اکتشاف با آموزش توسعه پیدا می‌کند

در نتیجه این بخش جزو مهمترین بخشهای اقتصادی در کشورها به شمار میآید اما در کنار این موضوع در کشوری همچون ایران با توجه به موقعیت ویژه زمینشناسی که بستر مناسب ذخیرهسازی حدود ۶۸ نوع ماده معدنی و نیز آثار معدنکاری متعلق به زمانهای بسیار دور را دارد، همچنان صنعت معدن در سطح شایسته و مناسبی قرار نگرفته است. در نتیجه نیاز به برنامهریزی و مدیریت بهینه منابع معدنی بیش از پیش ضروری است. گفتنی است در بسیاری از موارد یافتن کانسارهای جدید راهحل نبوده، بلکه با ایجاد ارتباط بین اهداف، طرحها و روشهای اجرایی میتوان به رشد مناسب دست یافت.

با توجه به اهمیت این موضوع سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران(ایمیدرو) برای نخستین بار دورهها و کارگاههای آموزشی بینالمللی اکتشاف تیپهای کانساری در منطقه خاورمیانه را از ۱۰ تا ۱۶ مهر امسال باحضور استادان برجسته بینالمللی برگزار میکند. در باره این موضوع مدیر آموزش، پژوهش و فناوری ایمیدرو اظهار کرد: این دورههای آموزشی با هدف ارتقای دانش فنی کارشناسان در حوزه معادن و صنایع معدنی کشور و آشنایی آنها با مباحث روز دنیا به همت بخش خصوصی و حمایت ایمیدرو در ۵ شاخه مهم اکتشافی برگزار میشود. شمسالدین سیاسیراد افزود: ۴ استاد برجسته در سطح بینالمللی بهصورت تئوری و عملی این دورههای آموزشی را تدریس میکنند که بهعنوان مشاوران اکتشافات معدنی بزرگترین شرکتهای معدنی همچون ریوتینتو، واله، بریک گلد و... فعالیت دارند.

توسعه اکتشاف در گرو عوامل متعدد

برگزاری چنین دورههایی آنهم برای نخستینبار حاکی از اهمیت حوزه اکتشاف در بخش معدن است. کارشناس آموزشی سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران( ایمیدرو) با اشاره به اهمیت اکتشافات در بخش معدن، به صمت گفت: توسعه بخش اکتشاف معدن به عوامل متعددی همچون شناسایی ذخایر جدیدی از مواد معدنی بهویژه در بخش طلا و فلزات پایه و عناصر استراتژیک، گسترش ظرفیت و توانمندی اکتشافی در کشور، افزایش سرمایهگذاری بخش خصوصی و توسعه توانمندی منابع انسانی و فناوری بستگی دارد.
عبداله شهبخش اظهار کرد: یکی از روشهای توسعه دانش اکتشافی، برگزاری دورههای آموزشی جامع در کشور با حضور متخصصان باتجربه و صاحبنام بهصورت تئوری و عملی است. در این راستا شرکت سامانه کانسار زمین بهعنوان یک بخش خصوصی با تجربه در این زمینه، درنظر دارد در صورت حمایت و همکاری معاونت فناوری و پژوهش ریاستجمهوری دوره جامع آموزشی در بخش اکتشاف فلزهای پایه و ارزشمند را با حضور مدرسان جهانی بهصورت تئوری و عملی برگزار کند.

جایگاه معدنی ایران

وی با اشاره به جایگاه معدنی ایران تصریح کرد: بر اساس آمارهای منتشر شده، ایران یکی از ۱۵کشور نخست جهان و نخستین کشور در خاورمیانه از نظرداشتن ذخایر معدنی به شمار میرود. درواقع براساس بررسیهای انجام شده، حدود ۷درصد ذخایر معدنی جهان در ایران جای دارد. به گفته کارشناس آموزشی سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران(ایمیدرو)، ایجاد فرصتهای سرمایهگذاری، استفاده از دانش فنی و فناوری روز در اکتشاف مواد معدنی، بهرهگیری از نیروی انسانی متخصص و ماهر، تبدیل مواد اولیه خام به کالاهای مصرفی و... تنها بخشی از راهکارهای موجود برای افزایش سهم معادن در رشد اقتصادی کشور است.

