بازی «بورس‌بازان» در دو جبهه

گروه نخست در برخی نمادها که از طریق شایعات یا تحقق سودهای غیرعملیاتی رشد قیمت پیدا کردهاند، اقدام به سودگیری میکنند. گروه دیگر اما، با تقلید از معاملات سهامداران بزرگ بهدنبال شناسایی فرصتهای درآمدزا هستند. به عقیده کارشناسان، ریسک بالای هر دو روش، در بلندمدت به زیان سهامداران خُرد است.

بورس تهران پس از توقف رشد قیمتها در جریان معاملات روز دوشنبه، معاملات دیروز را با رشد اندک 0/08 درصدی در ارتفاع 78 هزار و 368 واحدی به پایان برد. بازار سهام کشور تا قبل از معاملات روز دوشنبه به مدت 17 روز کاری، طولانیترین مدت حرکت شاخص در مسیر صعودی را از 19 مهر 92 تجربه کرد. استارت این مسیر با پایان فصل مجامع و زنده شدن دوباره خبرهای برجامی رقم خورد. در ادامه نیز حمایت معاملهگران حقوقی رشد چشمگیری را نصیب معاملهگران بورس تهران کرد. در جریان معاملات روز دوشنبه مطابق پیشبینیها این روند تغییر کرد و بازار در مسیر نزولی افتاد تا پیشبینی حرکت شاخص در روزهای آتی مورد توجه عمده فعالان تالار شیشهای قرار بگیرد. در همین راستا شاخص کل دیروز با اندکی رشد به کار خود پایان داد تا همچنان پیشبینی روند آتی بازار با ابهام همراه باشد.

دو نگاه متفاوت جستوجوی سود

بازار سهام کشور در شرایط کنونی در انتظار تغییر یا ایجاد یک مولفه مشخص اثرگذار بر روند عمومی معاملات خود نیست. به عبارتی به نظر میرسد بورس تهران پس از پایان فصل مجامع، انتشار گزارشهای سه ماهه شرکتها و قبلتر از آن مراحل مختلف مربوط به رفع تحریمها، دیگر فضای انتظار برای یک عامل خاص را از سر گذرانده است. بر همین اساس به نظر میرسد عاملی برای جذابیت عمومی سهام وجود ندارد. در نتیجه در این فضا بازار در حال یافتن برخی فرصتهای سودآوری در معاملات سهام مختلف است. در همین راستا نیز رصد فعالیت معاملهگران بازار سهام دو جبهه مشخص از فعالان تالار شیشهای را نشان میدهد. جبهه اول معاملهگرانی هستند که توجه بیشتری به نماد سهمهای کوچکتر که عمدتا سود غیرعملیاتی خود را افزایش دادهاند، دارند.

شرکتهایی که بهطور مثال با فروش داراییهای ثابت خود از جمله زمین در تلاش برای تحقق یا حتی افزایش مقطعی بودجه پیشبینی شده خود هستند. دسته دوم نیز معاملهگرانی هستند که فعالیت صندوقهای سرمایهگذاری عمده را رصد میکنند تا ببینند سرمایههای این صندوقها روانه کدام سهمها شده است. به عبارت دیگر حمایت چشمگیر معاملهگران عمده بهخصوص صندوقهای سرمایهگذاری از برخی نمادها و بعضا رشد مناسب آنها (عمدتا نمادهای بزرگ بازار)، موجب شده برخی دنبالهروی از سرمایهگذاری این صندوقها را الگوی سرمایهگذاری خود قرار دهند. آنچه در این میان روشن است اثرات منفی و پیامدهای چنین سرمایهگذاریهایی برای بازار سهام است. در این مورد کارشناسان معتقدند سرانجام رفتار هر دو جبهه ذکر شده به زیان بازار سهام و خود معاملهگران خواهد بود.

 در این گزارش علاوه بر بررسی چرایی رفتار معاملهگران این دو جبهه به بررسی پیامدهای چنین عملکردی بر بازار سهام از منظر سه کارشناس بازار سهام پرداختهایم. این کارشناسان میگویند: روند تاریخی معاملات بورس تهران نشان میدهد سرمایهگذاری در سهام شرکتهایی که با افزایش سود غیر عملیاتی در تلاش برای تحقق بودجه عملیاتی خود هستند، به تدریج علاوه بر افزایش روحیه سفته بازی، اعتماد سهامداران به فضای معاملات بورس را از بین میبرد. چراکه بازی با سهام شرکتها با سود آوری بیکیفیت (غیرعملیاتی) به دلیل نمایان شدن تدریجی وضعیت واقعی شرکت نمیتواند ادامه دار باشد و در نهایت میتواند زیانهای سنگینی نصیب معاملهگران کند. از سوی دیگر نیز دنبالهروی بازار از عملکرد معاملهگران عمده بهخصوص صندوقهای سرمایهگذاری نیز محتوم به شکست است. چراکه نفس سرمایهگذاری نهادهای عمده با سهامداران کوچک از منظر حجم نقدینگی و نگاه به آینده متفاوت است. بنابراین این موضوع نیز میتواند سرنوشت تلخی برای بازار رقم بزند.

