تاثیر تک‌نرخی شد‌‌‌‌ن نرخ ارز بر بازار

سیاست تکنرخی شدن ارز موجب ثبات اقتصادی و افزایش قیمت محصولات داخلی خواهد شد، اما اگر کارشناسان کمیته قیمتگذاری تولیدات داخلی با افزایش قیمت متناسب با رشد نرخ ارز موافق نباشند، ممکن است سیاست تکنرخی شدن ارز حتی موجب زیان تولیدکنندگان داخلی شود. افزایش نرخ مرجع ارز، افزایش هزینه تولید را در پی دارد و این موضوع باید به نحوی جبران شود. به نظر میرسد تکنرخی شدن ارز به کاهش قیمت محصولات تولید داخل منتهی نخواهد شد، زیرا به هر حال نرخ مرجع ارز افزایش یافته و به اعتقاد کارشناسان، این موضوع افزایش هزینههای تولید را در پی دارد و قیمتها رشد میکند. نرخ ارز باید با توجه به حفظ دامنه رقابتپذیری در تجارت و کسب و کار خارجی و با در نظر داشتن تورم داخلی و جهانی، همچنین شرایط اقتصاد کلان از جمله تعیین حد مطلوبی از ذخایر خارجی تعیین شود. اگر ایران کشوری صادرکننده باشد، افزایش نرخ ارز تقویت صادرات را در پی خواهد داشت، اما از آنجایی که واردات در کشور بیش از صادرات است بهطور طبیعی افزایش نرخ ارز به زیان تولیدات داخلی خواهد بود.

موضوع تکنرخی شدن ارز به عنوان یک راهکار اقتصادی از سوی بانک مرکزی مطرح شده است، راهکاری که به اعتقاد برخی کارشناسان آثار تورمی به همراه داشته و موجب افزایش هزینهها خواهد شد. در مقابل این تحلیل، برخی صاحبنظران معتقدند ارز چند نرخی باعث بروز فساد میشود و با ثبات نرخ ارز علاوه بر ایجاد آرامش، اعتماد و اطمینان در بین فعالان اقتصادی، ثبات اقتصادی نیز به وجود میآید. در حال حاضر «تکنرخی شدن ارز» در جامعه به اشتباه مورد استفاده قرار میگیرد زیرا «تکنرخی» یک اصطلاح علمی است که در دنیای سیاست برای دوران کسری بودجه، دولت از آن استفاده میکند و معنای واقعی آن معادل افزایش قیمت ارز است، البته ممکن است تکنرخی شدن همراه با کاهش قیمت ارز نیز باشد، اما لازمه تکنرخی شدن ارز وجود منابع کافی ارزی در کشور و مدیریت نرخ ارز است.

از موارد دیگری که باید به آن توجه کرد، این است که برای حمایت از تولیدات داخلی دولت به هر کالای وارداتی ارز ندهد. ضمن اینکه در بحث یکسانسازی نرخ ارز نباید فقط به بازار یک یا چند محصول بپردازیم. باید شرایط تولیدکنندگان مواد اولیه و قطعهسازان هم بعد از یکسانسازی مورد توجه باشد. تکنرخی شدن ارز اثرات مثبتی بر هزینههای تولید محصولات داخلی دارد و این افزایش قیمت زمانی قابل تحمل است که بانک مرکزی ارز لازم و کافی را در اختیار تولیدکنندگان قرار دهد. ارز چند نرخی بهانه برخی از تولیدکنندگان در گران کردن کالاهای تولیدی است و اگرچه برخی صنعتگران داعیه تکنرخی شدن ارز را برای کاهش هزینههای تولید سر میدهند اما در اقتصاد، تکنرخی شدن ارز به معنای افزایش قیمت خواهد بود.

