صنعت پوشاک بیش از صنایع نساجی ارز آوری برای کشور دارد

«علیرضا مرد فرد» عصر شنبه در نشست مشترک دست اندرکاران طرح تکاپو (توسعه کسب و کار واشتغال پایدار) با معاون توسعه اشتغال و کارآفرینی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، گزارشی از وضعیت فعلی صنعت پوشاک کشور و راهکارهای توسعه آن را ارایه داد.
وی با اشاره به طرح تکاپو که وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به عنوان یکی از راهکار های توسعه اشتغال در کشور باجدیت در دست مطالعه و اجرا دارد، هدف اصلی از اجرای این طرح را توسعه اشتغال پایدار در رسته‏های کسب‏ و کار منتخب در سطح استان‏ها عنوان کرد.
مردفرد افزود: انتظار می‏رود اجرای طرح بر رونق اقتصادی جوامع هدف اثرگذار باشد و منجر به توسعه کسب‏ و کار و در نتیجه اشتغال پایدار شود که به طور بدیهی ارتقا درآمد و معیشت گروه ‏های هدف را نیز به دنبال خواهد داشت.

وی هدف اصلی از اجرای طرح تکاپو را توسعه اشتغال پایدار از طریق بهسازی دینامیک اشتغال در سطح مناطق ( استان­های منتخب) عنوان کرد و اظهار داشت: منظور از بهسازی دینامیک اشتغال اقدام فعال در راستای اصلاح تعاملات بین سیستم­های کسب­ و کار مختلف با یکدیگر و با سایر سیستم­های اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی است. یکی از طرح های اشتغال که وزارت تعاون،کار و رفاه اجتماعی در دولت تدبیر و امید پیگیری می کند، طرح تکاپو است. در این طرح، وزارتخانه درصدد است بنگاه های موجود در کشور که با ظرفیت پایینی تولید می کنند را ارتقا بخشد و بتواند واحدهای کوچک را برای هم افزایی به واحدهای بزرگ متصل کند. این طرح در رسته های مختلفی که می تواند اشتغالزا باشد، طراحی شده است و به طور عام تاکید بر بنگاه های خرد و متوسط دارد.

صنعت پوشاک در جهان

وی با اشاره به این که صنعت پوشاک از جمله صنایع اشتغالزا در همه کشورهای جهان محسوب می شود، گفت: گردش مالی صنعت پوشاک در جهان سالانه بطور میانگین حدود 400 میلیارد دلار است . صنعت نساجی 3.6درصد و صنعت پوشاک 2.3 درصد از کل تجارت جهانی را به خود اختصاص داده اند .

مردفرد ادامه داد: در10 سال اخیر (از سال 2004 تا سال 2014 )، تجارت پوشاک در سطح بین المللی بیش از 167 درصد رشد داشته و از 249 میلیارد دلار در سال 2004 به بیش از 400 میلیارد دلار در سال 2014 رسیده است . این میزان رشد در حالی است که در طول سال های 2005 تا 2010 رکود و کاهش رشد اقتصادی در عمده کشورهای دنیا، باعث کاهش رشد اغلب صنایع شده بود، اما رشد صعودی صنعت پوشاک باوجود مشکلات اقتصادی در سطح جهان، همواره وجود داشته است.

مهمترین کشورهای تولید کننده پوشاک

مردفرد مهمترین کشورهای تولیدکننده و صادرکننده پوشاک جهان در سال 2015 را کشورهای چین با سهم 34.5درصد، بنگلادش با سهم 6.6 درصد، ویتنام با سهم 5.4درصد و کشور ترکیه با سهم 2.6 درصد اعلام کرد. مدیرتوسعه رسته پوشاک تهران در طرح تکاپور یادآور شد: صنعت پوشاک به دلیل نیاز به نیروی انسانی در مراحل مختلف تولید و پس از تولید، یکی از صنایعی است که برای توسعه اشتغال به شدت مورد توجه سیاستگذاران به ویژه در کشورهایی که با معضل بیکاری مواجه هستند، قرار می گیرد .

