بدعهدی به بوئینگ هم رسید/ شورای نظارت بر برجام سرانجام کاری می‌کند؟

 چندی پیش بود که هیئتی از شرکت بوئینگ به منظور مذاکره درباره فروش هواپیما به ایران سفر کرد. این شرکت آمریکایی در تلاش بود که از ایرباس، رقیب اروپاییاش در بازار ایران عقب نماند. البته شرکت هواپیماسازی بوئینگ گفتگوهای انجام شده  با ایران را تنها «یک گام» خواند و هرگونه فروش هواپیما به ایران را به موافقت دولت آمریکا مشروط کرد.

ششم فروردین ماه امسال نیز وزارت خزانهداری آمریکا سندی را منتشر کرد که به گفته واشنگتن هدف از آن «بررسی کارآمدتر درخواستها» برای انجام معاملات مربوط به هواپیماهای مسافربری با ایران توسط شرکتها و اتباع آمریکا بود.

در این سند عنوان شده که اتباع و شرکتهای آمریکایی میتوانند با طرف ایرانی برای صادرات و ارائه خدمات و قطعات هواپیماهای مسافربری قرارداد امضا کنند، منوط بر اینکه این قراردادها به صورت مشروط امضا شوند و اجرای آنها به صدور مجوز «مورد به مورد» از سوی وزارت خزانهداری ایالات متحده موکول شود.

پس از این سفر بود که رویترز به نقل از مقام آگاهی که مدعی بود از مقامات ارشد ایران است، نوشت قرارداد موقتی که میان ایران و شرکت بوئینگ امضا شده، شامل ۱۰۹ هواپیمای کوچک و بزرگ به ارزش ۲۰.۳۷ میلیارد دلار بر اساس لیست قیمتی است که هم به صورت فروش مستقیم و هم به صورت اجاره است.

یکی از این افراد مطلع به رویترز گفته است، این قرارداد که هنوز باید توسط ۲ دولت مورد موافقت قرار گیرد، شامل ۸۰ هواپیما به ارزش ۱۷.۵۸ میلیارد است که مستقیما توسط بوئینگ فروخته خواهد شد. از این ۸۰ هواپیما، ۳۴ جت پهن پیکر است که ۱۵ فروند آن مدل ER ۳۰۰-۷۷۷ و ۹-۷۷۷ و چهار فروند آن مدل ۸-۷۴۷ است.

همچنین ۴۶ فروند باقی مانده نیز جتهای باریک پیکر را تشکیل میدهد که ۴۰ فروند آن مدل جدید MAX ۷۳۷ و ۶ فروند آن مدل NG ۷۳۷ است. بر اساس یک قرارداد موقتی مشابه، شرکت بوئینگ ترتیبات لازم را برای ایران ایر فراهم میکند تا ۲۹ هواپیمای مدل NG ۷۳۷ را از طریق اجاره تهیه کند.

پس از انتشار این قرارداد سه نماینده کنگره آمریکا در نامه شدیدالحن به شرکت بوئینگ نوشتند: «هرگونه توافق بوئینگ با ایران کمکی موثر به حامی برجسته تروریسم است و هواپیماهای آمریکایی تبدیل به هواپیماهای جنگی ایران میشوند.»

به نقل از پایگاه اینترنتی دی هیل شرکت بوئینگ در پاسخ به سه قانونگذار نگران جمهوری خواه گفت: تکمیل توافق هسته ای با ایران به توانایی شرکتهای آمریکایی و اروپایی برای فروش هواپیماهای مسافربری جدید برای جایگزین کردن ناوگان فرسوده این کشور بستگی دارد.

در ادامه تیموتی کیتینگ، معاون ارشد فعالیتهای دولتی در شعبه شیکاگو بوئینگ در نامهای به  نمایندگان جمهوری خواه پاسخ داد که «کنگره به خوبی میداند که فروش هواپیمای مسافربری (به ایران) بخشی از مذاکرات توافق هستهای بوده است. در جلسات مشاوراتی (با دولت آمریکا) برای ما روشن شد که توانایی تامین خطوط هوایی ایران توسط شرکتهای آمریکایی و اروپایی به منظور جایگزینی هواپیماهای مسافربری ناوگان فرسوده ایران، موضوع کلیدی و اساسی برای رسیدن به توافق (هستهای) بوده است.»

