معمای نوسانات تند بازار نفت

نوسانات شدید در بازار نفت در حالی رخ میدهد که دیگر بازارهای جهانی شرایط آرامی را میگذرانند. در واقع بهدلیل ریسک‎های زیادی که بازارهای جهانی را تهدید میکند، بسیاری از معاملهگران اقدام به خروج سرمایه خود از بازار کرده و منتظر رفع ابهامات بازار هستند. اما در عینحال سرمایهگذاران بازارهای جهانی به دقت رصد میکنند و به محض شناسایی سود در هر بازاری به آن ورود میکنند.

بر این اساس، کارشناسان بر این باورند که نوسانات شدید در بازار نفت ریشه در تناقض چشمانداز بلندمدت و کوتاهمدت شرایط بنیادی بازار نفت دارد؛ یعنی در حالی که چشمانداز کوتاهمدت بازار نفت نشان از افت قیمتها دارد، در بلندمدت همه پیشبینیها از رشد قیمت نفت خبر میدهند. از سویی ریسک‎های بالایی بر شرایط بازارهای بینالمللی حاکم است که در مجموع معاملهگران را در شرایط انتظاری قرار داده است. بنابراین با ظهور کوچکترین علائم مثبتی در بازار نفت، سرمایهگذاران اقدام به ورود به آن کرده و سعی میکنند از نوسانات قیمتی سودگیری کنند.

بررسی پرتفولیوهای صندوقهای سرمایهگذاری نشان میدهد که در حال حاضر وزن موجودی نقدی نسبت به متوسط تاریخی عملکرد صندوقها 80 درصد بیشتر شده که بزرگترین انحراف از میانگین در بین طبقات مختلف دارایی در صندوقها است. سرمایهگذاران اعلام کردهاند که افزایش ریسکهای پیش روی بازارهای جهانی را از جمله افزایش ریسکهای ژئوپلیتیک تا خطر اجرای سیاستهای حمایتگرایانه تجاری (جنگ ارزی) مهمترین عامل این تغییر در پرتفولیو اعلام کردهاند. از طرفی بررسیها نشان میدهد در بازارهای جهانی از جمله بازار سهام آمریکا، شاخص VIX (شاخص فراریت و نوسان در بازار) به کمتر از متوسط 5 ساله خود رسیده است. این حقایق نشان میدهد که در حال حاضر سرمایهگذاران و معاملهگران در شرایط انتظاری به سر میبرند. در واقع سرمایهگذاران بخشی از سرمایه خود را از بازار خارج کرده و منتظر هستند تا ریسکهای پیش روی بازار کاهش یابد سپس وارد بازار شوند. در این میان به رصد بازارهای جهانی میپردازند و با شناسایی سود ورود کوتاهمدتی به آن میکنند. اما در بازار نفت بهدلیل متفاوت بودن شرایط بنیادی بازار در چشمانداز بلندمدت و کوتاهمدت، سرمایهگذاران بیشتر به این بازار ورود میکنند و نوسانات شدید بازار را تشدید میکند؛ یعنی سرمایهگذاران در بازار نفت منتظر ظهور کوچکترین علائم مثبتی هستند که وارد بازار شده و سودگیری کنند. این اتفاقی است که در دو روز چهارشنبه و پنجشنبه هفته گذشته در بازار نفت رخ داد و رشد 6درصدی قیمت‎ها را برخلاف چشم‎انداز تیره نفت در کوتاهمدت رقم زد.

