راه طولانی ایران برای عضویت در سازمان تجارت جهانی

به نقل از المانیتور، اواخر سال میلادی گذشته بود که محمدرضا نعمتزاده، وزیر صنعت، معدن و تجارت، در جمع وزرای کشورهای عضو سازمان تجارت جهانی اعلام کرد که نهایی شدن عضویت ایران در این سازمان یکی از اولویتهای دولت است.

ساختار سازمان تجارت جهانی به گونهای است که برخلاف شورای امنیت سازمان ملل که تنها 5 کشور حق وتو دارند در این سازمان تمام تصمیمگیریها باید با موافقت تمام اعضای آن انجام گیرد و در صورت مخالفت حتی یک عضو تصویب تصمیمگیریها متوقف میشود.

سالها است که با توجه به این اصل، آمریکا با پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی مخالفت کرده است، به همین دلیل این کشور به عنوان یکی از بزرگترین اقتصادهای منطقه خاورمیانه است که همچنان عضو سازمان تجارت جهانی نیست.

از جمله تلاشهای ایران برای رسیدن به عضویت در این سازمان تشکیل کارگروهی است تا در کنار اقدامات جدی که از طرف تهران انجام شده است روند عضویت کامل ایران در سازمان تجارت جهانی را پیگیری کند. اگر چه بنابه اعلام سازمان تجارت جهانی هنوز مذاکراتی بین این کارگروه و این سازمان انجام نشده است.

پس از به نتیجه رسیدن مذاکرات هستهای و از بین رفتن بسیاری از محدودیتهای مالی و تجاری علیه ایران، دولت این کشور توافقاتی را برای رسیدن به عضویت سازمان تجارت جهانی انجام داده و تلاشهای گستردهای از جمله جذب حمایتهای بینالمللی را انجام داده است که از جمله نتایج این اقدامات اعلام حمایت اتحادیه اروپا از عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی است.

ایران همچنین یک تیم از وکلا و کارشناسان اقتصادی تشکیل داده است تا بتواند نظام تجاری خود را متناسب با اصلاحات مدنظر سازمان تجارت جهانی تغییر کرد.

164 عضو سازمان تجارت جهانی تقریباً تمام تجارت بینالمللی را در دست دارند به همین دلیل دسترسی ایران به بازارهای جهانی از طریق اعضای این سازمان بسیار جذاب است چرا که از سوی دیگر ایران میتواند از طریق نظام حل اختلافات سازمان تجارت جهانی علیه تحریمهای موجود اقدام کند.

در حالی که مقامات ایرانی اعلام کردند که مهمترین مانع بر سر رسیدن ایران به عضویت کامل در سازمان تجارت جهانی، موانع سیاسی هستند، منتقدین معتقدند که موانع سیاسی تنها بخشی از مشکلات پیشروی ایران در رسیدن به عضویت کامل است و این کشور باید پیش از عضویت دائم خود برای انجام تغییرات ساختاری مورد نظر سازمان تجارت جهانی آماده شود.

همانگونه که تاریخ نشان داده است عضو شدن دائم در سازمان تجارت جهانی روندی زمانبر است و به طور متوسط یک دهه طول میکشد.

ایران برای تکمیل کردن اصلاحات مورد نیاز برای عضویت در سازمان تجارت جهانی باید اقدامات بسیار سختی را در تغییر نظام تجاری و اقتصادی خود انجام دهد.

این اقدامات شامل حذف و یا کاهش حجم قابل توجهی از یارانههای دولتی و همچنین کاهش تعرفههای گمرکی است.

از سوی دیگر ایران باید اقدامات جدی را در زمینه شفافسازی انجام دهد که این اقدامات شامل تغییر قوانین واردات و صادرات و همچنین اجرای قانون کپیرایت است.

مخالفان عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی میگویند عضویت این کشور بدون آمادگی تنها آسیب بیشتری به اقتصاد آن وارد میکند چرا که این مسئله احتمالاً به دلیل کاهش تعرفههای گمرکی به واردات بیشتر میانجامد که این افزایش واردات به صنایع ایران آسیب وارد کرده و به تعطیلی آنها منجر خواهد شد و در نتیجه بیکاری را در ایران افزایش خواهد داد.