مردفرد افزود: تجارب بین المللی نشان داده است صنعت پوشاک ظرفیت بسیار مناسبی برای توسعه اشتغال به خصوص اشتغال زنان و یا افراد با سطح مهارت و سواد پایین دارد. اما این صنعت به دلیل ماهیت اش توان افزایش سطح رفاه و یا معیشت و همچنین ارتقا دستمزدها را در بلند مدت ندارد، اما می تواند حداقل سیاست مناسبی باشد برای بکارگماردن افرادی که از سطح دانش و مهارت پایینی برخوردار هستند و یا نظیر زنان که به دلیل مسایل فرهنگی و مذهبی ناتوان از یافتن مشاغل دیگر هستند. وی در ادامه با بیان این که بیش از 80 درصد شاغلان در صنعت پوشاک بنگلادش را ، زنان تشکیل می دهند، گفت: اما نکته مهم در این سیاست، وجود شرکت های بزرگ بین المللی و قوانین و سیاست هایی است که موجب جلب و جذب این شرکت ها به بازار کشورهای در حال توسعه برای بکارگیری و احداث کارگاه های بزرگ تولیدی پوشاک شده است.

سهم کشورها در تولید و صادرات صنعت پوشاک
وی گفت: مقایسه سهم و نقش کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته در صنعت پوشاک نشان می دهد کشور چین به عنوان بزرگترین صادرکننده و تولیدکننده پوشاک دنیا 34.5درصد از حجم کل صادرات پوشاک دنیا را در اختیار دارد.
مرد فرد ادامه داد: همچنین این کشور بزرگترین تولیدکننده پنبه، بزرگترین واردکننده پنبه و مواد اولیه نساجی و پوشاک در دنیا است. بسیاری از شرکت های بزرگ تولید کننده و صاحب نام پوشاک در دنیا، بخش عمده ای از محصولات خود را در این کشور تولید می کنند.

واردکنندگان پوشاک

به گفته مدیر توسعه رسته پوشاک تهران در طرح تکاپو، کشورهای مختلف جهان در سال 2015 بیش از 410 میلیارد دلار انواع پوشاک وارد کرده اند. مهمترین کشورهای واردکننده پوشاک جهان در سال 2015 امریکا، آلمان، ژاپن، انگلستان و فرانسه بودند که در مجموع بیش از 200 میلیارد دلار انواع پوشاک وارد کردند. 40.4 درصد از کل پوشاک وارد شده در جهان به این کشورها اختصاص دارد و آمریکا با سهم حدود 20 درصدی از کل واردات پوشاک جهان، بزرگترین مصرف کننده و واردکننده پوشاک جهان به شمار می رود.

برندسازی و تاثیر این پدیده در رشد بین المللی صنعت پوشاک
وی گفت: براساس تعریف انجمن بازاریابی آمریکا « برند» شامل نام، علامت، نشان، طرح یا ترکیبی از آنها است که برای معرفی یا تمیز دادن یک محصول یا خدمتی که توسط یک یا چند عرضه کننده ارایه می شود، به کار می رود. یکی از مطلوبیت های مشتری در انتخاب یک محصول، برند معتبر است. در بسیاری از بازارها، برند هویت ویژه ای برای یک محصول می آفریند و آنها را به گروه خاصی از جامعه پیوند می دهد. مشتری با خرید یک محصول برند باور دارد که در مقابل پول خود چیز با ارزشی دریافت کرده است. واقعیت این است که نام تجاری، همانند سرمایه یا فناوری و مواد اولیه در ایجاد ارزش افزوده برای یک سازمان نقش دارد. به طور خلاصه نام تجاری سبب شناسایی فروشنده یا سازنده می شود. برند هر شرکت یا سازمان نشان دهنده فرهنگ آن شرکت است.

وی در ادامه افزود: نگاهی اجمالی به برترین برندهای پوشاک جهان موید این نکته بسیار مهم است که هیچ کشوری بدون توجه و حمایت از برندهای داخلی خود رشدی در آن صنعت نداشته است و تمامی سیاستگذاران با تمرکز و توجه کانونی به کارآفرینان صاحب برند، توانسته اند به رشد، توسعه و صادرات دست یابند. مردفرد گفت: در این میان کشورهایی هستند که با وجود تولید محصولات در سایر کشورها، حاضر نیستند به هیچ عنوان برندهای تجاری خود را به کشورهای تولید کننده واگذار کنند و این موضوع نشان از ایجاد ارزش افزوده قابل توجه برند در زنجیره ارزش تولیدات تحت لیسانس دارد.

روند صادرات پوشاک در سطح ملی

مدیرتوسعه رسته پوشاک در طرح تکاپو می گوید، حجم تجارت جهانی پوشاک در سال 2013 بیش از 425 میلیارد دلار بوده که در همین زمان سهم ایران از این میزان صادرات حدود 64 میلیون دلار یعنی حدود 0.015 درصد بوده است . مردفرد افزود: در حال حاضر براساس برآوردهای انجام شده توسط دست اندرکاران صنعت پوشاک تقریبا40 درصد پوشاک مورد نیاز کشور از تولید داخل تامین می شود و مابقی آن از طرق مختلف قانونی و به طور عام غیرقانونی و بصورت قاچاق از دیگر کشورها وارد می شود.

