راه باز کنید، چاله فراوان است

البته صدور ۲۱ پروانه اکتشافی در این زمینه از دیگر برنامههای انجام شده است که در صورت تکمیل مراحل اکتشافی و دریافت پروانه بهرهبرداری میتواند علاوه بر افزایش ظرفیت استخراج، اشتغال و ارزشافزوده بیشتری را نصیب این استان کند.

برطرف شدن مشکلات نیازمند برنامهریزی و پیگیری

بهرهمندی از قیر طبیعی (بیتومین) از جمله مزیتهایی است که میتواند علاوه بر ارزشافزوده، فرصتهای شغلی فراوانی را در منطقه ایجاد کند. رییس اداره معادن سازمان صنعت، معدن و تجارت ایلام در گفتوگو با صمت با بیان اینکه استان در زمینه استخراج قیر طبیعی از ۴ معدن دارای پروانه بهرهبرداری برخوردار است، اظهار کرد: هماکنون از این تعداد ۲ معدن فعال و ۲ معدن دیگر غیرفعال هستند که بر اساس پروانه بهرهبرداری توانستهاند برای حدود ۵۰ نفر بهصورت مستقیم فرصت شغلی ایجاد کنند اما با توجه به تعطیلی ۲ معدن، اشتغال موجود فقط بین ۲۰ تا ۲۵ نفر است.

معادن قیر طبیعی ایلام که تمرکز استقرار آنها در شهرستانهای ایوان(۳ معدن) و ملکشاهی (یک معدن) است بر اساس پروانه بهرهبرداری دارای ۳۶۵هزار تن ذخیره قطعی و ۷۰۰هزار تن ذخیره احتمالی هستند که به گفته نبیالله سماواتی میانگین استخراج سالانه آنها حدود ۱۸هزار تن است. این در حالی است که هماکنون یک گواهی کشف در زمینه معادن قیر طبیعی از سوی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان صادر شده که با توجه به ذخیره قطعی کشفی ۱۳هزار و ۵۰۰ تنی و ذخیره احتمالی ۳۰هزار تنی در حال گذراندن مراحل صدور پروانه بهرهبرداری است که در صورت راهاندازی برای ۱۰ نفر به صورت مستقیم فرصت شغلی ایجاد خواهد کرد.

البته با در نظر گرفتن صدور ۲ پروانه اکتشاف در معادن قیر طبیعی از سوی سازمان صنعت، معدن و تجارت در مجموع تعداد پروانههای اکتشافی به ۲۱ مورد رسیده است. به گفته سماواتی بهرهمندی دو معدن فعال قیر طبیعی استان از ماشینآلات و تجهیزات روز دنیا بهعنوان نقطه قوتی مهم برای برداشت کانی از این معادن به شمار میرود. البته ۲ معدنی که درحالحاضر فعال نیستند از ماشینآلات اجارهای استفاده میکنند. کاهش قیمت جهانی نفت در بازارهای بینالمللی تاثیر فراوانی بر بازار فروش قیر طبیعی داشته به گونهای که از اواخر سال ۹۳ میزان استخراج این ماده معدنی را با کاهش همراه کرده است.

بهطور کلی با توجه به اهمیت قیر طبیعی در صنایع مختلف، متاسفانه در سطح استان اکتشافات اصولی و گستردهای در این زمینه به انجام نرسیده بود تا اینکه سال گذشته فاز عملیات مقدماتی آن از سوی سازمان ایمیدرو انجام رسید. در این بین حمایت نشدن معدنداران قیر طبیعی از سوی دولت و بانکها برای ارائه تسهیلات، وجود تحریمها، کمبود نقدینگی، جذب نشدن سرمایهگذار داخلی و خارجی و پایین بودن دانش فنی استخراج از مشکلاتی است که گریبانگیر معادن قیر استان شده و برطرف کردن آنها نیازمند برنامهریزی و پیگیریهایی است که در دستور کار سازمان صنعت، معدن و تجارت استان قرار گرفته است.