محمدرضا سبزعلیپور مدیر مرکز تجارت جهانی تهران در گفتوگو با المانیتور تأکید کرد  ما باید اقتصاد خود را توسعه دهیم، اگر ما با شرایط فعلی به سازمان تجارت جهانی بپیوندیم نمیتوانیم موفق شویم و حتی صنایعی که در حال حاضر مشغول به فعالیت هستند نیز از بین خواهند رفت.

موافقان عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی نیز معتقدند در صورتی که ایران به خوبی خود را برای عضویت در این سازمان آماده نکند اقتصاد این کشور آسیب خواهد دید اما این افراد بر این مسئله اصرار دارند که ایران راهی جز آماده کردن زمینه برای عضویت در سازمان تجارت جهانی ندارد چرا که منافع این اقدام بیشتر از مضرات آن است.

محمد گلییوسفی کارشناس اقتصادی معتقد است که توسعه اقتصادی ایران نمیتواند در زمانی صورت گیرد که ایران از نظر اقتصادی منزوی مانده است.

وی تأکید کرد پیش از عضویت در این سازمان کشور باید مناسبات بینالمللی خود با دیگر کشورها را شکل داده و با جذب سرمایهگذاری خارجی فناوریهای مدرن را وارد کرده و اقتصاد را توسعه دهد.

به اعتقاد یوسفی و دیگر کارشناسان اقتصادی عضویت کامل ایران در سازمان تجارت جهانی میتواند کشور را به اهداف مدنظر خود برساند چرا که تغییر ساختار اقتصادی کشور که باید پیش از عضویت در این سازمان انجام گیرد شرکتهای ایرانی را آماده ورود و تعامل با قوانین تجارت بینالمللی میکند.

به نظر میرسد در این مسئله دولت ایران موضع واقعهگرایانهای را در پیش گرفته است چرا که معتقد است عضویت یک شبه در سازمان تجارت جهانی ممکن نیست.

مقامات ایران اعلام کردهاند براساس برنامههای صورت گرفته ایران در سال 1404 و در زمانی که ثبات به اقتصاد کشور بازگشته و همچنین اقتصاد ایران صادرات محور است، انجام خواهد شد.

ولیالله افخمیراد مدیر سازمان توسعه تجارت ایران در این باره میگوید پس از تشکیل کارگروه پیگیری عضویت در سازمان تجارت جهانی، 8 تا 10 سال طول خواهد کشید که مذاکرات به نتیجه برسد.

وی افزود: دولت ایران همچنین میتواند 7 سال دیگر نیز برای تغییر تدریجی بخشهای اقتصادی حساس و تطبیق دادن آن با اصول سازمان تجارت جهانی به مدت قبلی اضافه کند.

دولت ایران معتقد است که عضویت دائم ایران در سازمان تجارت جهانی با سیاست اقتصادی مقاومتی که از سوی رهبر انقلاب ابلاغ شده است، همخوانی دارد.

در این سیاست تأکید شده است ایران تنها زمانی به عضویت سازمان تجارت جهانی در خواهد آمد که کشور به طور کامل برای این کار آماده شده و اقتصاد صادرات محور است.

اما همانگونه که تجربه نشان داده است حتی در صورتی که ایران به تمام اصلاحات مورد نظر سازمان تجارت جهانی عمل کند عضویت دائم این کشور به میزان بالایی به روابط خارجی آن بستگی خواهد داشت.

سبزعلیپور ادامه داد: تا زمانی که ایران با بسیاری از کشورهای جهان از جمله رژیم صهیونیستی از نظر سیاسی و ایدئولوژیکی تفاوت دارد این کشور نمیتواند به عضویت کامل سازمان تجارت جهانی برسد.

وی ادامه داد: ما باید یا این مناقشات را کنار بگذاریم که به تحقیر ایران در جهان منجر خواهد شد و یا بر ادامه آنها پافشاری کنیم که در این صورت نیز تمام کشورها از عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی حمایت نخواهند کرد.

در واقع کاملاً مشخص است که عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی سالها به طول خواهد انجامید و تلاش ایران برای عضویت در این سازمان نه تنها به نظر آمریکا و رژیم صهیونیستی بستگی دارد بلکه دیگر اعضای سازمان تجارت جهانی نیز از جمله عربستان سعودی باید با این مسئله موافقت کند و به همین دلیل راه رسیدن ایران به عضویت کامل سازمان تجارت جهانی دراز خواهد بود و با موانع زیادی نیز روبهرو است.