شعبه‌زدایی بانک‌ها در جهان

در این میان بهویژه بانکهای آلمانی که تحت فشار سیاستهای ریاضتی، نرخهای پایین بهره و انقلاب دیجیتال در بخش بانکداری قرار گرفتهاند، برای اجتناب از گرفتار شدن در ورطه زیان و کاهش هزینههایشان از تعداد شعب خود میکاهند. پیشبینیها حکایت از آن دارند که تا دو سال دیگر تا 10 هزار شعبه بانک در آلمان تعطیل خواهند شد. نشریه اکونومیست در شماره جدید خود به تحلیل علل این سیاست جدید بانکها پرداخته است.

بانکهای آلمانی برای کاهش هزینههای خود تعداد شعبات خود را کاهش میدهند. نشریه آلمانی هندلس بلات در گزارشی پیشبینی کرده است که بانکهای آلمانی تا دو سال آینده 10 هزار شعبه خود را تعطیل خواهند کرد. دویچهبانک آلمان هفته گذشته اعلام کرد که به دلیل ریاضت اقتصادی و تمایل مشتریان به استفاده از بانکداری آنلاین، حدود 200 شعبه خود را در این کشور تعطیل خواهد کرد. به خاطر سیاستهای ریاضتی، قیمت سهام این بانک از آغاز سال 2016 تاکنون افت داشته و ارزش بازاری آن نیز به حدود 18 میلیارد دلار سقوط کرده است. یکی از بزرگترین بانکهای سپردهگذاری آلمان به نام «اشپارکاسه کلن بون» اعلام کرده است که از 106 شعبه خود 22 شعبه را تعطیل خواهد کرد. برخی از بانکهای حومه شهرها هم به جای شعباتشان از اتوبوسهایی که خدمات بانکی ارائه میکنند، استفاده کردهاند.

نشریه اکونومیست در شماره جدید خود که امروز چاپ شده به تحلیل دلایل انقراض شعبات این بانکها پرداخته است. اکونومیست نوشت: بانکهای جهان زیر فشار نرخ سودهای پایین و حتی در برخی مواقع نرخ سودهای منفی قرار گرفتهاند اما مشکلات بانکهای آلمان بیش از همه عیان است. در ماه مارس، وقتی که بانک مرکزی اتحادیه اروپا نرخ سود اصلی خود را به صفر و نرخ سود سپردهها را به منفی 0/4 درصد کاهش داد، رئیس سندیکای سپردهگذاری بانکها این سیاست را «خطرناک» توصیف کرد. در اجلاس سالانه همکاری بانکها در ماه میلادی جاری یکی از مقامات بوندسبانک تنها به این دلیل که از بانک مرکزی اتحادیه اروپا نبود، با تشویق و کف زدن حضار روبهرو شد.نظام بانکداری آلمان از سه رکن اصلی تشکیل شده است. دویچه بانک، بزرگترین بانک خصوصی آلمان برای سال میلادی جاری انتظار هیچ عایدی را ندارد. گر چه علت آن تا حدود زیادی به سیاستهای سرمایهگذاری این بانک مربوط میشود، اما نرخ پایین سودها هم نقش مهمی درکاهش منافع این بانک ایفا میکند. این بانک قصد دارد پستبانک، واحد فعالیتهای عملیات خردهفروشی خود را که در سال 2010 خریده بود بفروشد. کامرزبانک حتی فشارهای بیشتری را متحمل شده است.

تحلیلگران مرکز مورگان استنلی نام این بانک را در میان آسیبدیدهترین وامدهندگان اروپا قرار داده است. اغلب مردم آلمان اما پساندازهای خود را به دو رکن دیگر بانکداری این کشور میسپارند. یکی از این دو رکن اصلی، بانکهای پسانداز (اشپارکاسه) با 409 شعبه است که اغلب آنها تحت مالکیت شهرداری هستند و دیگری 1021 شعبه بانک تعاونی. این بانکهای محافظهکار عمدتا کوچک و محلی بزرگترین شاکیان وضعیت موجود هستند. البته در ابتدای مشکلات شکایتهای کمتری از اینها به گوش میرسید. مجموع درآمدهای بانکهای پسانداز آلمان در سال گذشته به 4/6 میلیارد یورو رسید که نسبت به رقم 4/8 میلیارد یورو در سال 2014 کاهش کمی داشت.سپردهها و وامها رشد کردند و وام مسکن افزایشی 23/3 درصدی را به ثبت رساند. ضربهگیرهای مالی هم به طرز قابل اطمینانی افزایش داشتهاند. اما مشکلات ناشی از وضعیت نامناسب اقتصادی است. بانک مرکزی اروپا نرخ سود درازمدت و کوتاهمدت را با خرید اوراق قرضه دولتی و بدهیهای شرکتها تحت فشار کاهشی قرار داد. سود اوراق قرضه 10 ساله دولتی آلمان نزدیک به صفر شد و به تازگی هم بهخاطر ترس بازار از برگزیت به کمتر از آن رسیده است.