وی ادامه داد: براساس بررسیهای انجام شده تاکنون حدود ۶هزار معدن با ۶۸ نوع ماده معدنی در کشور شناسایی شده است و همچنین حدود ۱۵هزار محدوده معدنی با ۴۰میلیارد تن ذخایر احتمالی به ارزش بیش از ۷۷۰میلیارد دلار نیز بررسی شده است. این منابع عظیم در بخش معدن بیشک میتواند یکی از بازوان قدرتمند در اقتصاد و بیرون آوردن کشور از اقتصاد تک محصولی باشد اما آنچه اکنون شاهد آن هستیم از انفعال در این بخش مهم صنعتی حکایت دارد. شهبخش تصریح کرد: ایران از نظر ذخایر بسیاری از مواد معدنی، از جایگاه بالایی در جهان برخوردار است. به عبارت دیگر ۸درصد ذخایر روی و ۳درصد ذخایر سرب جهان در ایران جای گرفته است. ایران چهارمین تولیدکننده سنگ تزئینی در دنیاست و ذخایر شناسایی شده مس در ایران به بیش از ۳۰میلیون تن میرسد. همچنین کشور بهدلیل داشتن ذخایر اورانیوم، زغالسنگ و سنگآهن هم در جایگاه بالایی در فهرست جهانی قرار دارد. براساس بررسیهای انجام شده ایران روی کمربند آهن، روی، سرب، مرمیت، مس و طلا قرار گرفته و دستکم تا ۱۰۰ سال نیز میتواند مواد معدنی برای تولید و استخراج داشته باشد اما با وجود این ذخایر سهم معدن در تولید ناخالص داخلی کشور بسیار اندک است. سهم بخش معدن و صنایع معدنی در صادرات غیرنفتی کشور ۳۲درصد و در ارزش بورس ۲۳درصد است.

وی در ادامه افزود: همچنین بخش معدن به جز ظرفیتهای درآمدی و رشد اقتصادی از نظر اشتغال هم میتواند نقش بسیار مهم و حیاتی در کشور ایفا کند. به اعتقاد کارشناسان در شرایطی که نرخ بیکاری در کشور بیش از ۱۵درصد است معادن کشور در صورت سرمایهگذاری و ثبات کاری میتوانند بستر بسیار مهمی را برای اشتغال در این حوزه هم به طور مستقیم و هم غیرمستقیم به وجود آورند. ضریب ایجاد اشتغال غیرمستقیم در بخش معدن بالا بوده به صورتی که به ازای ایجاد هر اشتغال معدنی ۸ تا ۱۰ شغل غیرمستقیم در حوزههایی مانند حملونقل به وجود میآید.

جایگاه اکتشاف مواد معدنی در ایران و منطقه

با توجه به موضوعهای یاد شده باید به این نکته نیز اشاره کرد، ایران در مسیر چند کمربند فلززایی عمده دنیا قرار دارد. بسیاری از منابع معدنی ایران به دلیل ضعف دانش اکتشافی و زمینشناسی اقتصادی تاکنون کشف نشده یا بخش عمده ظرفیت آنها موردبهرهبرداری قرار نگرفته است. یکی از دلایل مهم این ضعف، شناخت کم از مدلهای توصیفی و ژنتیکی و نیز نشانههای اکتشافی آنها در محیطهای گوناگون زمینشناختی و ساختاری است.

شهبخش درباره این موضوع اظهار کرد: با توجه به وجود ظرفیتهای شناخته شده در مقیاس جهانی همچون سرب و روی انگوران، مس سرچشمه و سونگون، طلای زرشوران و ساریگونی و... امکان وجود منابع معدنی از این دست در کشور بسیار زیاد است که متاسفانه بهدلیل ناآشنایی بخش عمده کارشناسان و دانشگاهیان با دانش و فناوریهای روز، این بستر تاکنون فراهم نشده است.

