پایان جنگ تولید؛ روز خوب برای اوپک

به گزارش ارانیکو به نقل از شانا، ٢٨ سپتامبر روزی تاریخی برای بازار نفت به شمار میرود. سرانجام اعضای سازمان کشورهای صادر کننده نفت (اوپک)  که برای شرکت در پانزدهمین اجلاس وزارتی مجمع بینالمللی انرژی در الجزیره دور هم جمع شده بودند، در این روز توافق کردند تا از نوامبر ٢٠١٦ میلادی مجموع تولید نفت کشورهای عضو این سازمان به 5/32 تا ٣٣ میلیون بشکه در روز کاهش یابد. به این ترتیب بازار بیرونق نفت دوباره جان گرفت. اما این توافق در حالی به دست آمد که هیچ وقفهای در تولید ایران ایجاد نمیشود و قرار شد ایران سقف تولید خود را به چهار میلیون بشکه در روز یعنی سطح تولید قبل از تحریمها برساند.

این توافق تاریخی که نخستین اجماع نظر اعضای اوپک طی ٨ سال گذشته برای کاهش تولید است، چندان راحت به دست نیامد و بارها در مسیر دستیابی به آن کارشکنی شد. اما در نهایت پیشنهاد ایران که بارها بر آن تأکید داشت پذیرفته شد. در اجلاس پیشین اوپک، بیژن زنگنه، وزیر نفت ایران گفته بود فریز نفتی راه درست کنترل قیمتها و مدیریت بازار نیست و بهترین راه برای کنترل بازار تعین سقف تولید در اوپک همچون گذشته است. این اظهار نظر با مخالفت عربستان روبرو شد، اما در نهایت حرف منطقی وزیر نفت ایران پذیرفته شد.

حمایت اوپک از تثبیت قیمت

تلاشها و گمانه زنیها برای بررسی اوضاع بازار نفت از چند روز قبل از برگزاری پانزدهمین اجلاس وزارتی مجمع بینالمللی انرژی آغاز شد. هر یک از مقامات و مسئولان نفتی کشورهای عضو اوپک که در این اجلاس حضور داشتند، می کوشیدند به نوعی به توافق کمک کنند.

نورالدین بوطرفه، وزیر انرژی الجزایر در این باره به خبرنگاران گفت: اقدامی معتبر و قابل توجه نیاز است تا به برقراری توازن مجدد در بازار کمک کنیم. یک جنبه بنیادین این است که تولید اوپک باید به میزان قابل توجهی پایین تر از سطح تولید ماه اوت بیاید. جنبه دوم این است که تلاشها باید به صورت مشترک باشد. سوم اینکه هر توافقی محدود به مدت زمانی خواهد بود که ذخایر نفتی دوباره در بازار جذب شود و چهارم اینکه اقدام اوپک باید در چشم فعالان بازار معتبر و قابل راستی آزمایی باشد.

این درحالی بود که خالد الفالح، وزیر انرژِی سعودی وعده داد که کشورش از هر تصمیمی برای ثبات بازار نفت حمایت کند.

وزیر نفت ایران نیز پیش از سفر به الجزایر برای شرکت در پانزدهمین نشست مجمع بینالمللی انرژی گفت: میزان سرمایه گذاری در نفت به شدت کاهش یافته است و چنین روندی در بلند مدت به زیان مصرف کنندگان نیز خواهد بود.

از سوی دیگر اظهارنظر برخی اعضای اوپک و ابراز امیدواری آنان برای دستیابی به توافق به قیمت نفت اندک جانی داد.

سهیل المزروعی ، وزیر نفت امارات متحده عربی اعلام کرد درصورت توافق تمام کشورها با فریز نفتی، امارات نیز از این طرح حمایت میکند و این موضوعی است که همه ما باید از این نشست انتظار داشته باشیم. مذاکرات میان اعضای اوپک میتواند مقدمه نشست اوپک در وین در ماه نوامبر باشد.

امانوئل ایبه کاچیکوو ، وزیر ذخایر نفتی نیجریه نیز گفت: به طور حتم به توافق دست خواهیم یافت.

در این میان یکی از کشورهایی که تلاش زیادی برای اجرای طرح فریز نفتی داشت، ونزوئلا بود، الوخیو دل پینو ، وزیر نفت این کشور که با تورم ٧٠٠ درصدی دست و پنجه نرم میکند، درباره نبود توافق نیز هشدار داد و گفت: اگر به توافق نرسیم، ممکن است قیمتهای نفت به کمتر از ٢٠ دلار در هر بشکه کاهش یابد.

رسانههای بینالمللی و تحلیلگران همچنان حصول این توافق را وابسته به تصمیم ایران میدانستند . نشانههای بازار هم حاکی از آن بود که این بار شرایط به نفع ایران تغییر کرده است و برخلاف گذشته، عربستان حرف آخر را در حوزه تولید نفت در بازار نمیزند.