عواقب دنبالهروی از حقوقیها

ابوالفضل شهرآبادی، معاون تامین مالی، تامین سرمایه لوتوس پارسیان: بعد از انتشار گزارشهای سه ماهه، پیشبینی رشد نماگر بورس و بهبود عملکرد شرکتها بسیار محتمل بود. با این حال، رشد 6/7 درصدی شاخص طی 17 روز، بیش از حد انتظار و بسیار فراتر از تحلیلهای بنیادی بود که درخصوص شرکتها وجود داشت. از علل برجسته رشد قابل توجه شاخص، حمایت حقوقیها از بازار به خصوص از برخی سهمهای بزرگ بود.حقوقیها طی این مدت نقدینگی قابل توجهی را وارد بازار کردند، این امر باعث شد بسیاری از سهمها که در گذشته جذابیت کمتری برای سهامداران داشتند، مورد توجه قرار بگیرند. با این حال، افت روز دوشنبه بازار نشانههای بسیاری برای سهامداران داشت که از آن جمله سیطره فضای تردید درخصوص استراحت یا اصلاح شاخص خودنمایی میکند.همچنین شرایط کنونی بهگونهای است که به دلیل رشدهای اخیر، قیمت سهمها جذابیتی برای سهامداران نداشته و از ارزندگی آنها کاسته شده است. حال این سوال مطرح میشود که با وجود اینکه عمده شرکتها گزارشهای فصلی و مجامع سالانه خود را منتشر کردهاند و بازار انتظار انتشار خبرهای موثر را ندارد، سهامداران برای کسب سود به چه مولفههایی اکتفا میکنند؟ شواهد حاکی از آن است که طی دوره صعود اخیر بازار، حضور پررنگ حقوقیها به خصوص صندوقهای سرمایهگذاری بسیار موثر بوده است.

در این زمینه بسیاری از سهامداران حقیقی در راستای شناسایی سود بیشتر به دنبال سرمایهگذاری در سهمهایی بودند که مورد توجه این معاملهگران حقوقی بودهاند. ادامه این روند شاید در کوتاهمدت به موفقیت سهامداران خرد منجر شود، اما با توجه به تجربههای تلخ گذشته در این زمینه، تداوم این روند منطقی به نظر نمیرسد. حمایت حقوقیها از بازار نمیتواند ادامهدار باشد، بسیاری از سهمهایی که در این مدت مورد توجه این گروه بوده از لحاظ بنیادی شرایط مطلوبی نداشته و از این رو هر لحظه ممکن است با افت قیمت همراه شوند. همچنین حجم نقدینگی که شرکتها و صندوقهای سرمایهگذاری میتوانند وارد بازار کنند محدود است.حمایت بی چون و چرای بازیگران حقیقی از این شرکتها میتواند منجر به متضرر شدن آنها شود. بهطور کلی به نظر میرسد بازار در روزهای آینده رفتار متعادلتری داشته باشد و دیگر شاهد هیجانهای غیر منطقی(هر دو گروه سهامدار) نباشد.

