اطلاعات ارزشمندی که از طریق کارت سوخت به دست می‌آید

ایده استفاده از کارت سوخت برای عرضه بنزین در کشور به زمانی برمیگردد که روند افزایشی میزان مصرف بنزین و به تبع آن واردات این فرآورده نفتی رشد زیادی را به خود دیده بود و آمریکا قصد داشت، در طرحی فروش این فراورده نفتی به ایران را ممنوع اعلام کند.

روند تقاضای بنزین طی سالهای 1375 تا 1385  نشان میدهد که میزان آن از حدود 33 میلیون لیتر در روز در سال 1375 به 73/6 میلیون لیتر در روز یعنی حدود 2/5 برابر در سال 1385 افزایش یافت. تمامی این عوامل باعث شد که کشور استفاده از کارت سوخت را در دستور کار خود قرار دهد.

با اجرای شدن این طرح، روند فزایندۀ قاچاق و مصرف بنزین متوقف شد و واردات نیز کاهش یافت. بنابر گزارش مرکز پژوهشهای مجلس منفعت اقتصادی مستقیم و غیرمستقیم ناشی از اجرای این طرح در مدت 8 سال، حدود 100 میلیارد دلار برآورد شده  که 75 میلیارد دلار آن بهطور مستقیم ناشی از کاهش مصرف و واردات بنزین بوده است.

استفاده از کارت سوخت علاوه بر کنترل مصرف بنزین و کاهش قاچاق این فرآورده نفتی، اطلاعات ارزشمندی را در اختیار قرار میدهد که در ادامه به برخی از مهمترین آنها اشاره شده است.

1- آمار مصرف واقعی سوخت و کسب اطمینان از عدم قاچاق در جایگاههای سوخت

قبل اجرای طرح کارت سوخت، میزان مصرف واقعی بنزین و گازوئیل مشخص نبود؛ چرا که آمار تقاضا، مجموع قاچاق سوخت و مصرف واقعی را نشان میداد. پس از راهاندازی سامانۀ هوشمند و استفاده از کارت سوخت، قاچاق سوخت از بخش حملونقل به حداقل رسید و درنتیجه، آمار تقاضا نمایانگر میزان مصرف واقعی بنزین و گازوئیل در بخش حملونقل شد.چرا که با استفاده از کارت سوخت جایگاهها، میزان سوخت دریافتی هر جایگاه با میزان فروش واقعی آن که در مرکز دادۀ سامانۀ هوشمند ثبت شده است انطباق داده میشود و تا حد زیادی از قاچاق سازمانیافتۀ سوخت توسط جایگاهها جلوگیری خواهد شد. البته قاچاق گازوئیل در سایر بخشها (نیروگاهها، کشاورزی و صنعت) متاسفانه ادامه پیدا کرد.

2- برآورد تعداد انواع خودروهای فعال کشور

از آنجا که به ازای هر سند مالکیت وسیله نقلیه، به جز خودروهای تولید داخلی با حجم موتور بالای 2 هزار سیسی و خودروهای وارداتی با حجم موتور بالای هزار و 300 سیسی، یک کارت هوشمند سوخت صادر میشود، بنابراین میتوان تعداد کارت سوخت فعال -کارتی که در بازه زمانی یکساله حداقل یکبار مورد استفاده قرار گرفته باشد- را برآوردی از تعداد وسایل نقلیه فعال کشور در نظر گرفت.

3- آشکار شدن رفتار مصرفی تکتک مشتریان

یکی از مهمترین اطلاعاتی که توسط سامانۀ هوشمند به دست آمد، رفتار مصرفی تکتک مشتریان سوخت بود. شناسایی رفتار مصرفی مردم میتواند اطلاعات لازم برای سیاستگذاری در بخش حملونقل را فراهم نماید. بهعنوان مثال، با استفاده از آمار حاصل از کارت سوخت مشخص شد که حدود دوسوم مشتریان، کمتر از 70 لیتر در ماه بنزین مصرف میکنند. این قبیل اطلاعات در سالهای گذشته برای تنظیم میزان سهمیۀ ماهانۀ خودروها استفاده شد.

4- تعیین کرایۀ حملونقل عمومی

بنابر اظهار امیر جعفرپور، مدیرکل حملونقل و ترافیک شهری سازمان شهرداریها و دهیاریهای کشور وزارت کشور برای تعیین کرایۀ حملونقل عمومی در هر شهر از اطلاعات مصرف ناوگان عمومی در آن شهر استفاده میشود و بر این اساس کرایۀ انواع وسایل نقلیۀ عمومی تعیین میشود. علاوه بر تعیین نرخ برای حملونقل عمومی، در شورای عالی ترافیک برای تعیین نوع خودروهای ناوگان تاکسی، وَن، اتوبوس و مینیبوس، از اطلاعات کارت سوخت استفاده میشود.

5- تقاضای سفر و اوج بار ترافیک

طبق اعلام نظر مسئولان حوزه حمل ونقل در وزارت کشور و وزارت راه و شهرسازی، پس از اجرای طرح کارت سوخت تمام اطلاعات مربوط به تقاضای سفر و اوج بار ترافیک بین شهری در ایام خاص تابستان و نوروز، که تا قبل از آن با ترددشمارهای جادهای ثبت میشد، با استفاده از اطلاعات این سامانه اصلاح و بهروز شد.

6- شناسایی خودروهای فرسوده

از آنجا که به ازای هر خودروی فعال در کشور کارت سوخت صادر شده است، با استفاده از اطلاعات ثبت شده از هر خودرو میتوان سن انواع خودروی فعال را به دست آورد و تمامی خودروهای فرسوده را شناسایی نمود. از این اطلاعات میتوان در راستای اِعمال سیاستهای تشویقی و تنبیهی در جهت نوسازی ناوگان فرسوده استفاده کرد.

بنابر این با توجه به نیاز کشور به اطلاعات ارزشمندی که از طریق کارت سوخت به دست میآید و نبود راهکاری جایگزین برای به دست آوردن اطلاعات نام برده شده، ضروریست که حفظ این سامانه عرضه سوخت در کشور به صورت جدی از سوی مسئولان کشور پیگیری شود.