محدودسازی تجارت با چند کشور شکننده است/ نباید به یک بلوک سیاسی وابسته شویم

مجتبی خسروتاج – قائم مقام وزیر صنعت، معدن و تجارت - در ارتباط با برنامههای کوتاهمدت و بلندمدت سازمان توسعه تجارت در زمینه انجام مبادلات تجاری و افزایش حجم این مبادلات، نکته کلیدی در تعاملات اقتصادی با کشورهای اروپایی و به ویژه کشورهای اتحادیه اروپا، وضعیت تجاری و اقتصادی ایران در دوره پیش و پس از تحریم با کشورهای مختلف، اولویت قارهای به منظور انجام مبادلات اقتصادی پس از لغو تحریمها و نیز نیاز به متنوعسازی کشورهای هدف در امر صادرات و واردات صحبت کرد که در ادامه آورده شده است.

- برنامه کوتاهمدت و بلندمدت سازمان توسعه تجارت به منظور انجام مبادلات تجاری با کشورهای پیشرفته و نیز حرکت در مسیر افزایش حجم تبادلات چیست؟ علاوه بر این در مورد کشورهایی که در اولویت به منظور توسعه روابط تجاری خارجی با ایران قرار دارند، توضیح دهید.
این پرسش مسالهای قابل تامل است. باید در روابط تجاری با کشورهای دنیا برای اروپای مختلف وزن تجاری قائل شویم و ببینیم که در نظر گرفتن برنامههای تجاری با این کشورها به صلاح است یا خیر. بهطور مثال باید ببینیم افزایش حجم تبادلات تجاری با کشورهای اروپایی به صلاح است یا با کشورهای قاره آسیا یا با کشورهای سایر قارهها. از ابتدای انقلاب همواره سیاستی که در تجارت خارجی ما مطرح بوده توجه به توازون در انجام تبادلات تجاری با کشورهای دنیاست.

در مورد برخی از مناطق دنیا که میزان حجم تبادلات تجاری ایران با این مناطق کم بوده است، باید سرمایهگذاریهایی مدنظر قرار گیرد تا در این کشورها نسبت به گذشته قویتر وارد عمل شویم، بهطور مثال همواره حجم تبادلات ایران با کشورهای آفریقایی کم بوده و این در حالی است که وقتی به این کشورها سفر میکنیم و ازظرفیتهای تجاری آنها مطلع میشویم میبینیم که امکان افزایش حجم تبادلات تجاری با کشورهای آفریقایی وجود دارد، اما به دلایل مختلف افزایش حجم تبادلات مدنظر قرار نگرفته است.

- همواره این انتقاد وجود دارد که ایران نتوانسته با کشورهای پیشرفته اروپایی تعاملات مناسب تجاری و اقتصادی و صنعتی را مدنظر قرار دهد. نکته کلیدی در افزایش سطح تعاملات تجاری با کشورهای اروپایی چیست؟
در روابط با کشورهای اروپایی نکته کلیدی این است که پس از تحلیل شرایط صنعتی و تجاری خود نسبت به این مساله آگاهی یابیم که تکنولوژی مورد نیاز کشور چیست و نیازمند چه کالا و ابزاری هستیم. علاوه بر این باید از میان کشورهای اروپایی بهترین شریک تجاری را برای خود انتخاب کنیم و ببینیم که به منظور بهبود شرایط صنعتی کشور بهتر است با کدام یک از این کشورها مراودات خود را افزایش دهیم. البته در این راستا اقداماتی انجام شده است اما اگر شما امروز از بنده بپرسید که شرایط چگونه است میگویم که هنوز به وضعیت مطلوب نرسیدهایم و با نواقصی در این امر مواجهیم.

باید با کمک افراد صاحب فن و کارشناس در زمینهی صنعتی، تکنولوژیهای مورد نیاز خود را تعریف کنیم بهطور مثال ببینیم که در صنعت کوره القایی، صنعت الکترونیک و صنایع شیمیایی کشور در چه مرحلهای از تکنولوژی قرار دارد و نیازهای واقعی ایران در ارتباط با دنیا چیست تا در راستای تامین این نیازها گام برداریم. اگر نیازمند تکنولوژی بالاتری هستیم که میتواند توان تولیدی و دانش فنی داخل را افزایش دهد، در جهت تامین آن حرکت کنیم، بنابراین باید در مدیریت واردات شرایط را برای تامین تکنولوژیهای بالاتر و بهروزتر فراهم کنیم.

اگر به تکنولوژی در کشور دست یافتهایم دیگر لزومی به واردات آن وجود ندارد و نباید این واردات به سهولت انجام شود. فرض کنید در صنایع شیمیایی، صنعت رنگرزی و غیره به دانشهای فنی لازم دست یافتهایم و از تکنولوژی مطلوب به منظور تولید برخورداریم، اما امکان تولید برخی از صنایع مرتبط با صنایع شیمیایی و رنگرزی را نداریم. پس از آن باید با کار کارشناسی مطلع شویم که بهطور مثال سوئیس و آلمان در تولید صنایع شیمیایی و رنگرزی نسبت به سایر کشورهای اروپایی وضعیت بهتری دارند و آنها را به عنوان شریک تجاری خود انتخاب کنیم. حتی از اینکه فرانسویها در صنایع برق و الکترونیک شرایط پیشرفتهای دارند مطلع میشویم؛ بنابراین تصمیم میگیریم که اگر بخواهیم در بخش تکنولوژی صنعت برق حرکتی را در دستور کار قرار دهیم، باید فرانسه را به عنوان بهترین گزینه انتخاب کنیم.