اما دو روز پیش کنگره آمریکا که نقش پلیس بد را در شرایط پسابرجام بخوبی بازی میکند و تمام تلاش خود را برای ایجاد مانع در جهت استفاده ایران از مزایای رفع تحریم ها بکار گرفته است در کارشکنی جدید در مسیر برجام متممهایی در لایحه بودجه با هدف متوقف کردن فروش هواپیمای بوئینگ به «ایران ایر» به تصویب رساند.

مجلس نمایندگان آمریکا لایحه منع فروش هواپیمای بوئینگ به ایران را با ۲۳۹ رأی موافق در مقابل ۱۸۵ رأی مخالف تصویب کرد. این اتفاق  ۵ روز بعد از این رخ داد که وزیر راه و شهرسازی از ادامه مذاکرات با ایرباس و بوئینگ برای خرید هواپیما خبر داد و گفت: قرارداد خرید هواپیما با این دو شرکت طبق جدول زمانبندی اجرایی میشود!

تصویب ممنوعیت فروش بوئینگ به ایران در مجلس نمایندگان امریکا در حالی صورت گرفت که در برجام، طرف مقابل متعهد شده زمینه فروش هواپیمای مسافربری به ایران را فراهم کند و در واقع یکی از بندهای ۱۵ گانه تحریمها، تحریمهای هوایی است که در برجام به صراحت رفع تحریمهای هوایی ایران آمده است.

در واکنش به مصوبه اخیر مجلس نمایندگان آمریکا، بهرام قاسمی سخنگو و رئیس مرکز دیپلماسی عمومی و رسانهای وزارت امور خارجه گفت: دولت آمریکا موظف است هرچه با برجام مغایرت داشته باشد را رفع کند. وی تاکید کرد: برای جمهوری اسلامی ایران عمل به تعهدات طرف مقابل اهمیت دارد و ما به مسائل داخلی آمریکا کاری نداریم و دولت ایالات متحده را مسئول اجرای تعهدات آن کشور میدانیم.

قاسمی با بیان اینکه چگونگی رفع  موانع داخلی مشکل دولت آمریکاست، افزود: حساسیتها و گروکشیهای جناحهای داخلی در آمریکا آن هم در آستانه انتخابات ریاست جمهوری قابل درک است، اما بی شک زیان جبرانناپذیر این اختلافات داخلی و کارشکنیها و بدعهدیها نصیب خودشان خواهد شد.

در ادامه موانعی که وزارت خزانه داری امریکا در مقابل شکل گیری روابط بانکی ایران با سایر بانکهای جهانی ایجاد کرده است این جدیدترین اقدام این کشور است که اگر نهائی شود با تعهدات برجامی آمریکا مغایرت آشکار دارد.

از سویی دیگر دبیرکل سازمان ملل مدعی شده است که آزمایشات موشکی ایران با روح قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل ناهمخوان است. این ادعای بان کی مون در حالی است که در این گزارش به مغایرت رفتارهای مقامات آمریکا به تعهدات این کشور در برجام هیچ اشارهای نشده است.

در ادامه رفتارهای دوگانه غرب همچنین «آنگلا مرکل» صدراعظم آلمان ۱۷ تیرماه مدعی شد که ایران مقررات شورای امنیت سازمان ملل در خصوص توقف برنامه موشکی نظامی خود را نقض کرده است. بنا بر گزارش روزنامه صهیونیستی «جروزالم پست»، این اظهارات صدراعظم آلمان به دنبال گزارش سازمان اطلاعات داخلی آلمان درباره اینکه ایران به تلاش خود برای دستیابی به فناوری هستهای غیرقانونی ادامه میدهد، مطرح شده است.

این روزها در حالی به سالگرد توافق هستهای ایران و ۱+۵ نزدیک می شویم که ایران به عنوان یکی طرف این توافق تا کنون به اذعان آژانس بین المللی انرژی اتمی و کشورهای غربی تمامی تعهدات خود اعم از تعدیلها و فراهم کردن زمینه انواع بازرسیها را انجام داده است اما هر روز خبری جدید از موارد نقض عهد امریکا به گوش میرسد و اقدامات مختلف این کشور طرف اروپایی را نیز در انجام تعهدات خود با تردید مواجه کرده است.

به نظر میرسد اکنون پس از یکسال انواع بدعهدی از سوی طرف مقابل بویژه اقدامات آمریکا، نوبت آن است که دستگاه دیپلماسی و خصوصا کمیته نظارت بر اجرای برجام سیاستی جدید در روند اجرای برجام پیش گرفته و تصمیمی شایسته و توام با قدرت اعمال کنند.