افزایش عملیات اکتشافی و ارتقای ذخایر آلومینای ایران

با توجه به هدفگذاری تولید آلومینیوم تا یک میلیون و ۵۰۰ هزار تن تا افق ۱۴۰۴ در برنامههای توسعهای کشور، احداث چند کارخانه تولید شمش آلومینیوم در دستور کار قرار گرفته است.

اهمیت تولید مطالعات اکتشافی

تنها تولیدکننده پودر آلومینا در کشور، شرکت آلومینای ایران (مجتمع جاجرم) است. ماده اولیه و اصلی برای تولید این فلز، اکسید آلومینیوم (Al۲O۳) با درصد خلوص از معادن بوکسیت جاجرم که در ۱۰ کیلومتری شمال شرق جاجرم در استان خراسان شمالی واقع شده، تامین میشود. این ذخایر نشاندهنده این حقیقت بود که میزان ذخیره و کیفیت بوکسیت جاجرم به اندازه کافی مناسب است که ایجاد کارخانه تصفیه آلومینا را توجیه میکند. با این حال با توجه به برنامههای توسعهای کشور برای رسیدن به افق ۱۴۰۴ برای تولید آلومینیوم، نیاز به تامین مواد اولیه تولید آلومینا احساس میشد که سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی (ایمیدرو) نیز گامهای جدی در اینباره برداشته است. چندی پیش رییس هیات عامل ایمیدرو در بازدید از مجتمع آلومینای جاجرم به اقدامات مثبت انجام شده در ۲ سال اخیر اشاره کرد از جمله، انجام اکتشافات جدید و افزایش دخایر بوکسیت که موجب امیدواری در میان کارکنان و مردم منطقه برای افزایش زمان بهرهبرداری کارخانه و نیز اقتصادی بودن تداوم فعالیت آن شده است.

افزایش عملیات اکتشافی بوکسیت

در اینباره مدیرعامل شرکت آلومینای ایران گفت: عملیات حفاری اکتشافی معادن منطقه جاجرم افزایشیافته و ۳ میلیون تن بوکسیت به حجم ذخایر قابلاستخراج این مجتمع افزوده شده است. به گزارش روابط عمومی سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران، تورج زارع با بیان این مطلب اظهار کرد: تامین بوکسیت یکی از چالشهای شرکت آلومینای ایران است و نگاه ما به این شرکت برای تامین ذخیره بوکسیت، ۴۰ ساله است که در ابتدای سال ۹۳، ذخایر قابل استخراج معادن بوکسیت منطقه جاجرم ۵ میلیون تن بود که با اکتشافات انجام شده تاکنون، ذخیره قابل استخراج آن به ۸ میلیون تن رسید.

وی ادامه داد: در ۳ ماه نخست امسال، میزان حفاری اکتشافی این شرکت با انتخاب پیمانکار جدید به حدود۲۵۰۰ متر رسید و این روند تا پایان سال ادامه مییابد. همچنین، پیشبینی میشود در آبان ماه جاری اکتشافات تکمیلی آغاز شود. مدیرعامل شرکت آلومینای ایران با اشاره به پیشرفت ۴۴ درصد طرح تولید شمش آلومینیوم جاجرم، تصریح کرد: این طرح در ابتدای سال گذشته، ۴۴ درصد پیشرفت داشت اما اکنون به ۵۵ درصد رسیده است. همچنین، تا آن زمان از ۴۷۰ میلیارد تومان سرمایهگذاری مورد نیاز، ۱۷۰ میلیارد تومان هزینه شده بود و اکنون برای تکمیل طرح ۳۰۰ میلیارد تومان نیاز است. وی ادامه داد: برای اجرای طرح تولید شمش، با شرکت انافسی چین، قرارداد تنظیم شده، تجهیزات مورد نیاز سفارش داده شده و در حال ساخت است و این بخش تا ۳ ماه دیگر به اتمام میرسد. مدیرعامل آلومینای ایران افزود: با آماده شدن تجهیزات، اقدام لازم برای حمل و نصب انجام خواهد شد و براساس برنامه، طرح آلومینیوم تا پایان اردیبهشت سال ۹۶ راهاندازی میشود.

زارع گفت: در تلاش هستیم بخشی از اعتبار طرح تولید شمش را از طریق فروش پودر آلومینا تامین کنیم و از ایمیدرو خواهان حمایتهای لازم برای تسریع در اجرای طرح، هستیم. مدیرعامل شرکت آلومینای ایران با بیان اینکه این شرکت یک سوم آلومینای کشور را تامین میکند، گفت: شرکت آلومینای ایران در سال گذشته، ۲۴۱ هزار تن پودر آلومینا تولید کرد که برای تولید آن، حدود یک میلیون تن بوکسیت همراه با افزودنیهای مورد نیاز تولید پودر آلومینا (۴۱۱ هزار تن هیدرات و ۱۴۴ هزار تن آهک) به تولید رسید. وی ادامه داد: در ۳ ماه سال جاری، براساس برنامه ۵۹ هزار تن آلومینا تولید شد و این رقم تا پایان سال به ۲۵۰ هزار تن خواهد رسید. وی ادامه داد: برای استفاده بهینه از ذخایر موجود، از بوکسیت عیار پایین سالهای گذشته استفاده شد که موجب کاهش قیمت تمام شده تولید بوکسیت شد.