ضرورت پیشگیری از انگیزههای سفتهبازی در بازار سهام

علی اسلامی بیدگلی، رئیس هیاتمدیره مشاور سرمایهگذاری آرمان آتی: در حال حاضر متوسط قیمت بر درآمد بازار بالاتر از 7 است. دراین میان با کاهش نرخ بهره در بازار رقیب شاهد افزایش این نسبت در بازار پول نیز هستیم. به همین دلیل در صورتی که نرخ رشد قابل توجهی برای شرکتهای موجود در بازار سهام متصور باشیم، نسبت قیمت بر درآمد بالای7 نیز میتواند برای سهامداران جذاب باشد. در حال حاضر با وجود اینکه انتظار میرفت شرکتهایی که دارای P/E پایینتری هستند با استقبال بیشتری مواجه شوند، شاهد اتفاقی عکس این قضیه هستیم. بر این اساس این روزها بازار شاهد استقبال بالای سهامداران از شرکتهایی هستیم که P/E بالایی داشته و عمدتا با انگیزههای سفته بازی مورد توجه قرار گرفتهاند. شرکتهای مذکور بهطور عمده شامل شرکتهای کوچک بازار میشوند و با فعالیتهایی همچون فروش داراییهای ثابت اقدام به افزایش سرمایه کرده و سودهای غیرعملیاتی و بیکیفیت ساختهاند. از آنجا که فرهنگ سفتهبازی در میان سهامداران حاکم شده و انگیزه سفتهبازی در شرکتهای کوچکتر، موفقتر است، این شرکتها مورد استقبال سرمایهگذاران خرد قرار میگیرند. این در حالی است که به واسطه حاکم شدن این فرهنگ نادرست در میان سهامداران خرد، این افراد در مدت زمان کوتاهی با زیان هنگفتی مواجه میشوند. طبیعتا تکرار چنین اتفاقاتی سبب کاهش اعتماد سهامداران حقیقی و خروج نقدینگی از بازار میشود. مشابه این روند در سالهای گذشته نیز به دفعات مشاهده شد.

این موضوع نشان میدهد به مرور اعتماد به بازار سهام کاهش یافته و با تداوم این روند نمیتوان به یک بازار کارآ و منطقی دست پیدا کرد. این موضوع ضرورت پیشگیری از افزایش انگیزههای سفتهبازی در بازار سهام را بیشتر عیان میکند.از این رو ورود نقدینگی به سمت شرکتهایی با سودهای باکیفیتتر و پایدارتر برای داشتن یک بازار کارآ از اهمیت ویژهای برخوردار است. در حال حاضر به دلیل بهبود قیمتها در بازارهای جهانی و همچنین افزایش ظرفیت فروش نفت ایران، وضعیت اقتصادی دولت به میزان قابل توجهی بهبود پیدا کرده و در کنار آن شرایط بینالمللی و تعامل با دیگر کشورهای جهان نیز از وضعیت مناسبتری برخوردار است. این موضوع باید مورد توجه سهامداران قرار بگیرد.سهامداران باید بدانند با بهبود متغیرهای کلان اقتصادی میتوانند با آگاهی و تحلیل در معاملات فعالیت و به سوی داشتن یک بازار تحلیل محور حرکت کنند.

چرایی گرایش به کوچکترهای بازار؟

حسام حسینی، تحلیلگر بازار سهام:در حال حاضر متوسط P/E بازار بالای 7 است و بسیاری از شرکتهای فعال در بازار سهام سقفهای بالای 9 را نیز تجربه کردهاند. در شرایط کنونی نماگر بازار 20سهام حدود 15 درصد تا رسیدن به سقف تاریخی خود فاصله دارد. قیمت نماد اکثر شرکتهای بزرگ بازار رشد مناسبی را تجربه کردهاند و در نتیجه دیگر جذابیت پیشین خود را برای سهامداران ندارند. از طرفی برخی صنایع بزرگ همچون پتروشیمیها همچنان با ابهاماتی مواجه هستند.ابهام در آینده بازار نفت و دیگر بازارهای کالایی و همچنین تکنرخی شدن نرخ ارز از جذابیت این سهمها نزد سهامداران کاسته است. با کاهش تدریجی جذابیت شرکتهای بزرگ، طبیعتا سرمایهگذاران جذب سهمهای کوچکتر بازار میشوند. در این میان عمده این شرکتها برای جبران بودجه خود به دنبال کسب سودهای بیکیفیت از طریق فعالیتهای غیرعملیاتی همچون افزایش سرمایه هستند. این نمادها معمولا ارزش بازار و سهام شناوری پایین دارند و در نتیجه همواره با افزایش تمایل سهامداران به این شرکتها هراس از تشکیل بازاری حباب گونه به وجود میآید با این حال باید توجه داشت این بازی نمیتواند برای مدت زمان طولانی ادامه پیدا کند.

چون با نمایان شدن وضعیت واقعی شرکتها، کمکم توجه بازار از این سهم نزول میکند و در نهایت نیز وضعیت نامناسبی برای سرمایه این معاملهگران رخ خواهد داد (نمونه چنین رفتارها و پیامدهایی به کرات در طول تاریخ فعالیت بورس تهران مشاهده شده است). از این رو توجه معاملهگران به پیامد چنین سرمایهگذاریهایی ضروری است. به هرترتیب با توجه به اتمام فصل مجامع شرکتها، انتشار گزارشهای سه ماهه و همچنین پایان تاثیرگذاری اتفاقاتی همچون اجرایی شدن برجام و کاهش نرخ سود بانکی دیگر شاهد اتفاق خاصی در متغیرهای کلان در عرصه اقتصادی و سیاسی برای تغییر وضعیت فعلی بازار سهام نخواهیم بود. در نتیجه بازار تا زمان پیدا شدن یک مولفه واقعی که بتواند فضای معاملات را تغییر دهد، با نوسانات محدود به کار خود ادامه میدهد.