تاکنون وامدهندگان به اندازه کافی تحت فشار قرار گرفتهاند چون اغلب اسناد مربوط به وامهای آنها مربوط به دورانی است که نرخ سود بالاتر بوده است؛ مدت بازپرداخت 80 درصد وامها بیش از 5 سال است. همزمان با اینکه سر رسید وامهای قدیمی فرا میرسد، وامهای جدیدی جایگزین آنها میشوند که نرخ آنها بیش از حد کم است. با توجه به اینکه هیچ افزایش نرخ سودی هم در چشمانداز تصمیمات بانک مرکزی اروپا مشاهده نمیشود، فشارها بر بانکهای آلمانی رو به افزایش هستند. نیمی از 1500 بانکی که در سال گذشته-پیش از آخرین کاهشهای نرخ سود- توسط بوندسبانک مورد نظرسنجی قرار گرفتند، اعلام کردند که انتظار دارند سود خالص درآمدشان تا سال 2019 دست کم تا 20 درصد کاهش یابد. گرچه بانکها نرخ بالای سود را ترجیح میدهند، اما افزایش بیش از حد سریع این نرخها هم میتواند مشکلساز شود. چون آنها تشویق خواهند شد که برای سپردهها سود بیشتری بپردازند در حالی که نرخ سود وامها در کف قرار دارد.

حالا بانکها در تلاشند که از شدت آلام خود بکاهند. کامرزبانک شرکتهای بزرگ را بهخاطر سپردههایشان بیش از آن حدی که در مذاکرات توافق کرده بودند شارژ میکند و هر کدام را مورد به مورد در دست بررسی دارد. البته نرخ پایین سود تنها نگرانی بانکها نیست. بانکداران و سیاستمداران با برنامه بیمه سپردهها که بانک مرکزی اروپا مطرح کرده است هم مخالفند. آنها میگویند چرا باید سپردههای یونانیها و ایتالیاییها را هم بیمه کنند. موسسات کوچکتر هم از افزایش قوانین از زمان بحران مالی شکایت دارند، گرچه که آنها توانستند این بحران را بهتر از موسسات بزرگتر پشت سر گذارند. نگرانی دیگر بانکهای آلمانی رشد تکنولوژی است. آلمانیها در استفاده از بانکداری دیجیتال بسیار کند عمل کردند اما بانکهای آنها که به سپردهها و وامهای کوچک متکی هستند و هنوز هزینههای شعبات خود را متحمل میشوند، در برابر رقابت بانکداری دیجیتال آسیبپذیرند.

یک استارتآپ در برلین به نام «شماره 26» تنها طی چند ماه موفق شد بیش از 200 هزار مشتری برای خدمات حساب جاری خود در گوشیهای هوشمند از سرتاسر اروپا جمع کند. امسال قرار است یک اپلیکیشن گوشیهای هوشمند به نام «یومو» هم مختص پسانداز جوانان عرضه شود.موسسه مککنزی اعلام کرده است که نرخ پایین بهره، قوانین و مقررات و دیجیتالی شدن دست در دست هم دادهاند تا بانکهای آلمانی را تحت فشار قرار دهند. اگر اقدامی در این زمینه صورت نگیرد، این تازه آغاز فشارهاست. سالهاست که ادغامها در بانکداری آلمان بهعنوان راه چاره انتخاب شده است. گر چه سرعت این ادغامها طی سالهای اخیر کند شده بود، اما بهنظر میرسد نرخ بهره منفی سرعت این ادغامها را بار دیگر افزایش خواهد داد.