فعالیت بخش خصوصی نیازمند همراهی و همکاری دولت

ایلام از نظر در اختیار داشتن معادن غیرفلزی از ظرفیت بسیار بالایی برخوردار است که میتواند آن را در زمره استانهای ثروتمند کشور در این زمینه قرار دهد. رییس خانه صنعت و معدن ایلام در گفتوگو با صمت با بیان این مطلب اظهار کرد: معادن قیر طبیعی از نظر ظرفیت، کیفیت و خلوص از جایگاه ویژهای در سطح کشور برخوردارند به گونهای که از آن به عنوان یکی از شاخصهای معدنی یاد میشود. ارتقای معادن در سطوح گوناگون به عوامل مختلفی ازجمله سیاستگذاریهای دولت در بخش معادن، طبقهبندی مراحل توسعه و صادرات، در نظر گرفتن میزان حقوق گمرکی و مالیات بر ارزشافزوده متناسب با ظرفیتهای استخراجی واقعی، بیمه تامین اجتماعی و... وابسته است که میتواند روند استخراج آن را با افزایش یا کاهش همراه کند.

مختار حیدری با پرداختن به این موضوع تصریح کرد: روند برداشت ماده معدنی از معادن جدای از بحث تولید در واحدهای صنعتی نیست به همین منظور بهرهبرداری از معادن زمانی دارای توجیه اقتصادی مناسبی خواهد بود که واحدهای فرآوری در کنار آنها احداث و راهاندازی شود. خامفروشی کانیهای معدنی ازجمله مهمترین مشکلاتی است که موجب شده ارزشافزوده آن از معادن خارج شود. حیدری این را گفت و ادامه داد: با توجه به هممرزی استان با عراق و در نظر گرفتن اجرای پروژههای عمرانی در این کشور در طول چند سال آینده میتوان با فرآوری قیر طبیعی و استحصال مواد گوناگون از آن علاوه بر جلوگیری از خامفروشی و دستیابی به بازارهای هدف، ارزشافزوده مناسبی را بهدست آورد.

فعالیت بخش خصوصی در معادن نیازمند همراهی و همکاری بخش دولتی است که میتواند این روند را تسریع کند. رییس خانه صنعت و معدن ایلام با مهم ارزیابی کردن این مطلب افزود: همراهی مسئولان به منظور صدور مجوز و تسهیل امور برای احداث واحدهای فرآوری، ارائه مشوقهای تولیدی و صادراتی برای فرآوری کانیهای معدنی، ارائه تسهیلات ارزانقیمت برای تامین منابع مالی، تسهیل در امور توسعه صادرات و... از دیگر مواردی است که میتواند روند احداث و بهرهبرداری از واحدهای فرآوری را رونق ببخشد. معادن با احداث و راهاندازی واحدهای فرآوری و صنعتی در کنار خود معنا پیدا کرده و میتوانند ارزشافزوده بالایی را ایجاد کنند. حیدری با اشاره به این موضوع اظهار کرد: نیاز به منابع مالی، فناوریهای روز دنیا، ماشینآلات و تجهیزات جدید، برگزاری دورههای آموزشی به منظور ارتقای سطح دانش فنی، جذب سرمایهگذارن داخلی و خارجی، برگزاری نمایشگاههای بینالمللی در داخل و خارج از کشور به منظور شناساندن ظرفیتها معدنی، بازاریابی و بازارسازی محصول در کشورهای هدف و... ازجمله مواردی است که در حوزه معادن میتواند نقش اساسی در افزایش استخراج، فرآوری و توسعه صادرات داشته باشند.

ناشناخته بودن ظرفیتها

فرآوری کانیهای معدنی و جلوگیری از خامفروشی از مهمترین دغدغههای امروز کشور است که رهبر معظم انقلاب و وزارت صنعت، معدن و تجارت تاکید فراوانی بر آن دارد. مقولهای که هماکنون وزارت صنعت، معدن و تجارت برای ایجاد ارزشافزوده و دستیابی به بازارهای هدف در دستور کار قرار داده و سازمانهای تابع را ملزم به پیگیری موضوع تا تجهیز شدن معادن به واحدهای فرآوری کرده است. رییس سازمان نظام مهندسی معدن ایلام با بیان اینکه قیر طبیعی در این استان از غنای بالایی برخوردار است، ابراز کرد: از سالهای دور احداث و بهرهبرداری از واحدهای فرآوری قیر طبیعی در استان در حال پیگیری بوده است که متاسفانه تاکنون به سرانجام نرسیده است.

نبود اراده از سوی مسئولان استانی، نبود حمایتهای دولتی، جذب نشدن سرمایهگذار به منظور احداث واحدهای فرآوری، کمبود منابع مالی و سرمایه در گردش، پیگیری نشدن بحث سرمایهگذاری در معادن قیر طبیعی و... از مهمترین موضوعهایی است که روند احداث و بهرهبرداری از واحدهای فرآوری قیر طبیعی را با مشکل روبهرو کرده است. هدایت اسدی با پرداختن به این موضوع اظهار کرد: در چند سال گذشته یک سرمایهگذار روسی بهمنظور سرمایهگذاری در واحدهای فرآوری قیر طبیعی وارد استان شده که بنا به دلایلی از این سرمایهگذاری انصراف داد و از آن پس هیچ سرمایهگذاری در این زمینه پیشقدم نشده است.

