رشد تولید، حمایت کشاورزان و کاهش بار مالی دولت با ابزارهای بورس کالا

نکته قابلتوجهی که در رابطه با موضوع قیمت تضمینی وجود دارد، این است که بر اساس گفته کارشناسان، جایگزینی قیمت تضمینی به جای خرید تضمینی میتواند حامی بزرگی برای کشاورزان باشد و به نوعی نقش دولت در قیمتگذاری محصولات کشاورزی را کمرنگ کرده و همین امر انگیزه کشاورزان برای تولید را هم بهدلیل دریافت سود واقعی دوچندان خواهد کرد.

پس از سالها خرید تضمینی محصولات کشاورزی، کشاورزان کشور از سوی دولت که با بودجه و هزینههای سنگین همراه بوده و نوع قیمتگذاری، عملا باعث زیان کشاورزان، دولت، کاهش کیفیت، دلالی و مصرف غیربهینه شده است و بهطور یقین قیمتگذاری محصولات کشاورزی در تابلوی بورس کالا، منافع کشاورزان، دولت و اقتصاد ملی را دربرخواهد داشت.

رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی با تاکید بر اینکه قیمت تضمینی باید جایگزین خرید تضمینی شود، معتقد است: مکانیسم معاملاتی بورس کالای ایران تاثیر قابلتوجهی در نظاممند شدن قیمتگذاری محصولات کشاورزی و شفافیت معاملات دارد، چراکه وقتی قیمت محصولات در بازار و بورس تعیین شود، نزدیکترین قیمت به واقعیت بازار بوده و کشاورزان نگران ارزانفروشی محصولات خود نخواهند بود و تولید کشاورزی نیز تشویق خواهد شد.

او میگوید: عرضه محصولات کشاورزی در بورس میتواند باعث قطع دست دلالان از چرخه خرید، فروش و توزیع محصولات کشاورزی شود و موجبات شفافیت قیمت را فراهم آورد. با محمدرضا پورابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس گفتوگویی انجام دادهایم که مشروح آن را میخوانید:

همانطور که میدانید سالهای بسیاری است که محصولات کشاورزان از طریق خرید تضمینی خریداری میشود و شاهد آن بودهایم که در کنار ائتلاف منابع باعث کاهش رشد تولید در سال بعد هستیم. این درحالی است که بورس در تمام کشورها با بهکارگیری ابزارهای مالی از کشاورزان حمایت میکند و یکی از راهکارهای حمایتی بورس کالا از بخش کشاورزی، جایگزینی قیمت تضمینی به جای خرید تضمینی است؛ این روش تا چه میزان میتواند در راستای حمایت از کشاورزان و تولید باشد؟

شک نکنید قیمت تضمینی باید جایگزین خرید تضمینی شود؛ خرید از کشاورزان به صورت قیمت تضمینی از سازوکارهایی است که در دنیا مورد استفاده قرار میگیرد.

تجربه سالهای گذشته در زمینه خرید تضمینی نشان داده است، خرید به اینگونه جز اتلاف منابع و کالای کشور چیز دیگری را به دنبال نداشته است و متاسفانه خریدی هم که صورت گرفته از بین برده یا امحا میشود پس باید توجه داشت قیمت تضمینی در بورس کالا به جای خرید تضمینی به نفع کشاورز و دولت خواهد بود؛ چراکه دولت به جای پرداخت هزینههای گزاف و سنگین و درعینحال کاهش تولید در سال بعد، شاهد رشد تولید کشاورزی و پرداخت مبلغ معقول بابت محصولات کشاورزی بوده است.

از طرفی هم هر قیمتی که در تابلوی بورس عرضه شود، محصولات به همان قیمت فروش خواهد رفت و لازم نیست که دولت بابت آن هزینهای بپردازد و خریداران دیگر به جای دولت، محصولات را خریداری میکنند. همچنین در قیمت تضمینی بهجای خرید تضمینی برخی محصولات کشاورزی، دولت بهجای اختصاص بودجهای سنگین به خرید تضمینی، باید مابهالتفاوت قیمت کشف شده در بورس و نرخ حمایتی را به کشاورزان پرداخت کند.

مکانیزم معاملاتی بورس کالای ایران تا چه میزان میتواند به نظاممند شدن قیمتگذاری محصولات کشاورزی کمک کند؟

مکانیزم معاملاتی بورس کالای ایران تاثیر قابلتوجهی در نظاممند شدن قیمتگذاری محصولات کشاورزی و شفافیت معاملات دارد، چراکه وقتی قیمت محصولات در بازار و بورس تعیین شود، نزدیکترین قیمت به واقعیت بازار بوده و کشاورزان نگران ارزانفروشی محصولات خود نخواهند بود و به تولید کشاورزی نیز تشویق خواهند شد و عرضه و تقاضا و تعادل نسبی در تولید کشاورزی و بازار مصرف و تولید را شاهد خواهیم بود، همچنین کشاورزان برای تولید محصولات کشاورزی در فصلهای بعد نیز تشویق میشوند پس میتوان گفت خرید به صورت قیمت تضمینی در بورس کالا میتواند دلالان را از چرخه خرید و فروش خارج کند.

شیوه خرید فعلی خرید تضمینی دارای اشکالات و معایبی است چراکه این شیوه که سنتی قلمداد میشود، موجب ایجاد رانت و سودجویی میشود و دخالت دلالان را فراهم میآورد و کشاورزان نیز همیشه از قیمتهای خرید تضمینی و همچنین نحوه پرداخت وجه کالاها گلهمند هستند.

اما عرضه محصولات کشاورزی در بورس میتواند باعث قطع دست دلالان از چرخه خرید، فروش و توزیع محصولات کشاورزی شود و موجبات شفافیت قیمت را فراهم آورد. بورس کالا از طریق ایجاد یک مکانیزم کارآ و شفاف و حذف رانت به کشف واقعی قیمتها کمک میکند.

از برنامههای اصلی دولت شفافیت در قیمتگذاری، خرید و فروش و ... است؛ نقش بورس کالا در این زمینه چه میزان بوده است؟

با توجه به اینکه بورس کالا از سالهای گذشته در اقتصاد ما شکل گرفته و مبنای فعالیت آن، همان شفافیتی است که امروز به برنامه اصلی دولت تبدیل شده است، باید به این نکته توجه داشت که اساس و ساختار فعالیتهای بازار سرمایه بهویژه بورس کالای ایران مبتنی برشفافیت اطلاعات است و این شفافیت کمک میکند تا تصمیمگیری مناسبی برای عرضهکننده و تقاضاکننده و همچنین تعادل در تخصیص بهینه منابع برای فعالیتهای اقتصادی کشور صورت گیرد. از آنجا که ایران همیشه دارای اقتصاد دولتی بوده و حتی بخش بازرگانی نیز با رویکرد دولتی کار میکرده، بنابراین این ماهیت دولتی موجب شده تا عمدتا عرضه کالاها از بخشهای دولتی صورت بگیرد، اما خوشبختانه در بورس کالا با ورود بخش خصوصی تا حدودی این انحصار شکسته شده است.

عرضه محصولات کشاورزی در بورس کالا تا چه میزان در رونق این بازار تاثیرگذار است؟

رونق بازار محصولات کشاورزی بهعنوان یکی از پایههای اصلی اقتصاد از طریق بورس کالا، باعث ایجاد ظرفیتهای جدیدی خواهد شد که این امکان را به فعالان اقتصادی میدهد تا دسترسی آسانتری برای انجام معاملات داشته باشند.