حمایت از معادن خصوصی

به گفته زارع، برای حمایت از بخش خصوصی و نیز افزایش ذخایر، بخشی از بوکسیت مورد نیاز این کارخانه (۱۵ درصد) از معادن خصوصی تامین میشود که تاکنون ۱۵ هزار تن خرید شده و این رقم تا پایان سال به ۱۰۰ هزار تن میرسد. زارع خاطرنشان کرد: در مجتمع آلومینای جاجرم ۱۵۳۰ نفر به طور مستقیم فعالیت میکنند که همراه با پیمانکاران به ۲۳۰۰ نفر میرسد. سابقه کاری بیشتر نیروی انسانی این مجتمع کمتر از ۱۰ سال است و در برنامه داریم با استفاده از قانون مشاغل سخت و زیانآور افراد بالای ۲۰ سال اشتغال را بازنشسته کنیم تا کمکی به اشتغالزایی شهرستان شود.

معادن بوکسیت جاجرم

بوکسیت جاجرم دارای بافتی دانه ریز، پیزولیتیک بوده و اندازه دانههای آن کمتر از ۱۰ میکرون است. به دلیل وجود دیاسپور با سختی ۶ تا ۷ در این بوکسیتها، بوکسیت جاجرم از نوع سخت به شمار میرود. تخلخل این بوکسیت بین ۵/۱ تا ۲۳ درصد بوده و رنگ آن قهوهای تیره تا روشن است. درحالت معمول بوکسیتهای به رنگ کرم، کیفیت بالایی دارند. در مواقعی که کانی شاموزیت در بوکسیت فراوان باشد، رنگ آن متمایل به سبز است. معادن بوکسیت جاجرم به دلیل عملکرد گسلها، تداوم اولیه خود را از دست داده و به ۸معدن در منطقه گلبینی و ۴ معدن در بلوکزو تقسیم شده است. ضخامت لایهها نیز از یک متر تا بیش از ۷۰ متر متغیر است. بخش عمده معادن بوکسیت جاجرم دارای شکل لایهای است. البته در بعضی قسمتها مانند معدن گلبینی ۶، شکل کانسار از حالت لایهای خارج شده و به صورت توده یا عدسیهایی ظاهر شدهاند. منطقه معدنی به صورت رشته کوهی با امتداد شرقی-غربی در شمال دشت جاجرم قرار دارد. واحدهای بوکسیت در دوبخش زیرین و فوقانی سازند الیکا قرار گرفته و به ترتیب با نامهای واحد بوکسیتیA وB نامگذاری شدهاند. واحد بوکسیتA روی دولومیتهای سازندمباک (کربونیفر) و در زیر سازندسرخ شیل (تریاس زیرین) قرارگرفته است. واحد بوکسیت B روی دولومیتهای بخش فوقانی سازند الیکا و در زیر ماسه سنگها و شیلهای سازند شمشک قرارگرفته و از بخشهای زیر تشکیل شده است؛

الف) کائولن و بوکسیت کائولنی زیرین: به رنگهای صورتی، کرم، خاکستری متمایل به زرد و محتوی پیزولیتهای غنی از آهن است که به طور عمده این پیزولیتها از دیاسپور تشکیل شدهاند.
ب) بوکسیت نرم یا شیلی: دارای لایهبندی بسیار نازک و به رنگ قرمز روشن بوده و به علت پایین بودن عیارAl۲O۳، برای تولید آلومینا ارزش چندانی ندارد.
ج)بوکسیت سخت: شامل بوکسیت دیاسپوری است که گاهی در سطوح فوقانی آن کانی شاموزیت افزایش مییابد. این بوکسیت به رنگهای سبز تیره، خاکستری و قرمز تیره تا قهوهای تیره است.
د)کائولن و بوکسیت کائولنی فوقانی: این لایه مشابه بوکسیتهای کائولنی زیرین بوده و به رنگهای متنوع صورتی تا خاکستری مشاهده میشود. واحد بوکسیت Bدر رده بوکسیتهای لایهای عدسی شکل قرار داشته و با وجود گسترش آن به صورت یک لایه، سطح زیرین آن به دلیل تشکیل در فرورفتگیهای کارستی دولومیتهای سازندالیکا، حالت عدسی شکل پیدا کرده است. بزرگترین عدسی کشف شده بوکسیت در این معدن، ضخامتی حدود ۷۵ متر داشته و حجم زیادی از مواد معدنی را در خود جای داده است. کیفیت این ماده معدنی ارتباط مستقیمی با ضخامت آن دارد.