در سایر رشتههای مختلف صنعتی باید همینگونه نیازسنجیهای خود را انجام دهیم و نسبت به کشورهای پیشرفته در رشتههای مختلف مطلع شویم. در این زمینه جدولی تهیه شده و باید در بسته کشورهای اروپایی تقسیمبندیهای خاصی را انجام دهیم و بدانیم که کدام کشور به منظور تامین کدام دانش فنی و تکنولوژی مناسب است.

- سیاست کلان تعریف شده برای سطحی از تعامل با کشورهای اروپایی چیست؟
نکته مهم دیگری که باید به آن اشاره کنیم این است که در سطح کلان ارتباط با کشورهای اروپایی قصد داریم که وضعیتی را تجربه کنیم و به یکباره دچار افزایش وزن در این خصوص نشویم. ما در چارچوب سیاستهای جمهوری اسلامی ایران نیازمند انجام تعاملات مناسب با کلیه کشورهای دنیا هستیم. بعد از انقلاب در بین کشورهای OIC (سازمان کشورهای اسلامی) سهم تجارت خود را بالا بردهایم و در بین کشورهای غیرمتعهد نیز در همین راستا حرکت کرده و سهم تجارت را افزایش دادهایم. در شرایط تحریم شرایط تغییر کرد و وضعیتی که با آن مواجه بودیم دچار دگرگونی شد.

- وضعیت تعاملات اقتصادی، تجاری و صنعتی کشور را با کشورهای مختلف دنیا در دوره پیش از پس از تحریم چگونه ارزیابی میکنید؟
در دوره تحریم انجام تبادلات تجاری و اقتصادی به ایران با برخی کشورهای دنیا بسیار بالا رفت و این مساله در مورد برخی کشورهای دیگر به صورت تمام و کمال حذف شد، اما در حال حاضر که در شرایط پسابرجام به سر میبریم باید نگاه خود را متعادل کنیم و بتوانیم در بهبود سطح تعاملات تجاری خود با کشورهای مختلف دنیا به گونهای متعادل حرکت کنیم. در حال حاضر تصور بنده این است که در سطح تعاملات تجاری خود با کشورهای آفریقایی دچار کمبود سطح مراودات اقتصادی هستیم و در ارتباط با آنها به دلیل قرار گرفتن در وضعیت تحریم سطح تعاملات تجاری با کشورهای اروپایی کاهش یافت.

ما در بخش دانش فنی و تکنولوژی بدون شک نیازمند تعاملات لازم با کشورهای اروپایی و آمریکایی هستیم تا سطح همکاری خود را در این زمینه افزایش دهیم. بالا بردن سطح دانش و تکنولوژی برای قرارگرفتن در فضای رقابتی با کشورهای دنیا لازم و ضروری است.

- آیا اولویت قارهای به منظور افزایش سطح تعاملات اقتصادی پس از تحریم در نظر گرفته شده است یا خیر؟
وقتی به آمار نگاه میکنید متوجه میشوید که در مورد برخی کشورها و برخی قارهها در شرایط مطلوب روابط تجاری قرار نداریم و به سطح درخور نرسیدهایم. اولویت ما براساس نیاز داخل در بخش تکنولوژی و دانش فنی در نظر گرفته میشود و این مساله که از طریق چه کشورها و چه قارههایی میتوانیم این نیاز خود را تامین کنیم سوال دیگری است که براساس تامین نیازهای داخلی پاسخ داده میشود. حال موضوعی که مطرح میشود این است که در مسیر خود با کشوری روبهرو میشویم که میتواند نیازهای ما را در مسائل مختلف تامین کرده و در اولویت روابط اقتصادی قرار گیرد، اما سوالی که در این خصوص مطرح میشود این است که آیا به صلاح است که تمامی نیازهای خود را از طریق این کشور تامین کنیم؟ جواب بنده به این پرسش خیر است. به صلاح است که اولویتهای خود را در بین کشورهای مختلف توزیع کنیم و شرایط متعادلی را رقم بزنیم تا به یک بلوک سیاسی و یا یک کشور خاص وابسته نشویم.

در سیاستهای اقتصاد مقاومتی نیز متنوعسازی مبادی ورودی کالا و منابع تامین کالا تعریف شده است، یعنی اگر قصد داریم خریدهای مختلفی را در دستور کار قرار دهیم باید متنوعسازی را مدنظر قرار داده و نیازهای خود را از مبادی مختلف تامین کنیم.

- به بخش صادرات نیز اشاره کنید.
در بخش صادرات نیز شرایط به همین منوال است. اینکه صادرات خود را به یکی - دو کشور انجام دهیم و همواره صادرات خود را به چند کشور محدود کنیم با پدیدهای شکننده روبهرو خواهیم شد. اینکه امروز میبینیم حجم بسیار زیادی از صادرات ما به کشورهای همسایه انجام میشود؛ هرچند این مساله باعث توسعه پیوندهای منطقهای با کشورهای همسایه است، اما این موضوع برای اقتصاد کشور شکننده است و با توجه به بیثباتیهای موجود در کشورهای پیرامون خود که شاهد آن نیز هستیم امکان پیدایش مشکل برای ما وجود دارد.  حتما در بخش صادرات باید به مقوله متنوعسازی بازارهای هدف خود توجه کنیم و در این راستا گام برداریم، این مساله تنها معطوف به واردات نمیشود و در بخش صادرات نیز باید کشورهای متنوع و مختلفی را تعریف کنیم.