به گفته وی، مقایسه میزان صادرات پوشاک ایران در سال های 1385 تا 1394 نشان می دهد در سال 1394 نسبت به سال 1385 میزان صادرات پوشاک ایران بیش از60درصد کاهش یافته است. همچنین در مقطع زمانی محدود به سال های 1387 و 1388 به علت سرمایه گذاری های ویژه و مقطعی برخی از شرکت های خصوصی و نیمه دولتی در حوزه پوشاک و تولید لباس به سفارش کشورهای عراق و سوریه، میزان صادرات پوشاک کشور به شکل غیرمتعارفی افزایش یافت اما متاسفانه به دلایل سیاسی و حقوقی این روند متوقف شد. وی ادامه داد: از سوی دیگر با توجه به کاهش ارزش پول ملی و افزایش نرخ ارز در سال های 1391 و 1392 روند واردات کالا به شدت تحت تاثیر قرار گرفت و باعث شد واردات پوشاک نیز نسبت به سال های 1389 و 1390 کاهش 80 درصدی داشته باشد.

رکود صنعت پوشاک در ایران

مرد فرد گفت: در این سال ها قیمت پوشاک وارداتی و به تبع آن محصولات تولید داخل نیز از روند صعودی بی سابقه ای برخوردار شد، اما با توجه به هزینه های مربوط به تامین مواد اولیه و نهاده های ضروری این صنعت که اغلب وارداتی هستند، صنعت پوشاک نه تنها رشد پایداری نداشت بلکه به علت رشد صعودی قیمت ها و توان پایین مصرف کننده در خرید کالا این صنعت نیز همانند سایر صنایع دچار رکود شدیدی شد و این روند تا سال 1394 همچنان گریبانگیر این صنعت بود.

مهمترین مقاصد صادراتی پوشاک ایران
مدیرتوسعه رسته پوشاک تهران در طرح تکاپو گفت: کشورهای عراق، افغانستان، آذربایجان، ترکمنستان و ترکیه مهمترین مقاصد صادراتی پوشاک ایرانی در سال 1394 بودند که در مجموع بیش از 48 میلیون دلار پوشاک ایران به این کشورها صادر شد. مردفرد افزود: عمده صادرات پوشاک ایران به این کشورها شامل لباس مردانه، زنانه، نوزاد، البسه ورزشی به ویژه لباس شنا، جوراب، کلاه، شال و ژاکت است.

سهم صادرات از نفت

بطور کلی در بهترین شرایط ممکن سهم پوشاک از کل صادرات غیرنفتی کشور به ندرت به یک درصد می رسید. سهم پایین صادرات پوشاک از یک طرف و آمار 60 درصدی واردات پوشاک مورد نیاز داخل کشور نشان دهنده ظرفیت بالقوه این صنعت در توسعه آن است. به گفته وی ، در میان صادرات نساجی و پوشاک ایران، تنها 9 درصد مربوط به صادرات پوشاک است. این در حالی است که 62 درصد کل صادرات نساجی و پوشاک چین مربوط به صادرات پوشاک است. این میزان در اتحادیه اروپا،60درصد، هند 49 درصد، ترکیه 56 درصد، بنگلادش 92 درصد،امریکا 27درصد، پاکستان 34درصد و اندونزی 62.5 درصد است.

روند و وضعیت واردات پوشاک

وی درباره واردات پوشاک گفت: عمده پوشاک در ایران بصورت غیررسمی و یا قاچاق وارد می شود. بر اساس گزارش ستاد مبارزه با قاچاق، میزان قاچاق پوشاک در ایران حدود 4 میلیارد دلار برآورد می شود، در حالی که بر اساس آمار گمرک تنها 4 میلیون دلار آمار واردات رسمی کشور است.