بلومبرگ در گزارشی با اشاره به برتریهای اقتصادی ایران بر عربستان در عرصههای مختلف نوشت: بزرگترین صادرکننده نفت جهان اکنون نقش سنتی خود را در درون اوپک به عنوان کشوری که قیمت نفت برایش اهمیتی ندارد، به ایران واگذار کرده است. به گزارش خبرگزاری تسنیم به نقل از بلومبرگ، به یکباره در درون اوپک ورق برگشت و صحنه بازی ضد عربستان و به نفع ایران شد.

به عقیده این خبرگزاری هرچند رقابت میان ایران و عربستان پابرجاست، اما اکنون به نظر میرسد برخلاف همیشه که عربستان به قیمت نفت بی توجه بود، این بار برای افزایش قیمت نفت به تکاپو افتاده است. اکنون ایران است که بدون بیم و ترس سهم خود را از بازار طلب میکند. دولت ریاض اکنون به ایران پیشنهاد توافقی برای تقویت قیمتها داده است. نکته تعیین کننده در این رقابت آستانه تحمل عربستان برای پذیرفتن فشار اقتصادی نفت ارزان است.

برخلاف همیشه که عربستان به بهای طلای سیاه بی اهمیت بود، این بار ایران است که به قیمت نفت واکنشی نشان نمیدهد. بنابراین بزرگترین صادرکننده نفت جهان اکنون نقش سنتی خود در درون اوپک را به عنوان کشوری که قیمت نفت برایش اهمیتی ندارد به ایران واگذار کرده است. دولت ریاض اکنون به ایران پیشنهاد توافقی برای تقویت قیمتها را داده، توافقی که در بردارنده نخستین کاهش تولید این کشور در ٨ سال اخیر است.

این رسانه به نقل از «جیسونتووی»، اقتصاددان عضو مؤسسه کپیتال اکونومیکس مینویسد: دو کشور دارای شرایط متفاوتی هستند. ایران تا همین اواخر تحت تحریم بوده است، بنابراین اکنون شاهد رشد اقتصادی و بازگشت سرمایه و افزایش تولید نفت است. درحالیکه عربستان با کاهش شدید منابع مالی روبروست.

اختلاف نظر میان ایران و عربستان شدید است. ایران که هرگز به اندازه عربستان وابسته به درآمدهای نفتی نبوده، شاهد بهبود چشمانداز اقتصادی خود در نتیجه نزدیکی به غرب است. در عربستان، اقدامات اولیه در جهت اصلاحات اقتصادی با هدف کاهش آثار افت قیمت نفت، موجب هرج و مرج مالی شده است. ریاض در حال از دست دادن ذخایر ارزی خود است؛ پیمانکاران دولتی ماه هاست طلبهای خود را دریافت نکردهاند و کارمندان دولتی امسال پاداش آخر سال نخواهند گرفت.

از سوی دیگر برآوردهای صندوق بینالمللی پول نشان میدهد که کسری بودجه عربستان در سال جاری به 5.13 درصد تولید ناخالص داخلی این کشور خواهد رسید، درحالیکه این رقم در ایران کمتر از 5.2 درصد خواهد بود. بر اساس اعلام صندوق بینالمللی پول، سعودیها برای تامین مخارج خود به نفت بشکه ای ٦٧ دلار نیاز دارند، اما کار ایران با نفت بشکه ای 5.61  دلار هم راه میافتد. قیمت نفت برنت هم اکنون حدود ٤٧ دلار است.

زمانی که صحبت از رشد اقتصادی به میان میآید، رشد عربستان به سرعت درحال کند شدن است و به یک درصد رسیده، درحالیکه رشد اقتصادی ایران در حال سرعت گرفتن و رسیدن به رقم ٤ درصد است. از سوی دیگر عربستان امسال با کسری دو رقمی در هزینه های جاری حود روبرو است، درحالی که پس از اصلاحات اقتصادی سالهای ٢٠١٢ و ٢٠١٣ در ایران، هزینه های جاری کشور تقریبا متوازن است.

تولید نفت ایران بیش از ٤ میلیون بشکه در روز

در بازار نیز اخباری مبنی بر پیشنهاد عربستان به ایران برای کاهش سقف تولید منتشر شد. بر اساس گزارش مؤسسه استراتفور ، عربستان به ایران پیشنهاد کرده بود در صورتی که ایران تولید نفت خود را به 6.3 میلیون بشکه در روز محدود کند، این کشور نیز تولید خود را از 6.10 میلیون به 2.10 میلیون بشکه در روز کاهش دهد. پیشنهادی که وزیر نفت ایران آن را رد و تاکید کرد تولید نفت را تا مرز ٤ میلیون بشکه در روز ادامه خواهد داد. در شرایط عادی با چنین اظهار نظری بازار رو به زوال بیشتر میرفت چون عربستان بر موضع خود پافشاری میکرد.

