منطق عجیب زنگنه برای حذف کارت سوخت

این روزها مسئولین وزارت نفت و خصوصا بیژن زنگنه وزیر نفت تلاشهای جدیدی را برای حذف کارت سوخت آغاز کردهاند. ابزاری که از سال 1386 هم زمان با افزایش سریع میزان مصرف بنزین و واردات این فرآورده نفتی و قوت گرفتن زمزمههای تصویب طرح تحریم فروش بنزین توسط آمریکا اجرایی شد.

اجرای طرح سهمیهبندی سوخت تاکنون منافع بسیاری برای کشور به همراه داشته است. در همین رابطه در گزارشی در اسفندماه سال گذشته با عنوان دستاوردهای اجرای نظام سهمیه بندی سوخت توسط مرکز پژوهشهای مجلس منتشر شده است. در این گزارش دستاوردهایی چون توقف قاچاق بنزین، کنترل مصرف بنزین، امکان برآورد انواع خودروهای فعال و غیرفعال کشور، شناسایی خودروهای فرسوده، شناسایی خودروهای پرمصرف و کممصرف، کسب اطمینان از عدم قاچاق در جایگاههای سوخت، محاسبۀ نرخ کرایۀ حملونقل عمومی در شهرهای مختلف و همچنین اصلاح دادههای ترددشمارهای جادهای برای برآورد تقاضای سفر و پیشبینی مصرف سوخت نام برده شده است. این گزارش همچنین اعلام کرده است که منفعت اقتصادی مستقیم و غیرمستقیم ناشی از اجرای این طرح در مدت 8 سال، حدود 100 میلیارد دلار برآورد شده است که 75 میلیارد دلار آن بهطور مستقیم ناشی از کاهش مصرف و واردات بنزین است.

با وجود کارکردهای نام برده شده برای کارت سوخت، در روزهای اخیر وزیر نفت در اظهار نظری عجیب اعلام کرده است که کارت سوخت هیچ تاثیری در کنترل مصرف سوخت ندارد. آغاز این گونه اظهار نظرها از سوی مسولین وزارت نفت را میتوان از خردادماه سال 94 دانست. زمانی که وزارت نفت با مصوبهای که از دولت گرفت، سهمیهبندی بنزین را متوقف و این فرآورده نفتی را تکنرخی اعلام کرد.

با تک نرخی شدن قیمت بنزین و حذف سهمیه مصرف سوخت، عملا مردم انگیزهای برای استفاده از کارت سوخت خود نداشتند. نبود انگیزه برای استفاده از کارت سوخت، ناشی از بی تدبیری مسولین وزارت نفت سبب گردید که کارت سوخت به عنوان ابزاری بی استفاده تلقی گردد و قسمت عمدهای از اطلاعات مصرف سوخت به تفکیک وسایل نقلیه و میزان مصرف آنها از سامانه حذف گردد.

علاوه بر این، اظهار بیفایده بودن کارت سوخت در کنترل مصرف سوخت در حالی از طرف زنگنه مطرح شده است که آمارها نشان داده است در سال 86، پس از اجرای نظام دو نرخی، رشد شتابان 10 درصدی تقاضای بنزین متوقف شد و مصرف بنزین بیش از 12 درصد کاهش یافت، اما بعد از تکنرخی شدن بنزین در سال 94، مصرف بنزین نه تنها کم نشد، بلکه 2/1 درصد رشد داشته است. علاوه براین مسولین وزارت نفت از جمله سیدناصر سجادی مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآوردههای نفتی بارها بر اهمیت استفاده از کارت سوخت در کنترل مصرف سوخت تاکید داشتهاند.

کارشناسان معتقدند به جای اظهار نظر در مورد بیفایده بودن کارت سوخت میبایست تلاش برای بازگرداندن نقش کارت سوخت در کنترل مصرف سوخت را در دستور کار قرار داد. نظام دونرخی و سهمیهبندی به عنوان یک اهرم روانی در کنترل مصرف بنزین و تنبیه پرمصرفها تعریف شده است و با تکنرخی کردن این فرآورده نفتی، اهرم روانی کنترل مصرف و انگیزۀ استفاده از سی.ان.جی، از بین خواهد رفت.

بنابر این ضروری است برای تحقق اصل کنترل و مدیریت مصرف سوخت که در سالهای گذشته از طریق نظام دو نرخی و سهمیهبندی به دست آمده بود به صورت جدی پیگیری شود.