کارآفرینی برای بخش معدن با نگاه به بازار منطقه

مباحث مختلفی درباره جایگاه آموزش و اهمیت این حوزه مطرح و در کنار آن نیز راهکارهایی برای بهبود و پیشرفت در بخش آموزش و برگزاریهای دورههای مفید برای کارورزان و فعالان معدنی ارائه شد. کارآفرینی و ایجاد فضای کاری با توجه به بازار منطقه و یکپارچهسازی آموزش و پژوهش، برگزاری دورههای غیررسمی(عملیاتی) از جمله موارد مطرح شده در این جلسه بود.

یکپارچهسازی آموزش و پژوهش در بخش معدن

در این جلسه مدیر آموزش، پژوهش و فناوری سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران درباره جایگاه آموزش در سازمانهای مربوط به این بخش گفت: سازمان نظام مهندسی معدن که فعالیت خود را بهطور رسمی از حدود سال ۷۸ آغاز کرده، روزبه روز در حال پیشرفت و حرکت به جلوست، به طوری که نتایج آن امروز قابل رویت است البته این موضوع به معنای داشتن رضایت کامل از سطح فعالیتهای این سازمان نبوده و باید برای افزایش سطح توانمندی و دانش فعالان و متخصصان بخش معدن کشور بیشتر تلاش کند. به گفته سید شمسالدین سیاسیراد، سازمان نظام مهندسی تنها به داشتن ساختمان، تجهیزات، ماشینآلات و... خلاصه نمیشود، بلکه مهمترین بخش این سازمان، منابع انسانی است که بسیار زیاد از آن برخوردار است.

به جرات میتوان گفت مهمترین بخش معدن ایران، نظام مهندسی معدن است (البته به شرطی که از منابع استفاده موثر داشته باشد). وی افزود: از سال ۹۳ که وارد سازمان ایمیدرو شدم صحبت از تجمیع بخش آموزش و پژوهش به میان آمد زیرا سازمانهای بزرگ و توسعهای فعال در بخش معدن دانشگاه نیستند که هدفشان تربیت و آموزش افراد باشد و کارهای تکراری انجام دهد. بنابراین باید یکپارچهسازی بین آموزش و پژوهش با هدف توسعه فناوری، نوآوری و کارآفرینی در دستور کار قرار گیرد. از اینرو در سازمان ایمیدرو آموزش و پژوهش با یکدیگر تجمیع شدند تا با آموزش، بستر آشنایی و انتقال دانش و فناوری فراهم شود. سیاسیراد اظهار کرد: در شرایط کنونی که روابط ایران با دیگر کشورها بهبود یافته در تلاش هستیم که از این فرصت استفاده کرده و زمینه اعزام یا دعوت مدرسان متخصص ویژه در حوزه معدن را فراهم کنیم. وی بر این باور است اگر تجمیع آموزش و پژوهش درست است میتوانیم این ۲ بخش را در کنار نوآوری و توسعه و کارآفرینی قرار دهیم.

مدیر آموزش و پژوهش و فناوری سازمان ایمیدرو افزود: فناوری مهمترین عامل اصلی در ایجاد ارزشافزوده فعالیتهای معدنی است. بسیاری از کشورها از لحاظ داشتن ذخایر منابع طبیعی غنی هستند اما در عمل این ذخایر سودی برای آنها ندارد زیرا از منابع به خوبی استفاده نمیشود، شاید دلیل آن اشکال در فناوری باشد. این درحالی است که اصل فناوری به منابع انسانی و دانش فنی بازمیگردد. در ایران نیز موضوع یادشده صادق است اما مشکلات دیگر بخشها کمکم در حال رفع شدن است. وی معتقد است، بهطور کلی باید آموزش و پژوهش یکپارچهسازی شود. همچنین باید هدف را بر شناسایی عقبماندگیهای فناوری، عارضهیابی و نیازسنجیهای پژوهشی معطوف به بخش فناوری بخش معدن قرار داد. بنابراین در این بحث آموزش و پژوهش ابزار به شمار میآیند.