مثبت کمرنگ شاخص در فضایی حمایتی

طی معاملات روز گذشته بازار سهام تهران، شاخص بورس دوباره به روند صعودی بازگشت و با 43 واحد رشد در عدد 78 هزار و 368 واحد متوقف شد. این در حالی بود که شاخص بورس روز دوشنبه هفته جاری، پس از 17 روز رشد متوالی، 380 واحد افت را تجربه کرده بود. روز گذشته نیز حمایتهای حقوقی در نمادهای اثرگذار خودنمایی میکرد. اگرچه این رویه تا حدودی تعدیل شده است اما بازهم رشد شاخص را میتوان مرهون حمایت اشخاص حقوقی در نظر گرفت.

همچنین دیروز در تالار شیشهای 775 میلیون و 708 هزار ورقه بهادار به ارزش 223 میلیارد تومان و در 63 هزار و 70 نوبت دست به دست شد(بااحتساب اوراق مشارکت و معاملات بلوکی). از این میزان 53 میلیارد تومان به سه نماد شیران4، مشیر6122 و مساپا955 اختصاص یافت. به عبارت دقیقتر میتوان ادعا کرد که ارزش معاملات نسبت به هفتههای اخیر کاهش یافته است. این اتفاق پس از یک روند صعودی میتواند نشانه تضعیف روند و آغاز روندی اصلاحی باشد. در واقع در این قیمتها ابتدا تقاضا کاهش مییابد و سپس عرضهها به دلیل توقف روند و ناامیدی از صعود بیشتر قیمتها سنگین و سنگینتر میشود. البته از آنجا که ماهیت رشد اخیر شاخص بورس متفاوت از آنچه اغلب تجربه میشد شکل گرفته بود، شاید نتوان زمان درست پایان موج صعودی را پیشبینی کرد.

به عبارت دقیقتر سطح قیمتها در بورس و در کل شاخص بورس، بهشدت به اراده بزرگان بازار بستگی دارد. چنانچه حقوقیهای بزرگ تمایل داشته باشند همچنان به خریدهای نسبتا سنگین خود ادامه دهند، احتمالا شاخص کل به سطوح بالاتر نیز صعود خواهد کرد. حمایت در نمادهای شاخص ساز روز گذشته نیز ادامه داشت و تنها از شدت آن کاسته شده بود. اگرچه در روز گذشته خبری از رنجکشیهای سنگین در مثبت نبود، اما سفارشهای خرید در محدودههای مثبت کف قیمتی روزانه را در مدار سبز بسته بود. بیشترین تاثیر مثبت بر شاخص کل را فولاد خوزستان، ملی صنایع مس ایران، فولاد مبارکه اصفهان، مخابرات ایران و توسعه معادن و فلزات به نام خود اختصاص دادند.

در طرف دیگر نیز شرکتهای ایران خودرو، گسترش نفت و گاز پارسیان، سرمایهگذاری نفت و گاز و پتروشیمی تامین و ایران ترانسفو بیشترین تاثیر منفی را بر شاخص کل رقم زدند. در بازار بدهی تعداد 159328 اوراق مشارکت صندوق کارکنان نفت (منفت98101) شهرداری اصفهان (مصفها7121)، توسعه ملی اصفهان (صملی 97091)، اوراق اجاره رایتل (صایتل9021)، لیزینگ رایان سایپا (رایان 5121)، اوراق مشارکت شهرداری سبزوار (مسبز97111)، اوراق مشارکت شهرداری شیراز (مشیر97111)، اوراق مشارکت شهرداری شیراز (مشیر6121)،اوراق مشارکت تولید اتومبیل سایپا (مساپا 9551)، داروسازی سینا( مسینا9641) و اوراق مشارکت نفت ایران ( مغرب97121) به ارزش کل بیش از 162 میلیارد ریال معامله شد. در بازار صندوقهای قابل معامله نیز که تعداد 10000واحد از صندوق شاخص 30شرکت فیروزه به ارزش کل بیش از 115میلیون ریال مورد معامله قرار گرفت.