ظهور «اسکاندیم» در استرالیا

در ستون شماره ۳ جدول تناوبی، در نخستین مورد از ۹ موردی که به فلزات واسطه اختصاصیافته، عنصر کمتر شناختهشدهای به نام اسکاندیم قرار گرفته است. مادهای سفید نقرهای که در زمین بسیار نادر است و در ذخایر اورانیوم، در مقادیر کم یافت میشود و اغلب انگیزهای برای استخراج ایجاد نمیکند. اسکاندیم در میان ذخایر ۸۰۰ نوع مختلف مواد معدنی یافت شود و هماکنون از نظر حجم و اندازه پنجاهمین عنصر پرحجم در زمین است. این ماده کاربرد چندانی ندارد اما همان کاربردهای کم در صنایع مرتبط بسیار تاثیرگذار است. در دهه ۱۹۷۰ میلادی کشف شد که اگر در صنعت ساخت و خودرو آلومینیوم با اسکاندیم ترکیب شود، ماده قوی و مقاومتری در برابر خوردگی بهدست میآید.

این آلیاژ به اندازهای قوی است که میتوان قطعات آن را به هم جوش زد تا اینکه با میخپرچ محکم کرد، در نتیجه به ساخت هواپیمایی سبکتر که سوخت کمتری مصرف میکند منجر میشود که تولید و راهاندازی آن ارزانتر است. امروزه بهویژه در صنایع هوایی نیاز به تولید و ساخت هواپیماهایی که از نظر مصرف سوخت بهرهورتر از هواپیماییهای کنونی داشته باشند، ضروری است. در ماه فوریه گذشته سازمان بینالمللی هواپیمایی حقوق (نهادی مبتنی بر سازمان ملل که برای صنعت خطوط هوایی استانداردهای جهانی تعیین میکند)، استانداردی لازمالاجرا را برای هواپیماهای جدید مقرر میکند که بر مبنای آن به طور میانگین مصرف سوخت ۴ درصد کاهش مییابد. 

این کاهش قرار است تا سال ۲۰۲۸میلادی نسبت به سطحی که در سال ۲۰۱۵میلادی بود، اتفاق بیفتد، همچنین با استفاده از این فناوری استاندارد انتظار میرود بزرگترین هواپیماهای تجاری مصرف را تا ۱۱ درصد نسبت به میزان مصرف کنونی پایین بیاورند. آلیاژ آلومینیوم اسکاندیم در عملی کردن این استاندارد نقش چشمگیری ایفا میکند، اما مسئله اینجاست که تولیدکنندگان هیچگاه قادر نبودند ذخایر کافی از اسکاندیم دراختیار داشته باشند. تولید جهانی در هر سال حداکثر ۲۰ تن تخمین زده میشود که بیشتر از معادن روسیه و چین بهدست میآید. بهتازگی در استرالیا نیز پیشرفتهایی در استخراج اسکاندیم اتفاقافتاده که چشمانداز رو به رشدی را برای بازار آینده این عنصر معدنی ترسیم میکند. در طول چند سال گذشته ذخایر بیسابقه از اسکاندیم مرغوب در محلی در جنوبشرقی ایالت نیوساوتولز و شمالشرقی ایالت کوئینزلند کشف شده است. کشف اسکاندیم در استرالیا هم از نظر کیفیت و کمیت مهم است و هم از این نظر که این عنصر در کشوری دموکراتیک یافت شده که شرکتها به راحتی بتوانند با آن تعامل داشته باشند.