دورههای آموزشی اثربخش نیست

به عقیده سیاسیراد با توجه به آسیبشناسیها یکی از مسائل که در حوزه آموزش با آن روبهرو هستیم، مسئله اثربخشی است. به طور کلی سرمایهگذاریهایی که در این بخش میشود به نتیجه اصلی دست پیدا نمیکند. از سوی دیگر بسیاری از دورههای آموزشی تغییری در تفکر، بینش و رفتار دانشپذیران به وجود نمیآورد و بیشتر نمایشی یا ابزاری هستند. حال اینکه چگونه میتوان از اثربخشی برنامههای آموزشی مطمئن شد باید آن را با تکنیکها و روشهای موجود کنترل کرد. مدیر آموزش و پژوهش و فناوری سازمان ایمیدرو افزود: یکی دیگر از مسائل مهم که سازمان ایمیدرو در آن به مرحلههای خوبی رسیده آموزش افراد در جایگاههای مختلف از کارگران معدنی تا مهندسان و متخصصان معدن، مدیران و... است که در این زمینه توانستیم منابع مالی به آن اختصاص دهیم. اما آنچه کار را سخت میکند اطمینان نداشتن از اثربخشی و کیفیت و کارآمد بودن دورههاست.

این موضوع به ارائهدهندگان مباحث آموزشی بازمیگردد که باید مطالب خود را براساس استانداردهای بینالمللی آموزش دهند. وی افزود: بیشتر مدرسان کارگاههای آموزشی سابقه دانشگاهی دارند. درحالیکه مسئله ما آموزش تئوری دانش نیست و بیشتر جنبه عملیاتی و کارگاهی که بر صنعت اثرگذار بوده، مدنظر است زیرا دانشجویان، دانش پایه را در دانشگاهها میآموزند و باید بیشتر روی مباحث عملیاتی و قرار گرفتن در فضای معدن کار کرد. به گفته سیاسیراد آموزشهای غیررسمی اثرات مثبتی بر دانشآموختگان و افرادی که قرار است وارد فعالیتهای معدنی شوند، خواهد گذاشت. اما در ایران به دلیل محدود بودن تعداد مدرسان دارای کیفیت در موضوع یادشده چندان اثرگذار نبوده و نتیجه مثبتی ندارد. یکی از وظایفی که امروز به سازمان نظام مهندسی معدن محول شده ارزیابی کیفیت آموزشهای رسمی است. در این زمینه میتوان جلساتی با وزارت علوم گذاشت تا هر گرایشی که مهندسان و متخصصان معدن در آن ضعیف هستند، بررسی شوند.

کنترل کیفیت خدمات مهندسی معدن

مدیر آموزش، پژوهش و فناوری سازمان ایمیدرو به یکی دیگر از مسائل مهم و روز در حوزه معدن و صنایع معدنی اشاره کرد و گفت: امروزه مسئله اچاسای در دنیا از اهمیت بالایی برخوردار بوده و به عنوان ملاحظات توسعه پایدار، اهمیت دارد. پیشنهاد میشود با کمک سازمان نظام مهندسی معدن ارائهدهندگان خدمات آموزشی سازماندهی شوند و با تبدیل آموزش به تجارت، این بخش را دارای عرضه و تقاضا کند. به گفته وی ماموریت سازمان نظام مهندسی معدن کنترل کیفیت متخصصان و غیرمتخصصان در بخش معدن است. در واقع این سازمان، نقش حمایتکننده برای مصرفکنندگان خدمات دارد و باید نظارت بیشتری بر این بخش داشته باشد.

وی بر این باور است سازمان نظام مهندسی معدن به جای اینکه متکی به منابع و حمایت دولت باشد باید به منابع موجود خود یعنی نیرویانسانی تکیه کرده و مستقل از دولت باشد تا بتواند کیفیت و دقت خدمات فنی و مهندسی معدن را از زمینشناسی گرفته تا صنایع معدنی و متالورژی نزدیک به استانداردهای جهانی کند زیرا اگر این سازمان این کار را نکند هیچ بخش دیگری توان عملیاتی کردن آن را ندارد. سیاسیراد گفت: اکنون ۱۰۰هزار کارگر معدنی در کشور هستند که باید آنها را آموزش داد. درحالیکه این کار به تنهایی از عهده سازمانهایی همچون ایمیدرو برنمیآید و باید برای اجرایی کردن آن سیستم آموزشی در کشور راهاندازی کرده و دولت نیز از آن حمایت کند. در کنار این موضوع، باید یکی از ملاکهای استخدام و حضور کارگر در معادن، گذراندن دورههای آموزشی باشد تا کمکم تبدیل به یک فرهنگ شود.

