بسترهای لازم برای ورود سرمایه‌های خارجی

به عنوان مثال شرکتهای آمریکایی در کشورهای اروپایی که اغلب جنگ زده بودند سرمایهگذاری کردند و صنایع خود را در آن کشورها مستقر کرده و موفقیتهای خوبی به دست آوردند. آنها علاوه بر این که به آرامش و نیاز کشورهای میزبان کمک کردند، تولید ناخالص داخلی خودشان را نیز افزایش دادند و درآمد حاصله در نهایت موجب رشد تولید ناخالص داخلی و شاخصهای اقتصادی آمریکا شد.

نمونه دیگری که در منطقه خودمان شاهد بودیم تأثیرات سرمایهگذاری خارجی در ترکیه بود. ترکیه موفق شد با استفاده از سرمایهگذاری خارجی به رشد اقتصادی 8 درصد برسد و در حال حاضر صادرات این کشور 165 میلیارد دلار در سال است.

بعضیها میگویند ما امکانات مالی خوبی داریم و همه نوع منابع نیز در اختیارمان است پس چه نیازی به ورود سرمایه خارجی داریم؟ پاسخ این است که ما یک خون جدید میخواهیم که بر روی ارز ما فشار نیاورد. ما حدود 50 تا 60 میلیارد دلار امکانات ارزی داریم. حال اگر 50 میلیارد دلار هم در سال به این اضافه شود میتواند برای 1.5 میلیون نیز شغل ایجاد کند. ما حدود 7 بیکار داریم. پس اگر سرمایه جدید بیاید ما میتوانیم این کار را انجام دهیم. کشورهایی که دنبال رشد 8 درصدی هستند بدون سرمایهگذاری خارجی نمیتوانند به این رشد دست پیدا کنند. نمونهاش چین است.

غربیها 600 میلیارد دلار در چین سرمایهگذاری و رشد دو رقمی ایجاد کردند. تمام برندهای مشهور دنیا در چین سرمایهگذاری کردهاند. به اعتقاد من تاکنون کشوری نتوانسته است از بحران اقتصادی خارج شود مگر با سرمایهگذاری خارجی. آمریکا در بحران مالی بزرگی که در سال 1929 شروع شد با سرمایهگذاری اروپاییها و حضورشان در اقتصاد نجات پیدا کرد. بعد از جنگ دوم آمریکاییها رفتند در انگلیس، آلمان، ژاپن، ایتالیا و سایر کشورها سرمایهگذاری کردند.

ما به دلیل جنگ و تحریمها و مشکلات دیگر از نظر اقتصادی بسیار عقب افتادهایم. اگر سرمایهگذاری خارجی وارد کشور نشود مایک برنامه هفتاد هشتاد ساله میخواهیم که بتوانیم صنعتی شویم. اما نیاز داریم این عقب ماندگی را در مدتی بسیار کوتاهتر پشت سر بگذاریم.

ما از سرمایهگذاری خارجی چهار مقوله را نیاز داریم.

1- ما تکنولوژیهای جدید خارجی را نیاز داریم ه به روز بشویم.

2- اختراعات جدید نیاز داریم که وارد شوند

3- ماشین آلات جدید نیاز داریم

4- سرمایه جدید برای افزایش حجم ارز خارجی نیاز داریم.

ما به هر چهار نوع سرمایهگذاری نیاز داریم. اگر تکنولوژی جدید وارد نشود امکان رقابت در تولید و صادرات نخواهیم داشت. کشورهای اطراف ما اکثراً در پروژههای بزرگ سرمایه گذار خارجی استفاده میکنند، مثل دوبی، قطر و ترکیه. مثلاً در صنعت نساجی چگونه با ترکیه رقابت کنیم؟ اکنون یکی از بزرگترین صادر کنندگان پوشاک و پارچه به آمریکا ترکیه است. اگر ما بتوانیم کالایی را در ایران با کیفیت مشابه و قیمت کمتر تولید کنیم نیازی به واردات آن نخواهیم داشت و میتوانیم آن را به کشورهای منطقه هم صادر کنیم.

زیرا هزینههای حمل درحال حاضر حدود 30 درصد کالاست. کشورهای صنعتی به جای اینکه از فاصله خیلی دور بخواهند ارسال و صادر کنند میآیند در ایران و با فواصل کم به کشورهای منطقه صادر میکنند. در ضمن ماشین آلاتی که سرمایهگذار خارجی برای تولید خودش میآورد با ماشین آلاتی که به سایرین میفروشد فرق دارد. به تجربه این واقعیت را مشاهده کردهام که عمر مفید این ماشین آلات تقریباً دو برابر است.