در هرحال به نظر میرسید این بار گزارش ها و تحلیل رسانهها دقیق تر از قبل باشد. خالد الفالح، وزیر انرژی عربستان، در حاشیه اجلاس مجمع بین‎المللی انرژی در الجزایر، موضعی منعطف‎تر نسبت به گذشته اتخاذ کرد و گفت که ایران، لیبی و نیجریه باید بتوانند با حداکثر ظرفیت معقول خود تولید کنند.

در این نشست، فالح تأکید کرد که برنامه‎ای برای امضای توافق در نشست مشورتی اوپک در الجزیره وجود ندارد.، نشست فقط برای همفکری است و توافقی از آن به دست نمی‎آید. در هر حال شرایط و اوضاع اقتصادی چنان به عربستان فشار آورد که این کشور پیشنهاد ایران را پذیرفت.

در همین باره روزنامه فایننشال تایمز نیز در گزارشی به اختلافات ایران و عربستان در مسیر تولید نفت پرداخته است. این نشریه مینویسد: ایران و عربستان اختلافات دیرینهای در زمینههای مختلف دارند، اما بالاخره در یک سالن کنفرانس مرمرین در حومه پایتخت الجزایر نشانههایی از هماهنگی میان این دو دیده شد. نماینده ایران در سازمان اوپک به گرمی با یکی از نمایندگان سعودی گفتگو میکرد. این مقدمهای بر توافقی بود که ٥ ساعت بعد میان ١٤ عضو اوپک به دست آمد تا نخستین بار از سال ٢٠٠٨ تاکنون برای تولید نفت در اوپک سقف تولید تعین شود.

بیژن زنگنه ، وزیر نفت ایران آن را «یک روز بسیار خوب برای اوپک» نامید. حال آنکه خالد الفالح همتای سعودی او بی هیچ سخنی یک راست به سمت خودروی در انتظارش رفت.

به این ترتیب دوره دو ساله سیاست آزمایشی عربستان در بازار نفت که بهای گزافی داشت، تمام شد. از آن مهم تر، این توافقنامه کل صنعت نفت را مجبور کرد فرضیات خود را درباره رابطه میان ریاض و تهران تغییر دهند.

بیل فارن پرایس یکی از تحلیلگران بازار انرژی در این باره میگوید: این یک توافق خارق العاده برای بازار نفت است. ایران و عربستان توانستهاند رقابتهای منطقهای را کنار بگذارند.

جان گرفتن بازار پس از تصمیم اوپک

در نهایت نشست چهارشنبه شب به اجلاس رسمی اوپک تبدیل شد و عربستان با مستثنی شدن ایران، لیبی و نیجریه از طرح تعیین سقف تولید موافقت کرد. در پی این تصمیم بازارهای جهانی نفت جان گرفت و قیمت هر بشکه نفت خام آمریکا به ٤٧ دلار رسید.

بیژن زنگنه، وزیر نفت ایران پس از نشست چهارشنبه در الجزایر گفت: اوپک امروز یک تصمیم استثنایی گرفت و پس از دو سال و نیم، برای مدیریت بازار به اجماع رسید. همچنین قرار شد اوپک تولید خود را تا محدوده 5.32 تا ٣٣ میلیون بشکه نفت در روز کاهش دهد.

خبرگزاری رویترز در این باره نوشت: این اقدام موجب برقراری مجدد سقف تولید اوپک میشود که رها شده بود. این درحالی است که زنگنه تأکید کرده بود که ایران عرضه نفت را محدود نخواهد کرد و تولید روزانه را به سهم ١٣ درصدی از تولید اوپک خواهد رساند.

به گزارش نشریه  انگلیسی زیان ایران پترولیوم و روزنامه یو اس ای تودی قیمت هر بشکه نفت خام در بازار آمریکا به بهای ٤٧ دلار معامله شد. نشریه اویل پرایس نیز به نقل از مؤسسه گلدمن ساکس نوشت پیشبینی میکنیم قیمت نفت در نیمه اول ٢٠١٧ میلادی بین ٧ تا ١٠ دلار افزایش یابد. این مؤسسه معتقد است اگر اعضای اوپک سهمیههایی را که در اجلاس ماه نوامبر این سازمان برگزار میشود رعایت کنند، قیمت نفت رشد قابل توجهی خواهد داشت.

در این باره نشریه وال استریت ژورنال نیز نوشت: طبق برآورد مؤسسه بینالمللی انرژی، اگر اوپک تولید خود را ٢٠٠ هزار بشکه در روز بکاهد و به ٣٣ میلیون بشکه در روز برساند، این رقم برای افزایش تقاضا و رونق بازار تا نیمه دوم ٢٠١٧ میلادی کافی نخواهد بود. اما اگر تولید اوپک به میزان ٧٠٠ هزار بشکه در روز کاسته شود، اشباع بازار تا پایان سال جاری از میان میرود. در این حالت ذخایر کاسته میشود و تقاضا برای نفت بیشتر خواهد شد.