ریسکهای بازارهای جهانی

انتخابات ریاستجمهوری در آمریکا از مهمترین وقایعی است که معاملهگران و سرمایهگذاران در همه بازارهای جهانی را در حالت انتظاری قرار داده است. دو نامزد نهایی ریاستجمهوری آمریکا دونالد ترامپ از حزب جمهوریخواهان و هیلاری کلینتون از حزب دموکراتها در این کشور، سیاستهای متفاوتی در همه جهات دنبال میکنند. بخشی از این تفاوت سیاستها در بخش انرژی آمریکا رخ خواهد داد. در گزارشی با عنوان «سرنوشت نفت پس از انتخابات آمریکا» در شماره 3777 خود این موضوع را بررسی شده بود. به طور خلاصه باید گفت در صورت انتخاب ترامپ به عنوان رئیس جمهوری آمریکا، سیاستهای حمایت از تولیدکنندگان نفت شیل افزایش یافته که رشد تولید نفت این کشور را بهدنبال خواهد داشت، از سویی احتمال میرود که ریسکهای ژئوپلیتیک افزایش یابد، اما در صورت انتخاب کلینتون سیاستهای تولید نفت شیل مانند دوران ریاستجمهوری اوباما با سختگیری دنبال شود، اما در مقابل مصرف انرژی در این کشور به سوی انرژیهای غیرفسیلی پیش رود. تمام این عوامل میتواند تاثیر بسیاری بر آینده بازار نفت داشته باشد. ریسک دیگری که معاملهگران را درگیر خود کرده «جنگ ارزی» است. چندی است کشورهای اثرگذار بر اقتصاد جهانی از جمله چین برای تقویت صادرات خود اقدام به کاهش ارزش پول خود کردهاند. این دست از اقدامات میتواند ریسک معاملات در بازارهای جهانی را افزایش دهد.

ریسک دیگر بازار به تغییر سیاستهای پولی اقتصادهای بزرگ باز میگردد. به طور مثال میتوان به شرایط نامساعد اقتصاد اروپا و افزایش سیاستهای انبساطی اشاره کرد که بر ارزش یورو اثر گذار است. کاهش ارزش یورو موجب تقویت شاخص دلار میشود. از سویی آمریکا بهدنبال افزایش سیاستهای انقباضی خود است، این کشور در اواخر سال 2015 برای اولین بار بعد از 9 سال نرخ بهره خود را افزایش داد و اعلام کرد که این اقدام را در سال 2016 دو مرتبه دیگر تکرار خواهد کرد. با این حال شرایط اقتصادی با بانک مرکزی آمریکا برای افزایش نرخ بهره یار نبود و آمارهای اقتصادی مدام در نوسان بودند. از همین رو فدرال رزرو در 7 ماهی که از سال میلادی میگذرد نرخ بهره خود را افزایش نداده و کارشناسان بر این باورندکه احتمال اینکه تا پایان سال نیز موفق به افزایش نرخ بهره شود کم است. سیاستهای انقباضی آمریکا موجب تقویت دلار میشود که کاهش قیمت در بازارهای کالایی از جمله نفت را بهدنبال دارد.

اما آنچه آینده اقتصاد اروپا را مبهمتر کرده اتفاقی است که اخیرا در این اتحادیه رخ داده است. به تازگی مردم بریتانیا به خروج از اتحادیه اروپا رای دادند. در حال حاضر سیاستگذاران بریتانیا در حال چیدن مقدمات خروج هستند. این واقعه میتواند موجب ضعف اقتصادی بریتانیا شود. از سویی گفته میشود خروج بریتانیا میتواند مقدمه خروج کشورهای دیگری چون ایتالیا و اسپانیا را نیز فراهم کند که فروپاشی اتحادیه اروپا را بهدنبال دارد. این حدس و گمانها موجب شده که معاملهگران با احتیاط بیشتری وارد بازار شوند و وقایع بریتانیا و اتحادیه اروپا را بیشتر از قبل رصد کنند. اما در کنار ریسکهای بازار جهانی تعدادی ریسک مختص به بازار نفت است. در حال حاضر ریسکهای ژئوپلیتیک بسیاری نیز پیش روی بازار نفت قرار دارد. ریسکهای ژئوپلیتیک مهمترین عوامل رشد قیمت نفت در نیمه اول سال 2016 محسوب میشوند. حال به نظر میرسد این ریسکها در جهت معکوس آنچه در نیمه اول سال رخ داد قرار دارند. به طور مثال، دولت لیبی اعلام کرده است که با شورشیان این کشور به توافقاتی دستیافته و قصد دارد تولید نفت خود را افزایش دهد و به 900 هزار بشکه در روز برساند. از سویی تولید روزانه نفت نیجریه نیز دربرخی از ماهها در نیمه اول سال بهدلیل تحرکات تروریستی افت 600 هزار بشکهای را تجربه کرده و در حال صعود است، این شرایط در دیگر کشورهای صادرکننده نفت از جمله عراق حاکم است.

