فضای مجازی، عرصه جدید تحقق اقتصاد مقاومتی

اقتصاد مقاومتی در حال حاضر جزو مهمترین اهداف راهبردی کشور است و درواقع با توجه به نامگذاری سال جاری به «اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل» و تاکید مقام معظم رهبری به اجرای صحیح سیاستهای اقتصاد مقاومتی، این موضوع در همه زمینهها از جمله فضای مجازی و حوزه فناوری اطلاعات هم خود را نشان داده و باید از تمامی زیرساختهای موجود برای تحقق آن استفاده کرد.

در همین راستا، سید ابوالحسن فیروزآبادی -رئیس مرکز ملی فضای مجازی- فضای مجازی را عرصه جدیدی برای رونق اقتصادی و شبکه ملی اطلاعات را به عنوان زیرساخت ارتباطی در تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی میداند.

به اعتقاد فیروزآبادی، فضای مجازی برای تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی، از جمله توسعه اقتصاد دانش بنیان، افزایش تولید داخلی، بهبود بهرهوری، مدیریت مصرف انرژی و... از ظرفیت بالایی برخوردار است و برنامهریزی و اجرای شبکه ملی اطلاعات به عنوان زیرساخت ارتباطی فضای مجازی کشور و به عنوان یک سیستم فنی، اقتصادی و اجتماعی، اثرگذاری وسیعی در بخشهای اقتصادی، امنیتی، فرهنگی و اجتماعی کشور داشته و میتواند نقش بهسزایی در پیشبرد اهداف اقتصاد مقاومتی ایفا کند.

وابستگی به اینترنت در حال افزایش است

رئیس مرکز ملی فضای مجازی همچنین تحول دیجیتالی را موجب حفاظت محیط دیجیتال مشترک و تقویتکننده رشد اقتصادی شرکتها و کشورها دانسته و میگوید: با استناد به گزارش مدل سایبری در ۲۰۲۵، بیش از ۹۱ درصد مردم در کشورهای توسعه یافته و نزدیک به ۶۹ درصد از آنها در اقتصادهای نوظهور، در حال استفاده از اینترنت خواهند بود، بنابراین وابستگی به اینترنت نه تنها یک مفهوم، بلکه واقعیتی جدید است.

واقعیت وابستگی به اینترنت شامل ویژگیهای فضای مجازی و پیامدها و اثراتی است که ممکن است برای سیاستهای تجاری، مهاجرت، آموزش و اقتصاد داشته باشد. همچنین قدرت و سرعت تغییرات فناورانه در دهه آتی، چالشها و فرصتهایی را برای افراد، ایجاد میکند و از جمله چالشهای اصلی، مدیریت همزمان نسل جدید خطرات، برای امنیت سایبری است و مجمع جهانی اقتصاد نیز امنیت سایبری را بالاترین رتبه در میان خطرات جهانی شناسایی کرده است.

فیروزآبادی میگوید: تاثیرگذاری فضای مجازی در اقتصاد به اندازهای است که امروزه اقتصاد دیجیتالی بخش مهمی از اقتصادهای کشورهای توسعه یافته را به خود اختصاص داده است و کشورهای درحال توسعه نیز برای دستیابی به سهم بالای این بخش در اقتصاد خود، برنامههای مختلفی را در نظر گرفتهاند.

کاربر بیشتر و دسترسی سریعتر به اینترنت باندپهن

از نظر رئیس مرکز ملی فضای مجازی، محرکهای اصلی نرخ رشد اقتصاد اینترنتی، دو عامل کاربر بیشتر و امکان دسترسی سریعتر و عمومی به اینترنت باندپهن است و پیشبینیها حاکی از این است که تعداد کاربران اینترنت باندپهن در سراسر جهان از ۱.۹ میلیارد در سال ۲۰۱۰ به ۳ میلیارد در سال ۲۰۱۶ افزایش خواهد یافت.

فیروزآبادی همچنین بیان میکند: یکی از شاخصهای مهم فضای مجازی، ضریب نفوذ اینترنت باندپهن است. بانک جهانی مطالعات بسیاری را در مورد تاثیرات ارتباطات باندپهن بر رشد اقتصادی کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه انجام داده است و نتایج  این مطالعات نشان میدهد افزایش ضریب نفوذ باندپهن میتواند رشد اقتصادی را در کشورهای با درآمد پایین و متوسط ۱.۳۸ درصد افزایش دهد و این عدد برای کشورهای با درآمد بالا اندکی کمتر و در حدود ۱.۲۱ درصد است.