در حال حاضر ۳ پروژه معدنی متمرکز بر اسکاندیم در استرالیا رو به آغاز است. پروژه نینگان در نیوساوتولز پروژهای ۱۰۰ میلیون دلاری است که بخش عمده آن (۸۰ درصد) متعلق به شرکت معدنی بینالمللی و کانادایی اسکاندیم است. پیشبینی میشود در این پروژه سالانه ۸۰ هزار تن سنگ اسکاندیم مرغوب و ۹۵ هزار تن نامرغوب تولید شود که به معنای سالانه حدود ۴۰ تن اکسیداسکاندیم (حالت اولیه اسکاندیم پالایش شده) است. قرار شده این پروژه در سال ۲۰۱۷میلادی آغاز شود. عمر این معدن ۲۱ سال تخمین زده شدهاست. رقیب اصلی این پروژه، پروژه سییراستون در نیوساوتولز است، نخستین شرکتی که تا به حال بر اسکاندیم متمرکز بوده و پروژهای ۸۰ میلیون دلاری را برای سال ۲۰۱۷میلادی ترتیب داده است. عمر معدن مربوط به این پروژه ۲۰ سال تخمین زده شده و انتظار میرود سالانه ۷۸۰۰۰ تن سنگآهن تولید و ۴۲ تن اکسید اسکاندیم پالایش کند.

جالب توجه است که این پروژه از سوی شرکتهای معدنی سنتی اجرا نمیشود، بلکه از طرف شرکت کلینتِک استرالیایی که در زمینه تصفیه آب و بازیابی منابع تخصص دارد، پیش میرود. این شرکت یک فرآیند اختصاصی تبادل یونی به نام «رزین در خمیر» دارد که کمک میکند سنگ بیشتری از خمیر بیرون کشیده شود. این شرکت تاکنون دو قرارداد با مشتریهای احتمالی این ماده در کسب و کارهای مربوط به هوانوردی منعقد کرده است. مدیر شرکت کلینتِک میگوید: یکی از محدودیتهایی که شرکتی مانند ایرباس در گذشته با آن روبهرو بوده در دسترس نبودن این فلز است که به طور مستقیم با مسائل مربوط به قیمت آن هم ارتباط پیدا میکند. از آنجا که ذخایر این فلز خیلی کم است قیمت کنونی آن در بازار بسیار گران است. ما با شرکت ایرباس به توافق رسیدهایم که بتوانیم از اسکاندیم در آلیاژهای ویژه هم به صورت اپلیکیشنهای چاپ سهبعدی و هم به صورت اپلیکیشنهای مربوط به بدنه هواپیما استفاده کنیم.

ما همچنین قراردادهایی با شرکت جهانی آلیاژ در امریکا منعقد کردیم. این شرکت یکی از بزرگترین تهیهکنندگان بخشهای اکسترود در صنعت هوافضاست. پروژه سوم که به تازگی شروع به اقداماتی در این زمینه کرده، اوِندِیل نام دارد. این پروژه هم در نیوساوتویلز پا گرفته که از سوی شرکت پلاتینا، شرکت استرالیایی معدنکار در زمینه فلزات خاص و گرانبها پیش میرود. این شرکت تصمیم دارد در یک بازه زمانی ۷۰ ساله، سالانه ۳۰ تن اکسیداسکاندیم تولید کند.  این پروژه خبرهای خوبی برای بازار اسکاندیم دارند، اما همچنان نمیتوانیم با اطمینان چشمانداز مثبتی برای تقاضای این محصول تصور کنیم. اگر عرضه در مدت زمان کوتاهی صدها درصد افزایش یابد، عرضه بیش از حد و سقوط قیمت میتواند یک تهدید باشد. به همین دلیل برایان وان، رییس «پروجکتمانیتور» که در زمینه پروژههای معدنی و نفتی و گازی استرالیا گزارش میدهد، باور دارد که در این زمینه باید روی انعقاد قراردادهای ثابت و طولانیمدت کار کرد. این فلز با فلزی مانند طلا کمی فرق میکند، وقتی طلا تولید میکنید به هر قیمتی میتوانید آن را بفروشید اما اسکاندیم یک ماده معدنی صنعتی است که عرضه آن تا حدودی نیاز به بازاریابی و فروش دارد.