شناخته نبودن ظرفیتهای قیر طبیعی استان از سوی مسئولان استانی ازجمله موضوعهایی است که جذب سرمایهگذار برای استخراج و فرآوری قیر را با مشکل روبهرو کرده است. رییس سازمان نظام مهندسی معدن ایلام با تاکید بر این موضوع تصریح کرد: با توجه به استحصال بیش از ۱۰۰ نوع ماده دیگر از قیر طبیعی میتوان با معرفی و مطرح کردن ظرفیتهای فراوان استان در این زمینه روند جذب سرمایهگذار را تسریع کرد. البته در این راه همراهی مسئولان برای جلوگیری از خامفروشی و احداث واحدهای فرآوری نیازمند عزمی بالاتر از استخراج دارد که تحقق آن میتواند علاوه بر افزایش برداشت از معادن، اشتغال و ارزشافزوده بیشتری را نصیب استان کند.

درک متقابل مشکلات از سوی مسئولان

ایجاد فرصتهای شغلی در معادن با توجه به سختی کار از جایگاه ویژهای به منظور رونق دادن به فضای کسبوکار برخوردار است و میتواند اقتصاد هر منطقهای را دگرگون کند. یکی از معدنداران قیر طبیعی ایلام در گفتوگو با صمت با بیان اینکه ایجاد فرصتهای شغلی در معادن قیر بسته به فصل کار و ظرفیت استخراج متغیر است، اظهار کرد: در این معدن با استفاده از ماشینآلات جدید و در نظر گرفتن ذخیره قطعی معدنی آن که ۳۱۰هزار تن (ذخیره احتمالی بیش از ۷۰۰هزار تن) است هماکنون برای ۲۲نفر بهطور ثابت فرصت شغلی ایجاد شده که در فصل کار این تعداد به ۱۵۰ تا ۲۰۰ نفر نیز میرسد.

رکود در بازار فروش محصولات استخراجی و تولیدی معادن از مهمترین مشکلاتی است که صاحبان معادن و واحدهای فرآوری آن را با چالشهای اساسی روبهرو میکند. شهروز رستمی با اشاره به اینکه از سال ۹۱ بازار فروش قیر طبیعی به دلیل رکود در بازار نفت و صنایع وابسته آن با کاهش چشمگیری روبهرو شده، ابراز کرد: در ۴ سال گذشته تنها فعالیت انجام شده در این معدن برداشت کانی بوده که متاسفانه هیچ بازار فروشی ندارد. در این بین فشارهای پرداخت حقوق دولتی، حق بیمه تامیناجتماعی و مالیات باعث شده صاحبان معادن با چالشهای فراوانی دست به گریبان باشند که این امر نیازمند بازنگری قوانین و همراهی دستگاهها و سازمانها است.

در این بین مشکلات ایجاد شده از سوی سازمان حفاظت محیطزیست به منظور پلمب کردن معادن و حذف بخشی از محدود برداشتی، قطع آب مورد نیاز معادن از سوی سازمان آب و... باعث شده معادن قیر استان برای رفع این مشکلات دست به دامن فرمانداری و استانداری شوند که این امر زیبنده تحقق شعار اقتصاد مقاومتی نیست. رستمی با گلایه از این گونه رفتارهای دوگانه از سوی برخی سازمانها افزود: وجود بروکراسیهای اداری و کارشکنی برخی سازمانها موجب شده روند استخراج و فرآوری قیر طبیعی در استان با مشکلات فراوانی همراه باشد و در صورتی که برای آن چارهاندیشی نشود بهطور حتم علاوه بر کاهش اشتغال، ارزشافزوده موجود در آن نیز سهمی در رونق اقتصادی استان نخواهد داشت. روزآمد کردن قوانین، درک متقابل مشکلات از سوی مسئولان، حمایت همهجانبه دولت از معادن به منظور استخراج مواد معدنی همگام با قوانینی معدنی و دریافت حقوق دولتی با در نظر گرفتن میزان استخراج واقعی نه ثبتشده در پروانه بهرهبرداری و... ازجمله درخواستهای رییس خانه صنعت و معدن ایلام به منظور رسیدگی از سوی دولتمردان بود.