شبکه باندپهنی که اشتغال ایجاد میکند

همچنین از اثرات ثانویه قابل انتظار از استقرار شبکههای باندپهن، افزایش اشتغال است و بیشترین سهم ایجاد اشتغال بهواسطه توسعه باندپهن، ناشی از نوآوری و در نتیجه تغییر مدل کسب و کار است. برخی از این اشتغالها عبارتند از: ایجاد اشتغال مستقیم از طریق ساخت و ساز مرتبط با ایجاد شبکههای باندپهن، فعالیتهای حفاری و نصب تجهیزات شبکه، ایجاد اشتغال غیرمستقیم از طریق افزایش اشتغال ایجاد شده توسط کسب و کار و فروش کالا و خدمات و ایجاد اشتغال ناشی از درآمد حاصل از اثرات مستقیم و غیرمستقیم.

بنابراین برخی کشورها در جهت تحریک رشد اقتصادی و ایجاد اشتغال، برنامههای باندپهن ملی را به منظور تحریک نوآوری و رشد و ایجاد اشتغال مبتنی بر دانش آغاز کردهاند. البته اثرات باندپهن در هر کشور با توجه به ظرفیت داخلی تولید کالا و خدمات برای زیرساخت و شبکه باندپهن و نیز ساختار بازار متفاوت است.

به اعتقاد کارشناسان دسترسی مطمئن، ارزان و با کیفیت به اینترنت و خدمات ارتباطی از عوامل اصلی توسعه فضای مجازی است و نهادهای بینالمللی سرعت، کیفیت و قیمت پهنای باند اینترنت را شاخصهایی برای مقایسه وضعیت توسعه این بخش میدانند.

وی، با اشاره به اینکه امروزه با گسترش ارائه خدمات الکترونیکی در جهان و افزایش مصرف پهنای باند؛ سرمایهگذاریهای زیادی در این بخش انجام شده است، میگوید: ایجاد شبکههای باندپهن به تنهایی مزایا ایجاد نمیکند بلکه ارزش افزوده حاصل، نتیجه ارائه خدمات و محتوای بومی بر بستر این زیرساخت ارتباطی و مدیریت داخلی این فضا است، در غیر اینصورت مزایا تبدیل به چالش برای کشور خواهد شد.

البته فضای مجازی در کشور مخاطراتی نیز دارد که از جمله آنها میتوان به مسیریابی ترافیک داخلی از خارج از کشور،  هدایت تبادلات داخلی حداقل تا دروازههای مرزی، عدم مهندسی صحیح ترافیک در سطوح مختلف زیرساخت، عدم تامین یکپارچه امنیت، اعتماد و حریم خصوصی کاربران، عدم امکان ارائه با کیفیت خدمات و محتوی بومی به کاربران، مهاجرت تأمینکنندگان خدمات و محتوای کاملاً بومی به میزبانان خارج از کشور و اتکاپذیری آنها به زیرساخت خارجی، نهضت نظام تعرفهگذاری، ضعف تنظیم مقررات ارایه خدمات در فضای مجازی (فقدان مدل اقتصادی برای فعالیت شرکتها) و ضعف ایجاد زیرساختهای مناسب برای سیستمهای ابری اشاره کرد.

بهرهمندی از مزایای فضای مجازی در گروی شبکه ملی اطلاعات

برخی کارشناسان از اصلیترین اقدامات جهت مدیریت فضای مجازی با هدف بهرهمندی از مزایا و رفع مخاطرات آن را اجرای کامل شبکه ملی اطلاعات میدانند که اصلیترین برنامه در حوزه افزایش مقاومتپذیری فضای مجازی و تحقق اقتصاد مقاومتی در کشور است.

از مهمترین اهداف اصلی و راهبردی ایجاد و توسعه شبکه ملی اطلاعات، به عنوان یکی از الزامات برنامه پنجم در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات، فراگیری خدمات الکترونیک و افزایش بهره وری، کاهش وابستگی به شبکه اینترنت و توانایی اعمال مدیریت حداکثری بر دسترسی به آن، گسترش محتوای ایرانی اسلامی، بالا بردن سواد دیجیتال، افزایش کسب و کار دیجیتال و توسعه سهم ICT در اقتصاد کشور و افزایش امنیت و قابلیت اطمینان فضای دیجیتال است.

در هر حال تحلیلگران با اشاره به نقش فضای مجازی در رونق اقتصادی کشور، امیدوارند با راهاندازی شبکه ملی اطلاعات به عنوان زیرساخت ارتباطی فضای مجازی، زمینه لازم برای استفاده از همه ظرفیتهای این فضا در پیشبرد اهداف اقتصاد مقاومتی بیش از پیش فراهم شود.