اما در مجموع شرایط عرضه و تقاضا در بازار نفت نگرانکننده است. در واقع در حالی که بهنظر میرسید در سه ماه دوم سال 2016 بهدلیل اختلالات عرضه بازار نفت بعد از دو سال به تعادل رسیده، اما با رفع عوامل اختلال عرضه مازاد عرضه در حال بازگشت به بازار نفت است که در سطح ذخایر بنزین آمریکا نمود یافته است. حجم ذخایر بنزین در این کشور به حدود 240 میلیون بشکه رسیده که از زمان ثبت آمار این ذخایر یعنی از ابتدای دهه 90 بیسابقه بوده است. این رکورد رشد در مقدار حجم انبارهای نفت خام این کشور نیز حاکم است. در سمت تقاضا نیز، ضعف اقتصادی بر کشورهای جهان حاکم است که رشد تقاضا برای نفت را تهدید میکند. این عوامل در مجموع رسیدن به تعادل در بازار نفت را به عمری فرسایشی تبدیل کرده است.

در بازار چه گذشت؟

نفت بعد از سقوطهای پیاپی که موجب شکست کف حمایتی 40 دلار شد، در دو روز چهارشنبه و پنجشنبه هفته گذشته در مجموع حدود 2/5 دلار معادل 6 درصد رشد قیمتی را به ثبت رساند و از قیمتهای کمتر از 40 دلار تا نزدیکی 42 دلار رسید. با این حال روز گذشته مجددا نفت مسیر کاهشی را طی کرد. به گزارش «دنیای اقتصاد»، روز گذشته تا لحظه تنظیم این گزارش(ساعت 16 به وقت تهران) نفت خام آمریکا 32 سنت کاهش یافت و به 41/61 دلار بر بشکه رسید. برنت نیز با 36 سنت افت قیمتی 43/93 دلار بر بشکه معامله شد.

اگرچه افت سطح موجودی بنزین در آمریکا (که چهارشنبه شب منتشر شد) بیش از انتظار معاملهگران بود با این حال اینطور به نظر میرسد که ریسکهایی که در حال حاضر بازار نفت را احاطه کردهاند، قدرتی بیش از دادههای مربوط به کاهش ذخیره سوخت در ایالاتمتحده آمریکا داشته باشند. بر اساس این آمار در آخرین هفته ماه جولای، حجم موجودی انبارهای بنزین در آمریکا 3/3 میلیون بشکه کاهش یافته است. با این حال موجودی بنزین در سطح بیش از 238 میلیون بشکه قرار گرفته که همچنان نزدیک به رکورد تاریخی خود قرار دارد. از سویی به نظر میرسد بخشی از این کاهش موجودی بنزین مربوط به کاهش فعالیت پالایشگاهی این کشور بهدلیل نزدیک شدن به پایان فصل اوج تقاضای بنزین در آمریکا باشد. در واقع در حالی حجم موجودی بنزین کاهش یافته که حجم ذخایر بنزین در این کشور حدود 1/5 میلیون بشکه رشد کرده است. تحلیلگران بازار نفت رشد قیمت در دو روز پایانی هفته کاری گذشته را قطعی ارزیابی نمیکنند و حرکت به سمت نفت 50 دلاری را دشوار میدانند. همچنین رشد قیمت نفت در روز پنجشنبه به شناسایی کف از سوی معاملهگران و همچنین افزایش معاملات در موقعیت کوتاه (انتظار برای افت قیمت نفت) مربوط میشود. روز گذشته نیز بهدلیل شناسایی سود از سوی معاملهگران و نقد کردن برخی از قراردادهای کوتاه مجددا قیمتها در مسیر کاهشی قرار گرفت.