بیشتر استان‌های ایران میزبان فلز سرخ

استخراج سالانه مس در کشور بیش از ۲۴ میلیون تن است، البته ذخایر قطعی آن در کشور بیش از ۲ میلیارد تن است که استانهای مختلف بهدنبال گواهی کشف برای استخراج از معادن جدید خود هستند.

انواع تیپهای مسی

درباره انواع تیپهای مس و اینکه این معادن در کدامیک از استانها واقع شدهاند، بهروز برنا معاون اکتشافات سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی ایران عنوان کرد: بهجز ۳ استان بوشهر، خوزستان و ایلام سایر استانهای ایران دارای ذخایری از مس با تیپبندیهای مختلف هستند. برنا با اشاره به کمربند مسزایی که به ایران میرسد، گفت: ایران از نظر تنوع مسزایی از ظرفیت بالایی برخوردار است. کمربند مس از بلغارستان آغاز شده، وارد ترکیه و سپس وارد ایران میشود که این کمربند تا پاکستان و جنوب شرق آسیا را پوشش میدهد.

وی در ادامه با توضیح تیپبندیهای مختلف مس در ایران عنوان کرد: بیشتر ذخایر مسی ما در کشور از نوع پورفیری است. در ۲۰۰ سال گذشته مس را از معدن به شکل رگهای استخراج میکردند که ذخایر آن کم، با عیار بالا بود، اما با اکتشاف مس پورفیری که همراه با ذخایر بالا و عیار پایین بود، جایگزین مس رگهای شد که سبب مدرنیزه شدن معدنکاری در حوزه مس شد. معاون اکتشافات سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی ایران با اشاره به معادن مسی ایران، گفت: معادن مس پورفیری در ایران شناختهشده هستند که محدوده آن به کمربند ارومیه - دختر معروف شده است، این کمربند شامل استانهای آذربایجانشرقی، زنجان، مرکزی، قم، اصفهان، یزد، کرمان و سیستان و بلوچستان میشود.

برنا در ادامه با اشاره به تیپ دیگری از ذخایر مس در ایران عنوان کرد: سازمان زمینشناسی بهدنبال اکتشاف ذخایر بیشتری از نوع تیپ رسوبی است که بیشتر در استانهای آذربایجانشرقی، خراسانشمالی، کهگیلویه و بویراحمد، چهارمحال و بختیاری تا سیستان و بلوچستان نیز یافت میشود. وی افزود: در تیپ اسکارنی نیز مس همراه با طلا و آهن استخراج میشود. در برخی استانها مس با معادن دیگر همراه است، برای مثال مس در هرمزگان در گنبدهای نمکی است. وی با اشاره به اینکه ایران مسزایی مناسبی دارد، عنوان کرد: اما مهمترین استانهای معدنخیز کشور، کرمان، آذربایجانشرقی، سیستان و بلوچستان، زنجان و سمنان بهشمار میروند که در این میان کرمان مقام نخست را به خود اختصاص داده است.

معدن مس سرچشمه در کرمان

معدن مس سرچشمه در ۱۶۰ کیلومتری جنوب غربی کرمان قرار گرفته و بزرگترین تولیدکننده مس ایران است. این معدن یکی از بزرگترین معادن روباز مس دنیا و بزرگترین معدن روباز در خاورمیانه هم محسوب میشود. ذخیره زمینشناسی معدن افزون بر یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون تن سنگ سولفوری با عیار متوسط ۰/۷درصد برآورد شده است. معدن مس سرچشمه از دیدگاه زمینشناسی روی کمربند جهانی مس قرار داشته و پهنه گسترش آن از جنوب خاوری تا شمال باختری بهصورت یک محدوده بیضوی با ابعاد ۲۳۰۰×۱۲۰۰ متر و ژرفای ۱۶۱۲ متر است. ساختار معدنی در این منطقه پورفیری بوده و نوع سنگ منطقه از نوع گرانودیوریت و زمان تشکیل آن حدود ۲۵ میلیون سال پیش است. بخشهای تولیدی مجتمع مس سرچشمه عبارت است از معدن، تغلیظ، ذوب، پالایشگاه و ریختهگریها و لیچینگ.

مس «سونگون» آذربایجانشرقی

معدن مس سونگون ورزقان یکی دیگر از بزرگترین معادن مس ایران است که دارای بیش از یک میلیارد تن ذخیره کانسنگ مس است. عناصر همراه کانسنگ این معدن مولیبدن، طلا، نقره، رینیوم و... است. معدن مس سونگون ورزقان در شمال غربی کشور، ۲۵ کیلومتری رودخانه ارس و ۱۳۰ کیلومتری شمال تبریز و در ورزقان قرار دارد که بدون شک با وجود کانیهای باارزش و با عیار بالا یکی از سرمایههای مهم و باعظمت کشور و استان آذربایجانشرقی به شمار میرود. به گفته کارشناسان کانسار مس سونگون که در شمال ورزقان قرار گرفته، بزرگترین اندیس مس در شمالغرب ایران است و این کانسار یکی از بزرگترین کانسارهای مس دنیا بوده و قابل مقایسه با معادن دنیا مانند بینگهام در امریکا و چوکی کوماتا در شیلی است. معدن مس سونگون ورزقان با دارا بودن ذخیره قطعی بیش از ۴۷۰ میلیون تن کانیسنگ با ارزش ۰/۶درصد و برآورد احتمالی یک میلیارد تن سنگ معدن، ۴۰ درصد ذخایر مس کشور را دل خود نهفته کرده است.

