ایران مطالبه جدی ایران از آمریکاست و باید آنچه در برجام نوشته شده کامل اجرا شود، گفت: در غیر اینصورت چنانچه به نقطهای برسیم که احساس کنیم برخی از این تحریمها و محدودیتها به سبب فشار موجود برخی کشورها برداشته نمیشود اقدام متقابل انجام خواهیم داد که اگر چنین شود آمریکاییها از اقدامات خود پشیمان خواهند شد. مشابه چنین اظهارنظری پیشتر در سفر وزیر امورخارجه ایران به نیویورک نیز مطرح شده بود. حمید بعیدینژاد با تاکید بر انتخابهای متعدد پیشروی ایران در برابر بدعهدی طرف مقابل تاکید کرد بر خلاف تصور عدهای، ایران در برابر آمریکا انتخابهای مختلفی دارد و اگر امروز طرفهای مقابل به برجام پایبند هستند به علت عملکرد، ظرفیت و پتانسیل کشور ماست.

به قول خود عمل میکنیم

ظریف در اولین برنامه کاری خود، صبح چهارشنبه در نشست مشترک اقتصادی ایران و سوئد که با حضور 230 فعال اقتصادی در هتل شرایتون استکهلم آغاز بهکار کرد، ایران را محیطی امن برای سرمایهگذاری همه شرکتها دانست و همه را برای سرمایهگذاری در ایران تشویق کرد. ظریف با بیان اینکه حضور بخش خصوصی ایران و سوئد در این نشست نشان از فرصتهای زیادی دارد که در اقتصاد، امنیت و توسعه دو کشور وجود دارد، گفت: «ایرانیهایی که در این نشست حضور دارند در عرصه تجارت سوئد فعال هستند و میدانید که ما مردمی جدی هستیم و وقتی قراردادی میبندیم به قول خود عمل میکنیم و به آن متعهد هستیم، در شرایطی که کسی هم فکر نمیکرد تا این حد به تعهدات خود متعهد باشیم.»

در این نشست، فضای کسبوکار، ظرفیتهای بازار در دو کشور و همچنین وضعیت ایران در پساتحریم مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت. ظریف در ادامه این نشست که با حضور وزیر امور اتحادیه اروپا، تجارت سوئد و رئیس اتاق ایران برگزار شد، با بیان اینکه ما به تعهدات خود عمل کردیم و در هیچ موردی خلف وعده نداشتیم، ابراز امیدواری کرد با همکاری هیات تجاری از حرفهایمان فراتر برویم و بتوانیم از ثمرات برجام استفاده کنیم. او تاکید کرد: «من همه را برای همکاری با ایران تشویق میکنم چرا که شما محیطی امنتر از ایران پیدا نخواهید کرد و وجود این امنیت به دلیل حکومت و قدرت نظامی نیست بلکه به واسطه اتکا و اعتماد به مردم است.» مشابه چنین اظهاراتی را میتوان در سفرهای روز گذشته ظریف به لهستان و فنلاند دنبال کرد، آنجا که او ضمن دعوت سرمایهگذاران دو کشور برای ورود به ایران، از برخی تعهدات آمریکا ابراز نارضایتی کرد و گفت آمریکا آنطور که انتظار میرود در تعهدات خود خیلی جدی نیست.

این اظهارات در حالی مطرح میشود که ماه گذشته وزیر خارجه آمریکا در نشستی در لندن که با حضور بانکهای بزرگ اروپایی از جمله اچاسبیسی، دویچه بنک، بارکلیز و بیانپی پاریباس برگزار شد، از سوءتعبیر یا شایعات محض درباره تحریمهای آمریکا علیه ایران انتقاد کرد. کری در آن زمان گفت میخواهیم روشن کنیم که بانکها، همانطور که در توافق (برجام) روشن شده، حق انجام معاملات مشروع (با ایران) را دارند.

احیای جایگاه گذشته

ظریف در ادامه دیدارهای فشرده خود، صبح دیروز برنامه کاری خود را با دیدار میکائیل دامبری، وزیر نوآوری و امور شرکتهای سوئد آغاز کرد که در این دیدار وزیر خارجه ایران ابراز امیدواری کرد روابط اقتصادی دو کشور در مرحله پسابرجام به جایگاه قبلی خود بازگردد. او در این دیدار با تشریح ظرفیتهای اقتصادی و انسانی ایران افزود: ایران قبلا اولین شریک تجاری سوئد در منطقه غرب آسیا و شمال آفریقا بود و سوئد از وجهه خوبی در بازار ایران برخوردار است. وزیر امور خارجه ابراز امیدواری کرد روابط اقتصادی دو کشور در مرحله پسابرجام به جایگاه قبلی خود بازگردد.