وی بیان کرد: در سالهای اخیر کشورهایی چون ترکیه و عربستان در زمینه سرمایهگذاری در اکتشاف مواد معدنی پیشی گرفته و جایگاه مناسبی را کسب کردهاند. از سوی دیگر کشورهای همجوار بهویژه کشورهای عضو پیمان اکو مانند افغانستان، تاجیکستان، جمهوری آذربایجان و عراق به دلایلی چون کمبود سرمایهگذاری، ناامنی، دانش فنی کم و... با وجود داشتن ظرفیتهای معدنی رشد قابل توجهی در این زمینه نداشتهاند.

جایگاه آموزش اکتشاف در ایران و منطقه

حال با توجه به در اختیار داشتن ذخایر فراوان از مواد معدنی، موضوع آموزش در حوزه اکتشاف از اهمیت فراوانی برخوردار است. کارشناس آموزشی ایمیدرو در این زمینه اظهار کرد: قابلیت کشور برای پشتیبانی از برنامههای اکتشافی و اهداف بلندمدت توسعه مواد معدنی، ارتباط تنگاتنگی با قابلیت تولید تخصصی در زمینه اکتشاف مواد معدنی دارد. با وجود سطح بالای آموزش در ایران متاسفانه آموزش دانشگاهی افراد را برای شغل و حرفهشان به قدر کافی آماده نمیکند.

شهبخش افزود: در بسیاری از کشورهای معدنی آموزش زمینشناسان اکتشافی به مدت طولانی پس از اخذ مدرک دانشگاهی ادامه پیدا میکند و این امر بهوسیله موقعیتهای استخدامی در شرکتهای معدنی ایجاد میشود. در ایران این آموزش را میتوان یا بهوسیله طرحهای همکاری مشترک با شرکتهای خارجی انجام داد که در سالهای اخیر بسیار کمرنگ بوده یا میتوان از شرکت در کنفرانسهای معدنکاری خارجی بهدست آورد که البته هزینه زیادی دارد و یا از طریق ارائه آموزشهای کوتاهمدت از سوی کارشناسان صاحبنام شرکتها و استادان برجسته انجام داد.

به گفته وی، چنین موقعیتهایی در ایران کمتر وجود داشته و اگر هم باشد با توجه به تعداد زمینشناسان بسیار کم است. در کشورهای منطقه نیز قابلیت برگزاری چنین دورههایی کمتر وجود دارد و همچنین بهدلیل هزینههای بالای برگزاری این دورهها در کشورهای غربی، دانشجویان و کارشناسان آنها امکان بسیار کمی برای حضور در این کارگاهها دارند اما اگر چنین کارگاهی در ایران برگزار شود به دلیل مسافت کوتاه و نیز هزینه بسیار کمتر استقبال قابل توجهی بهویژه از سوی کارشناسان کشورهای اکو خواهد شد و این امر دستاوردهای مناسبی ازجمله تبدیل ایران به قطب آموزش و پژوهش معدن و علوم زمین خاورمیانه و نیز آسیای میانه را دربر خواهد شد.

دوره آموزشی ایمیدرو و مدرسان مورد نظر

ایمیدرو در چارچوب برنامه استفاده از امکانات و فرصتهای خارجی به منظور گسترش دانش فنی و انتقال تجربیات موفق مهندسی با همکاری دانشگاهها و شرکتهای معتبر بینالمللی در مهر امسال میزبان ۴نفر از استادان برجسته خارجی در بخش زمینشناسی اقتصادی و اکتشافات معدنی از ۳ کشور تراز اول معدنی جهان شامل کانادا، استرالیا و امریکا برای برگزاری کارگاههای آموزشی تئوری و عملی به مدت ۷ روز خواهد بود.

مدرسان این دورهها ریچارد گلدفارب متخصص طلای کوهزایی، استوارت سیمونز متخصص اپیترمال، جرمی ریچاردز متخصص کانسارهای پرفیری، دیوید هیوستون متخصص ماسیوسولفاید با میزبان ولکانیکی و دیوید لیچ متخصص سرب و روی نوع دره میسیسیپی هستند که از سرآمدترین و برترین نفرات این رشتهها در دنیا به شمار میروند.