«مس میدوک» کرمان

معدن مس میدوک کرمان یکی از بزرگترین معادن مس ایران است که در فاصله ۴۲ کیلومتری شمالشرق شهرستان شهربابک و ۱۳۲ کیلومتری شمال غرب معدن مس سرچشمه قرار گرفته است. نام قدیمی این معدن مس لاچاه بوده که به سبب نزدیکی به روستای میدوک به این نام تغییر یافته است. محدوده مس میدوک دو توده نفوذی کمعمق مس پورفیری را دربر میگیرد که هر یک از این دو توده نام محلی خاص خود رادارند. یکی از آنها میدوک (لاچاه) و دیگری سارا است.

«مس قلعه زری» در خراسانشمالی

معدن مس قلعه زری در کنار روستای قلعه زری و در فاصله ۱۸۰ کیلومتری جنوب غرب بیرجند قرار دارد. رگه اصلی معدن دارای طول ۲هزار متر و ضخامت ۳ تا ۵ متر است که کانسنگ در حال بهرهبرداری آن در عمق ۳۰۰ متری دارای ۲درصد مس و حدود ۰/۵ گرم در تن طلا است. کنسانتره ۲۴درصدی مس این کانسار دارای ۱۷ گرم در تن طلا است. ساختار کانسار به صورت رگهای است که در امتداد شکستگیهای موجود در منطقه شکل گرفتهاند. با توجه به اینکه کانسار مس قلعه زری بهصورت رگهای با شیب به طور تقریبی قائم است استخراج آن بهصورت زیرزمینی انجام میشود.

آخرین آمار معادن مس در استانهای مختلف

براساس آمار رسمی وزارت صنعت، معدن و تجارت (در سال ۹۳ بهعنوان آخرین گزارش در این زمینه)، ۷۱معدن مس فعال و ۲۰ معدن مس غیرفعال و ۹ معدن مس در حال تجهیز در کشور داریم. بر پایه این گزارش، استان کرمان با ۲۴ معدن فعال مس در رتبه نخست و استان تهران با یک معدن فعال مس در رتبه آخر در میان استانهای معدنی کشور قرار دارند و استانهای خراسانجنوبی و فارس دارای ۳ معدن فعال مس و هرمزگان دارای ۳ معدن غیرفعال در بخش مس است. استان زنجان با ۱۰ معدن فعال و ۲ معدن غیرفعال مس در رتبه دوم بعد از استان کرمان قرار دارد. همچنین استان سمنان با ۵ معدن مس در حال تجهیز دارای رتبه نخست در میان معادن در حال تجهیز کشور است.

براساس این گزارش، استان کرمان با ۲۴ معدن مس در دست بخش خصوصی در رتبه نخست و خراسانشمالی با تنها یک معدن غیرفعال در اختیار بخش خصوصی در رتبه آخر در این دستهبندی قرار دارد. مجموع هویت بهرهبردار اعم از دولتی، تعاونی و خصوصی در این ردهبندی ۱۰۰ است و تعداد پرسنل در معادن مس استان کرمان ۸۱۳۹ نفر و در استان تهران ۹ نفر و در ۱۶ استان این تعداد به ۱۰۵۱۸ نفر میرسد. بر اساس آمار دریافتی از بخش معدن وزارت صنعت، معدن و تجارت استخراج واقعی یکساله مس در استان کرمان ۱۵ میلیون و ۷۸ هزار و ۴۵۴ تن و استخراج اسمی یکساله مس در این استان ۲۳ میلیون و ۹۶۹ هزار تن است و این در حالی است که استانهای هرمزگان، مرکزی، قزوین و خراسان شمالی در سال گذشته استخراج واقعی مس نداشتهاند. گفتنی است ذخایر مس استان کرمان یک میلیارد و ۴۹ میلیون و ۷۳۷ هزار تن و ذخایر کانسنگ مس استان تهران ۱۱۲ هزار تن است. استانهای اصفهان، آذربایجانشرقی، تهران، جنوب کرمان، خراسانجنوبی، خراسانرضوی، خراسانشمالی، زنجان، سمنان، سیستان و بلوچستان، فارس، قزوین، قم، کرمان، مرکزی و هرمزگان در مجموع دارای یک میلیون و ۶۶۱ هزار و ۳۸۵ هزار تن کانسنگ مس است.