تولیدکنندگان داخلی معتقدند ارز تکنرخی فقط با رعایت شرایطی خاص به منجی آنها در عرصه تولید تبدیل خواهد شد و اثرگذاری آن به شرطی است که اول ارز کافی توزیع شود و دوم بانک مرکزی برای تولیدکنندگان و همچنین مصونیت آنها از نوسان ارزی، ارز تکنرخی تخصیص داده و ارز به میزان لازم در اختیار محصولات تولید داخل قرار گیرد. تولیدکنندگان براین باور هستند که اگر نرخ رسمی ارز افزایش یابد، باید اجازه رشد متناسب قیمت نیز به آنها داده شود، چون هزینههای جانبی و حاشیهیی تولید بسیار بالا رفته و برخی کالاها حتی با ضرر به تولید میرسند. به هر حال رشد قیمت تمام شده تولید محصولات باید جبران شود. بنابراین حتی با وجود تکنرخی شدن ارز، افزایش قیمت محصولات اجتنابناپذیر خواهد بود. اکنون شرایط به گونهیی است که برخی محصولات داخلی با حاشیه زیان تولید میشوند، از اینرو افزایش جزئی قیمت محصولات داخلی اجتنابناپذیر است.

هرچند پژوهشهای بازاریابی نشانگر این است که در بسیاری از تولیدات حتی اگر قیمتها بهطور سیستماتیک و اصولی تعیین شود باز هم در عرصه رقابت دچار تعدیل خواهند شد. اگر این قیمتها توانایی رقابت داشته باشند، محصول یا خدمت به فروش میرسد و اگر نتوانند رقابت کنند، فروش آنها با مشکل مواجه خواهد شد. امروزه رقابت بر سر قیمت، یکی از مسائل عمدهیی است که شرکتها در مقاطع مختلف با آن روبهرو میشوند اما بسیاری از شرکتها در رقابت بر سر قیمت با نبود استراتژی مناسب مواجهند. از اینرو نمیتوانند ارزش واقعی نشان خود را در جامعه معرفی کنند. قیمت کالا باید طوری تعیین شود که با توجه به حداکثر سود مورد انتظار، ضامن حیات و بقای شرکت باشد. در صورت تکنرخی شدن ارز قیمت آن بین ۱۰ تا ۱۵درصد افزایش خواهد یافت.

یکی از محاسن تکنرخی شدن ارز، ایجاد ثبات در بازار است. البته دولت باید به این موضوع توجه داشته باشد که این ارز در اختیار کالاهای وارداتی قرار نگیرد و با در نظر گرفتن محدودیت برای استفاده از آن، حمایت از تولیدات داخلی را به همراه داشته باشد. نرخ ارز در قیمتگذاری کالاهای تولید داخل موثر است و از آنجایی که قیمتگذاری باید رقابتی باشد، اگر ارز تکنرخی در واردات مصرف شود دیگر رقابتی به وجود نخواهد آمد. قیمتگذاری، فرآیندی مداوم است که باید در مقاطع مختلف تکرار شود، البته تداوم قیمتگذاری به دلیل تغییرات محیطی و بیثباتی شرایط بازار است که لزوم تعدیل قیمت را سبب میشود.  این اصل مهم است که بنگاههای اقتصادی و تولیدکنندگان کالا و خدمات باید بهگونهیی قادر به قیمتگذاری محصولاتشان باشند که توانایی کسب درآمدهایی متناسب با ارزش ارائه شده به مشتری را داشته باشند و به این ترتیب موقعیت خود را نسبت به مشتریان، کالاهای مکمل یا مشابه، رقبا و تازهواردها حفظ کنند.

بنابراین تکنرخی شدن قیمت ارز در درازمدت ویژگیهای مثبتی به همراه دارد زیرا موجب ثبات میشود. تکنرخی شدن ارز با تصمیم دولت برای تعیین نرخ ارز در ارتباط است. اگر قیمت ارز تکنرخی از نرخ کنونی پایینتر باشد، قیمتها کاهش خواهد داشت اما اگر قیمت ارز کاهش پیدا کند و دولت آن را در مرز ۳هزار تومان نگه دارد در قیمتها تاثیر زیادی نخواهد گذاشت. به این ترتیب با تکنرخی شدن قیمت ارز، اقتصاد شفاف میشود و امکان تصمیمگیری، برنامهریزی و سرمایهگذاری در آینده به وجود خواهد آمد. در حالی که اکنون عدهیی به بهانه استفاده از ارز آزاد، قیمت کالاهای خود را افزایش میدهند و در صورت تکنرخی شدن قیمت ارز این بهانه از بین میرود.