مردفرد افزود: تعرفه واردات پوشاک 100 درصد است اما به دلیل اینکه در گروه 10 کالایی قرار گرفته است ، تعرفه آن دو برابر یعنی 200 درصد محاسبه می شود. تعرفه بالا یکی از دلایل و انگیزه های اصلی برای ورود غیرقانونی این محصول به داخل کشور است. در حالیکه به دلایل مختلف، صنعت نساجی ایران، ناتوان از تامین مواد اولیه مرغوب و باکیفیت است ، ورود مواد اولیه پوشاک نظیر پارچه و حتی رویه و آستر پارچه یکی از مهمترین اقلام وارداتی بصورت قاچاق به شمار می روند.مهمترین مبادی واردات رسمی پوشاک به کشور ، کشورهای امارات متحده عربی، ایتالیا، هند، سوئیس و منطقه آزاد کیش است.

به گفته مدیر توسعه رسته پوشاک تهران ، ملاحظه روند واردات رسمی پوشاک به کشور نشان می دهد این روند در سال های 1386 تا 1391 ثابت بوده اما در سال های اخیر به دلیل بالارفتن قیمت ارز، کاهش قابل توجهی داشته است. مرد فرد تاکید کرد، مطالعات میدانی نشان می دهد عمده پوشاک وارداتی بصورت رسمی از جمله پوشاک تخصصی نظیر پوشاک ورزش اسکی، کوهنوردی و یا لباس های کار ویژه و تخصصی است. باتوجه به مشخص نبودن قیمت این نوع پوشاک، واردات آن برای وارد کننده با وجود پرداخت حقوق و عوارض گمرکی بالا، صرفه اقتصادی دارد.

برندینگ در صنعت پوشاک کشور

در حال حاضر بازار مصرفی استان های پرجمعیت شمال غرب و غربی کشور تحت تسلط منسوجات و پوشاک کشور ترکیه است. تاثیر صنایع نساجی و پوشاک قدرتمند ترکیه بر بازار مصرفی ایران به حدی است که بر روی سبک و نوع مصرف، مصرف کنندگان ایرانی تاثیر به سزایی داشته است.

مرد فرد گفت: بخش مهمی از بازار پارچه تهران در اختیار برندهای ترکیه ای، اماراتی و دیگر کشورهای آسیایی است. برند تجاری بیش از 99 درصد لباس های وارداتی، برندهای معروف جهانی اما به صورت تقلبی است که با توجه به اگاه نبودن اغلب مصرف کنندگان داخلی، به عنوان کالای برنددار از مقبولیت بسیار بالاتری برخوردار است. متاسفانه براساس مطالعات انجام شده نزدیک به دو سوم قشر جوان کشور حتی با وجود کیفیت پایین تر یا قیمت بالاتر، پوشاک برنددار تقلبی را ترجیح می دهند.

وی ادامه داد: وضعیت برندینگ پوشاک در حدی اسف بار است که بیش از 90 درصد پوشاک تولید داخل نیز با برندهای خارجی عرضه می شود. حتی بسیاری از تولیدکنندگان داخلی (باکیفیت) نیز ترجیح می دهند با استفاده از نام های معتبر جهانی، با پوشاک وارداتی برنددار تقلبی، رقابت کنند.

مرد فرد گفت:در این میان اگرچه آن ها در کوتاه مدت از مزیت مقبولیت برندهای غربی استفاده می کنند، اما با گذشت زمان همین تولیدکنندگان بزرگ نیز به مبلغان و مروجان بی نام و نشان برندهای جهانی (و خرده فرهنگ های همراه) آنان تبدیل می شوند.

برند یعنی هویت

به گفته مرد فرد، پوشاک بدون برند یعنی پوشاک بی هویت. برندینگ کالای مد (نساجی/پوشاک/کفش) فرآیندی هزینه بر بوده و مستلزم صرف زمان، هزینه و تلاش فراوان است. در این میان کمک و همکاری دولت ها و دستگاه های ذیربط نیز در ایجاد و تثبیت برندهای ملی ضروری است.

مدیر توسعه رسته پوشاک تهران در طرح تکاپو گفت: کشورهای چین، هند و ترکیه با برنامه ریزی و سرمایه گذاری بر روی برندهای ملی خود، سعی در ایجاد ارزش افزوده، حمایت از تولید و بازارهای داخلی و ایجاد فرصت های تجاری در جهان دارند. برندهای جهانی جزیی از سرمایه کشورها به شمار می رود و حتی بر روی تصویر آن ها در جهان تاثیر می گذارند .

مردفرد در پایان تاکید کرد با سرمایه گذاری در برندینگ داخلی این فرصت فراهم خواهد شد تا به جای استفاده از فرهنگ وارداتی، فرهنگ و هنر غنی ایرانی بتدریج جایگاه خود را باز یابد و بخش مهمی از مسایل فرهنگی کشور حل شود.