ارزش مبادلات دو کشور از 10 میلیارد کرون به 2/5 میلیارد کرون کاهش یافته است و اکنون فعالان اقتصادی در پسابرجام به دنبال احیای این مناسبات هستند. نرخ بیکاری سوئد در سال 2015 میلادی 7/4 درصد بوده و نرخ تورم آن در همین سال به صفر درصد رسیده است. در سال 2015 تولید ناخالص داخلی سوئد 467/4 میلیارد دلار با نرخ رشد 2/8 درصد بوده که 1/8 درصد در بخش کشاورزی، 33/5 درصد در بخش صنعت و 64/7 درصد در بخش خدمات را شامل میشود. میزان صادرات ایران به سوئد در سال 2014 میلادی 14 میلیون و 666 هزار دلار و واردات از این کشور 330 میلیون و 150 هزار دلار بوده است. سوئد به ایران بهعنوان یکی از بهترین بازارهای فروش تولیدات و خدمات فنی و مهندسی در خاورمیانه مینگرد؛ در سال 2005، جمهوری اسلامی ایران از فهرست 30 کشور مهم صادرکننده کالا به سوئد خارج شده است؛ این جایگاه در سال 2003 و 2004 به ترتیب در ردیفهای 21و 28 بوده است.

هیات سیاسی-اقتصادی ایران یکشنبه هفته جاری سفر دورهای خود به چهار کشور اروپایی لهستان، فنلاند، سوئد و لتونی را آغاز کرد و در نخستین ایستگاه، به ورشو پایتخت لهستان و سپس به هلسینکی پایتخت فنلاند رفت و پس از دیدار و گفتوگوهای سیاسی و اقتصادی، سهشنبه شب وارد استکهلم پایتخت سوئد شد. اعضای هیاتاقتصادی جمهوری اسلامی ایران در دو کشور لهستان و فنلاند با همتایان خود ملاقات رودررو داشتند و در همایشهای اقتصادی دوجانبه با لهستان و فنلاند شرکت کردند. به گفته محسن جلالپور رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران، فعالان اقتصادی ایران در لهستان و فنلاند، یک میلیارد و 200 میلیون دلار سند همکاری دوجانبه امضا کردند؛ برخی از این اسناد در قالب تفاهمنامه و برخی در قالب قرارداد است.

سخنرانی در موسسه صلح استکهلم

در ادامه برنامه کاری هیات دیپلماتیک ایران به سوئد، ظریف در موسسه سیپری که با حضور جمع کثیری از پژوهشگران و استادان برگزار شد به سخنرانی پرداخت. انستیتوی بینالمللی پژوهشهای صلح استکهلم یکی از اندیشگاههای معتبر بینالمللی است که در خصوص جنگ و صلح و مسابقه تسلیحاتی و عرضه و تقاضای سلاح مطالعه و پژوهشهای تحقیقاتی مهمی میکند. در سال 2011 این بنیاد از نظر جایگاه و اثرگذاری ردیف 2 تا 18 را در اعتبار سنجیهای جهانی از آن خود کرده است. در این نشست که با محورهای عمدتا امنیتی و سیاسی برگزار شد، درخصوص مفاهیم امنیتی و حوزههایی چون عراق، سوریه، روابط ایران و عربستان، پاکستان و جنگ ایران و عراق سخنرانی و تبادل نظر شد. ظریف در این نشست امنیت ایران را امنیت همسایگان دانست و به معادله شکل گرفته از توافق هستهای بهعنوان یک معادله برد-برد برای حل دیگر بحرانها اشاره کرد. او با بیان اینکه هیچ جنگی برنده ندارد، گفت که باید بهدنبال رسیدن به مکانیسمهای امنیتزا بود تا ناامن کردن دیگران، چون این چرخه نهایتا به خود ناامنکننده هم برمیگردد.

وزیر خارجه ایران در ادامه برنامه کاری خود در جمع نخبگان ایرانی حضور یافت و پس از آن به دیدار اوربان آهلین، رئیس پارلمان سوئد رفت. شرکت در ضیافت شام رئیس پارلمان سوئد حسن ختام برنامههای ظریف در سوئد بود.