پاسخ عجیب بیکاران به چند سوال مهم/ پس‌لرزه فیش‌های نجومی در کشور

یکی از مهمترین مسائلی که درباره مسائل مربوط به بازار کار کشور وجود دارد نوع نگاه جامعه به شغل است. به بیان سادهتر، اینکه افراد یک جامعه درباره مشاغل مختلف چگونه میاندیشند، میتواند در شکلگیری فضای کسب و کار موثر باشد.

اگر افراد مشاغل مختلف را قابل احترام بدانند و همه به دنبال نوع خاصی از کارها نباشند، قائدتا ظرفیتهای بیشتری نیز برای اشتغال همگان وجود خواهد داشت اما وقتی همه جوانان میخواهند از طریق دانشگاه و دریافت مدارک دانشگاهی، صاحب یک صندلی مدیریتی و مانند آن شوند، کار سخت میشود.

کارشناسان میگویند اینکه چگونه جامعه ایرانی به چنین نگاه خاصی از اشتغال رسیده است، به سیستم آموزشی در دورههای مختلف، طرز فکر خانوادهها، افزایش ارتباطات و مانند آن باز میگردد. در عین حال، در مقطعی موج عظیمی از جمیعت جوان کشور در سایه بیبرنامگی دولتها راهی دانشگاهها شده و این روند همچنان نیز ادامه دارد؛ بنابراین طرز فکر و نگاه جوانی که چند سالی در پشت میزهای دانشگاهها بوده با فردی که این مراحل را طی نکرده درباره اشتغال متفاوت است.

مطالعات مختلف صورت گرفته نشان میدهد که در بسیاری از کشورها، برنامه ریزیها و سیاستگذاریهای آموزشی برای نسل جوان کشور با آنچه در ایران پیادهسازی و اجرا شده متفاوت است. استعدادیابی، ایجاد فرهنگ و نگاه درست در افراد نسبت به مشاغل مختلف، آموزش تخصص و مهارتهای مورد نیاز بازار کار کشور به جوانان، ارتباط بین بازار کار و دانشگاهها و مدارس، ارائه متدهای به روز آموزشی برای تربیت آینده سازان کشور و در نهایت مسئولیتپذیری سستم آموزشی در قبال آینده و اشتغال افراد؛ مهمترین و کلیدیترین اموری است که در ایران وجود ندارد.

پاسخ جویندگان شغل به چند پرسش مهم

مسلم خانی با بیان اینکه حدود ۱۰۵ مولفه در زمینه فرهنگ کار احصاء شده است گفت: مهمترین موضوع این است که به جوانان بگوییم که ثروتمندی از طریق کار اتفاق میافتد. در حال حاضر این نگاه در مدارس و دانشگاهها وجود ندارد و جوانان به دنبال روشهای دیگر غیر از کار برای دستیابی به ثروت هستند.

کارشناس ارشد بازار کار اظهارداشت: در برخی کشورها مانند ژاپن این مسئله که افراد تنها از طریق کار میتوانند منشاء اثر باشند و بدرخشند نهادینه شده ولی در ایران ما در این مقوله ضعف داریم، اما در ژاپن کودکان از ۳ سالگی با مشاغل مختلف آشنا میشوند. ما با ضد ارزشهایی مواجه هستیم و برخی فکر میکنند اساسا نباید زیاد کار کرد و ضربالمثلهای بدی هم برای آن وجود دارد.

خانی ادامه داد: پژوهشی اخیرا انجام شده در بین کارجویان دارای مدارک تحصیلی تا دکترا که هدف سنجش منزلت کار در دیدگاه این افراد بود. حدود ۲۵ مولفه مطرح شده بود که از نظر آنها کدامیک میتواند منزلت باشد، مانند اینکه اگر گرهی از جامعه باز شود آیا منزلت است؟ آیا جایگاه اجتماعی کار منزلت است؟

وی افزود: یکی از مولفههای مهمی که افراد روی آن تاکید کردند این بود که منزلت اجتماعی کار به درآمد آن است ولی در فرهنگ کار این مسئله در ردیف هجدهم قرار میگیرد چون کار باید ابتدا کار را بپذیریم، تناسب آن با توانمندیهای خود را بسنجیم، کار در راستای علایق ما باشد، ارزش آفرینی کند و مانند آن چون خیلی از افراد خلافکار ممکن است درآمدهای بالایی هم داشته باشند ولی هیچ یک از این مولفهها را ندارند.

این کارشناس عالی کارآفرینی تاکید کرد: همچنین این مطالعه نشان داد که افراد میخواهند شغل آیندهشان کارگری نباشد و خیلی درگیر این نباشند که از صبح تا شب پشت میز بنشینند و یا در خط تولید باشند و کار فیزیکی انجام دهند و به صورت کلی شغلی باشد که دستور بدهند و به نوعی فرماندهی و راهبری داشته باشند که این نکته از دیدگاه تحصیل کردههای دانشگاهی کشور جالب بود.