برای جذب سرمایهگذاری خارجی قوانین و روابط مناسب تعیین کننده است. ما از نظر امکانات صنعتی در منطقه بینظیر هستیم. از نظر موقعیت جغرافیایی، منابع انرژی و سرمایه انسانی جوان تحصیل کرده بهترین کشور منطقه هستیم ولی مشکل کجاست؟ روابط بینالمللی و قوانین داخلی. قانون سرمایهگذاری خارجی مربوط به سال 1344 است که آخرین بار در سال 1386 اصلاحاتی روی آن انجام شد، قانونی بسیار پیشرفته است. یکی از قوانین خوبی که داریم این هست که هیچ شرکت خارجی قابل مصادره نیست و این برای امنیت سرمایهگذاری خیلی مهم هست.

ولی مشکل در اجرا و هماهنگی نهادهاست. وزارت اقتصاد مجوز را صادر میکند و مثلاً سرمایهگذار میخواهد کارخانه پتروشیمی راهاندازی کند. به سرعت مجوز را میگیرد. برای تهیه زمین، آب، برق، گاز، جاده و بسیاری مجوزها در گیر و بروکراسیهای بسیار دست و پا گیر میشود و بعد از دو سال میبینید که هنوز اتفاقی نیفتاده است. با وجود تحریمها مشکلات نقل و انتقال ارز و خدمات بانکی را هم به این مشکلات اضافه کنید.

با توجه به این که آمریکا هنوز برخی از تحریمهای بانکی را لغو نکرده است بانکهایی که علاقهمند به کار با ایران هستند باید به صورت موردی درباره عملیات خود استعلام کنند. نمونه آن قرارداد خرید 114 هواپیما است که درگیر این روابط شده است.

یکی از نگرانیها دیگر مربوط به تک نرخی شدن ارز است. با شرایط موجود تکنرخسی شدن ارز به این زودیها عملی نمیشود. مگر این که ارز موجود در بازار بتواند پاسخگوی تقاضا باشد.

بانک مرکزی برای سرمایهگذاران روشهای تسهیلکننده طراحی کرده است چه در مورد نقل و انتقالاهای ارزی و چه در مورد افتتاح حساب در بانکهای ایرانی. در مورد سرمایهگذاری خارجی در بورس هم در حال حاضر هم شخصیت حقیقی و حقوقی آمدهاند و سرمایهگذاری کردهاند ولی نمیتوانند بیشتر از 20درصد یک شرکت را بخرند.

بانکهای ما در زمان تحریمها ایزوله شده بودند و بیشتر در بازار داخلی فعالیت میکردند و اصلا مقررات بینالمللی را رعایت نمیکردند. حالا برای برقراری ارتباط بانکی بینالمللی رعایت استانداردها الزامی است. بانکهای ما هنوز رتبهبندی نشدهاند. به غیر از بانک خاورمیانه که براساس اعتقادات مدیریتی همه این الزامات بینالمللی را رعایت کرده بقیه بانکها اقدامات عملی مناسبی در این زمینه انجام ندادهاند و آمادگی ندارند.

خوشبختانه بخش عمدهای از تحریمها لغو شده و سفرهای زیادی به ایران میشود. در گذشته نزدیک برای این گروهها اصلا ویزا صادر نمیشد ولی حالا در فرودگاه ویزا صادر میشود که البته به دلیل کمبود امکانات بسیار زمانبر و آزاردهنده است. در این مدت کوتاه پس از توافق تعداد سفرهایی که به منظور بررسی شرایط سرمایهگذاری انجام شده، اندازه همه ده سال قبل است. روسای جمهور کشورها به همراه هیاتهای بزرگ، علاقهمند به امضای تفاهمنامه شدهاند.

برخلاف هیاتهای قبلی که برای فروش به ایران میآمدند حالا بعد از برجام آمدنهد میبینند که مناسبترین جا برای سرمایهگذاری همین ایران است. شرکتهایی که تجربه کار با ایران را ندارند احتیاط بیتشری میکنند. به هر حال سرمایه است و نمیخواهند ریسک کند. خیلی از اینها معتقدند که تا انتخابات ریاست جمهوری آمریکا که 8 نوامبر برگزار میشود باید صبر کرد. ما در کل یک سال گذشته برای 3/5 میلیارد دلار مجوز سرمایهگذاری خارجی صادر کردیم که حدود 85 درصد آن محقق شده ولی فقط در فروردینماه امسال 2/2 میلیارد دلار مجوز داده شده است.

این نشان میدهد که درها در حال بازشدن است. بعضیها آمدند در واحدهای موجود سرمایهگذاری کردند. درخواستها برای سرمایهگذاری 10 برابر شده ولی برای اقدامهای عملی و ملموس باید کمی صبر کنیم.