معادن استان فارس از سنگ‌های تزئینی تا خاک نسوز

37 نوع ماده معدنی مختلف در این استان شناسایی شده که از این میان، ۲۰ ماده ازجمله سنگ آهک، مارن، سنگ گچ، مرمریت، سنگ چینی، خاک نسوز، خاک صنعتی، نمک آبی و سنگی، سیلیس، کوارتزیت، منگنز، سرب، روی، کرومیت، باریت، سنگآهن، مس، گرانیت، نیکل و سنگ تراورتن در حال بهرهبرداری هستند

استان فارس رتبه دوم سنگ تزئینی ایران را نیز در اختیار دارد. به طور کلی، ۲۰درصد از سنگهای تزئینی ایران در استان فارس تولید میشود. ۳۵۰ واحد سنگبری در استان فارس حدود ۸۰ درصد استخراج استان را فرآوری میکنند. در میان سنگهای استخراجشده در استان، مرمریت و سنگ چینی ۱۵درصد کل میزان استخراج سنگ تزئینی استان را به خود اختصاص میدهد.

تنوعی از معادن

درباره معادن استان فارس و تنوع مواد معدنی و زمینههای اکتشاف در آن، بهروز برنا معاون اکتشافات سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی ایران عنوان کرد: استان فارس یک استان غنی از نظر ذخایر معدنی بهشمار میرود. این استان در زون سنندج – سیرجان قرار گرفته است. از اینرو از نظر مواد معدنی دارای شرایط مطلوبی است. برنا در ادامه خاطرنشان کرد: استان فارس در بحث نسوزها یکی از استانهای مطرح کشور بهشمار میرود.

مواد نسوز در این استان، بیش از هر استان دیگری مشاهده میشود. افزون بر این استان فارس ذخایر آهن خوبی نیز در اختیار دارد. در بحث منگنز، مس، کرومیت و حتی ذخیره کوالت نیز دارای معادن است. وی با اشاره به معادن دیگر در استان فارس عنوان کرد: معادن تبخیری نیز در سطح استان یافت میشود که از این نظر نیز میتواند دارای جاذبه باشد. علاوه بر این، مصالح ساختمانی و انواع واریتههای سنگنما را نیز در دل خود دارد.

معاون اکتشافات سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی ایران با نگاه اجمالی نسبت به معادن استان فارس عنوان کرد: در استان فارس ۵۰۵ معدن تا پایان سال ۹۳ پروانه کشف دریافت کردهاند که از این تعداد ۴۲۳ معدن فعال است. البته در حال حاضر آمار سال ۹۴ تاکنون اعلام نشده است. البته به احتمال زیاد تغییرات اندکی در این زمینه اتفاق افتاده است. برنا در ادامه با اشاره به شرایط معدنی حاکم بر استان که ادامه کانیسازیهایی است که به گلگهر و معادن سنگآهن آنجا میرسد، خاطرنشان کرد: در استان فارس نزدیک به ۱۸میلیون تن مواد معدنی در سال استخراج میشود.

این استان بیش از ۲میلیارد و ۳۶۸ میلیون تن ذخیره قطعی دارد. وی در ادامه با اشاره به اکتشافات جدیدی که در دست اقدام است، توضیح داد: محدوده بهرام گور یک محدوده مناسب برای اکتشاف بهشمار میرود.
دو زون ساختاری در این محدوده قرار میگیرد. به علاوه اینکه گنبدهای نمکی خوبی در این استان وجود دارد که میتواند ذخایر مربوط به تبخیریها را در آن بخش داشته باشد. از اینرو در بحث پتاس سنگی، گنبدهای نمکی و گوگرد نیز میتواند دارای جاذبههای بالایی باشد.

معاون اکتشافات سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی ایران با اشاره به صنایع معدنی که در استان با توجه به معادن آن شکل گرفتهاند، گفت: صنایع سرامیکسازی در این استان باوجود خاک نسوز آباده بیش از صنایع دیگر شکل گرفته است. اما در کل استان فارس بیشتر در فرآوری سنگ مطرح است. برنا درباره جاذبههای معدنی استان فارس نیز یادآور شد: این استان یک ذخیره کرومیت خواجه جمالی دارد که بسیار معروف است. محدوده آباده و تشت از نظر وجود تبخیریها بسیار مهم است که البته از این نظر باید به آن توجه کرد.