چالش بزرگ دستمزدها در بازار کار

به گفته خانی، نکته سوم از نتایج این پژوهش نشان داد که افراد ترجیح میدهند که کاری داشته باشند که تمام وقتشان را پُر نکند. بنابراین به این نتیجه میرسیم که امروز در قالب فرهنگ کار و ترویج آن نیازمند توسعه نرم افزاری هستیم. به عنوان نمونه یکی از مولفههای نرم افزاری نظام دستمزدها است که یکی از چالشهای بزرگ فرهنگ کار در کشور است.

این کارشناس عالی بازار کار تصریح کرد: در حال حاضر اگر بخواهیم یکی از کلیدیترین موانع ترویج فرهنگ کار در ایران را به ویژه در بین فرهیختگان دانشگاهی نام ببریم، نظام دستمزدها است. هم اکنون تمایلات و خواستههای افراد تحصیل کرده از کار با افراد تا مدرک دیپلم بسیار به یکدیگر نزدیک شده است.

وی خاطرنشان کرد: امروز در دنیا هرچه به سمت توسعه یافتگی پیش میرویم سهم کارهای فیزیکی و جسمانی کاهش مییابد و افراد به دنبال کارهای فکری و پشت میزنشینی هستند. در پژوهشها به این نتیجه رسیدیم که در فرهنگ کاری کشور تمایل به بازار کار به روز به شدت در حال افزایش است چون بازار کار ایران در دوران گذار قرار دارد.

خانی گفت: در حال حاضر حدود ۸۱ درصد از کل بازار کار ایران تحصیلات دانشگاهی ندارند و تنها ۲۰ درصد کل شاغلان دارای تحصیلات دانشگاهیاند. اگر در ایران نظام دستمزدها به درستی طراحی نشود، فرهنگ کار ارتقاء پیدا نمیکند و مراکز مشاوره شغلی و مانند آن در این زمینه چاره ساز نیست.

این کارشناس عالی کارآفرینی بیان داشت: در این روزها که بحث افشای فیشهای حقوقی مطرح شده تاثیر بسیار زیاد و عجیبی روی نیروی کار کشور گذاشته است. اخیرا با کارگرانی در یک شهرک صنعتی برخورد داشتم که در این زمینه بسیار مایوس شده بودند و سوالاتی داشتند.

وی افزود: هم اکنون ۲۱۴ نهاد در حوزه کسب و کار فعالیت دارند و همچنین ۸۰۰ مرکز مشاوره شغلی و کسب و کار در کشور فعالیت دارند که به دنبال کشف استعداد، معرفی نیروی کار به کارفرما و مانند آن فعالیت دارند و ۲۰۰ مرکز کارآفرینی نیز به صورت تخصصی به کارآفرینان مشاوره میدهند.

۸۱ درصد بازار کار فاقد تحصیلات دانشگاهی

این کارشناس عالی بازار کار ادامه داد: مردم امروز میدانند که کار کردن خوب است ولی چون مباحثی مانند شایسته گزینی، استعدادهای حرفهای و نظام دستمزدها دچار چالش است و مدل سازی نشده اینگونه مراکز خیلی اثرگذار نبودهاند.

خانی خاطرنشان کرد: در فرهنگ کار کشورمان نمیتوانیم درباره افراد در سنین ۳۰ سال کار موثری انجام دهیم؛ بنابراین در ترویج فرهنگ کار موضوع فرهنگ سازی پایه از مهد کودکها و مدارس باید انجام شود. در حال حاضر در دانشگاهها مراکز کارآفرینی داریم ولی مراکز کشف استعداد نداریم.

وی تصریح کرد: ما هنوز در ایران الگوی شایسته گزینی در مشاغل مختلف را نداریم. در ژاپن به کودکان کار گروهی یاد داده میشود، اما در ایران مشکلات پایهای و اساسی در فرهنگ کار داریم و تا زمانی که الگوی شایسته گزینی مستقر نشود و مسئله دستمزدها حل نشود و برندسازی حرفهای ناشی از کار (افراد با کارشان شناخته شوند) منابع به هدر خواهد رفت و ما امروز مشکلات باورها و رویکردها داریم.

این کارشناس عالی کارآفرینی گفت: در حال حاضر ۴ میلیون و ۵۰۰ هزار دانشجو در حال تحصیل هستند و دانشگاهها بهترین مراکز برای توسعه فرهنگ کار هستند. الگویی اخیرا با عنوان توانمندسازی، اشتغال پذیری و کارآفرینی دانشجویان (تاک دانش) در وزارت کار تهیه و ارائه شد که ۲۸ موضوع را دنبال میکند.

به گفته خانی، اگر ما بتوانیم به جامعه القا کنیم که راه پولدار شدن تخصص، مهارت و سواد است این مسئله در جامعه نهادینه میشود ولی اگر به دست آوردن ثروت از راههای دیگری باشد، جامعه به آنسو سوق مییابد.