ارتقای دورههای آموزشی

معاون سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی کشور نیز به عنوان یکی دیگر از حاضران در این جلسه اظهار کرد: با توجه به اقدامات انجام شده از سوی سازمان نظام مهندسی معدن در حوزه آموزش میتوان گفت در این بخش سازمان در سطح به نسبت مناسبی قرار دارد. با این حال باید بر کیفیت کارگاههای آموزشی توجه و تمرکز بیشتری داشت زیرا بسیاری از افرادی که در دورههایی آموزشی حضور پیدا میکنند به دنبال دریافت مدرک دوره با نمره کامل بوده و تعداد محدودی از آنها به دنبال یادگیری هستند. جلیل قلمقاش گفت: بهتر است بیش از این دورههای رسمی تکرار نشود. بلکه بیشتر دورههایی که در دانشگاه کمتر پرداخته شده و جنبه عملیاتی دارد در برنامهها گنجانده شود.

در این میان سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی، وزارت صنعت، معدن و تجارت و سازمان ایمیدرو نیز میتوانند از برگزاری هرچه بهتر این دورهها حمایت کنند. به گفته وی، نمیتوان گفت موضوعی مانند پژوهش تا چه اندازه در برنامههای سازمان نظام مهندسی معدن جای دارد. البته اگر در برنامه سازمان نظام مهندسی معدن، بخش پژوهش تعریف شود شاهد ورود پروژههای زیادی به سازمان خواهیم بود. اما اینکه بودجه این پروژهها چگونه تامین میشود یکی از چالشها و مشکلات اساسی این بخش است. مگر اینکه اساسنامه ویژهای تعریف شده و برخی پروژههای پژوهشی ویژه در حمایت سازمان درآیند. در واقع این موضوع مشمول آن دسته از پروژههایی که منجر به فناوری ویژهای شده و باعث بازگشت سرمایه است، میشود. وی گفت: در حال حاضر در آموزش کمیت بر کیفیت پیشی گرفته و با سیل دانشآموختگانی که با جنبه عملیاتی کار آشنا نیستند روبهرو هستیم.

دغدغه مهم این است که چگونه میتوان اشتغال برای جوانان ایجاد کرد و آنها را به سمت کارآفرینی برد. این درحالی است که کمترین خلاقیت برای فعالان و نیروهای جوان وجود داشته و باید جوانان را به سمت استفاده از خلاقیت سوق داد. حال اینکه سازمان نظام مهندسی معدن تا چه اندازه در این حوزه میتواند کارساز شود موضوعی است که میتوان به آن پرداخت. به گفته قلمقاش، بحث بازارهای منطقهای بسیار مهم است و میتوان با تکیه بر آنها برای جوانان بخش معدن فضای کاری ایجاد کرد. این درحالی است که برخی مدیران نیز به بازار منطقه اعتقادی ندارند. در این میان باید فرهنگسازی شده و آموزشی برای مدیران تدوین شود تا فضای رقابتی در منطقه ایجاد شود.

برگزاری دورههای کارآموزی و عملیاتی

در این جلسه کوروش شعبانی، مدیر بخش آموزش و پژوهش سازمان نظام مهندسی معدن تهران نیز با بیان اینکه اگر آموزش خوب و موثر داشته باشیم منجر به اشتغالزایی خواهد شد در ادامه افزود: سازمان نظام مهندسی معدن تهران در یک سال گذشته برنامههای متعددی در حوزه آموزش داشته و برای برگزاری هرچه بهتر آن از استادان دانشگاهها در رشتههای مختلف معدنی دعوت به عمل آورده است. به گفته وی نزدیک کردن ۲ گروه معدنکاران و منابع طبیعی به یکدیگر و آشنا کردن جامعه معدنکاری که در دورههای آموزشی حضور داشتند از دیگر دستاوردهای کارگاههای آموزشی این سازمان است.

همچنین ایجاد اتاق فکر و پژوهشی و برگزاری دورههای کارآموزی و عملیاتی از دیگر برنامههای این سازمان است اما بهدلیل بالا بودن هزینههای این کار، اجرایی کردن آن سخت شده است. به همین دلیل قصد داریم در صورت امکان با معادن وارد همکاری شده و این دوره را اجرایی کنیم.