بزرگترین معدن خاک نسوز منطقه

معدن خاک نسوز آباده در شمال استان فارس واقع شده است که این معدن یکی از غنیترین معدنهای نه تنها استان فارس بلکه در سطح کشور و حتی خاورمیانه است. این معدن در ۶۰ کیلومتری شمال شرقی آباده در فاصله ۲۸ کیلومتری روستای شورجستان و در ۳۲ کیلومتری شمال شهرستان آباده واقع شده است. در تمام ایام سال به جز ایامی که بارندگی است، امکان فعالیت وجود دارد. روش استخراج در این معدن بهصورت روباز است. تنها در معدن استقلال شهرستان آباده سالانه ۲/۵میلیون تن خاک نسوز تولید میشود.

اگر این عدد را با ۵۰۰ هزار تن خاک نسوزی که از معادن اطراف آن تولید میشود، جمع کنید، استان فارس هر سال تولیدکننده ۳ میلیون تن از این ماده معدنی است. میزان ذخیره قطعی این معدن بیش از ۳۰۰ میلیون تن محاسبه شده است و بیش از ۸۵ درصد خاک نسوز و صنعتی استان فارس هماکنون از این معدن استخراج میشود.

این معدن به تنهایی ۹۵درصد خاک مورد نیاز ۱۵۰ کارخانه کاشی و سرامیک کشور را تامین میکند که با توجه به وجود بیشترین کارخانههای کاشی و سرامیک در استان یزد، بیشتر خاک استخراجی و تولیدی به این استان ارسال میشود. برداشت سالانه این معدن یک تا یک و نیم میلیون تن است و پیشبینی میشود این معدن تا بیش از ۲۵۰ سال آینده قابل بهرهبرداری باشد. وجود این معدن در شمال فارس و در شهرستان آباده، یکی از ظرفیتهای ویژه در بخش صنعت و معدن منطقه است که موجب اشتغالزایی ۲ هزار نفر بهطور مستقیم و غیرمستقیم شده است. در شهرستان آباده نیز راهاندازی کارخانه کاشی آباده با سرمایهگذاری ۲۶۰ میلیارد ریال و تولید روزانه ۲۰ هزار مترمربع انواع کاشی بهواسطه وجود معدن خاک نسوز در آباده فعال شده است.

کارخانه سرامیکهای صنعتی در شهرک صنعتی آباده در سال ۱۳۸۶ به مساحت ۱۵۵۰۰ مترمربع راهاندازی و در زمینه تولید انواع پکینگهای سرامیکی و سرامیک بالها، سرامیکهای مهندسی و عایق نسوز و نیز سرامیکهای عایق الکتریکی از انواع مواد پرسلاینی و استیاتیتی و کوردریتی و آلومینایی با استفاده از روشهای مختلف فرمدهی فعالیت دارد.

با توجه به توانمندی بخش تولید در جهت تولید قطعات جدید، انواع قطعات پیشرفته ازجمله گلوله بالمیل که مورد مصرف تمامی کارخانههای کاشی و سرامیک و چینی بهداشتی است به سبد کالاهای تولیدی این واحد اضافه شده و تنوع محصولات به بیش از ۶۰ نوع قطعه افزایش یافته است.

لازم به یادآوری است که ویژگی مهم بسیاری از خاکهای نسوز، قابلیت جذب آب و تشکیل تودهای خمیری است که بتواند به راحتی به شکل دلخواه قالبگیری شود. تنوع رنگ و به عبارتی تنوع ترکیبات معدنی خاک معدن استقلال آباده، کاربرد آن را در صنایع مختلفی چون کاشی و سرامیک، چینی بهداشتی، مقرنسسازی، رنگسازی، لعابسازی و حتی صنایع مادر نظیر متالوژی و ذوب آهن افزایش داده است.