فراز و فرود ۵۰ ساله هما/غفلت از دستاوردهای دوران تحریم ایران ایر

امیر ملکی کارشناس مهندسی تعمیرات هواپیما: چندی پیش درپی برخورد هواپیمای ایرباس 340 شرکت هواپیمایی ماهان با هواپیمای ایرباس 310 شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران "هما"، گزارشی مصور با عکسی از هواپیمای آسیب دیده و پارک شده "هما" در کنار عکسهایی از تعمیر و راه اندازی فوری هواپیمای "ماهان" در فضای مجازی و شبکههای اجتماعی هوانوردی انتشار یافت که موجب شد تا در یکی از شبکههای احتماعی "هواداران هما" گزارشی از افتخارات "هما" در طول سالهای پس از انقلاب را منتشر کنند.

لازم می دانم توجه عزیزان را به این نکته جلب کنم که هواپیمای ماهان در محدوده Fuselage tail cone (یعنی یک قطعه نسبتا بزرگ مخروطی شکل در قسمت پشت Aft Pressure Bulkhead که در واقع تاثیری روی کنترل فرامین هواپیما نداشته و نقش اصلی آن حفظ شکل دوکی و آیرودیناتیکی و تکمیل فرم بدنه بوده) دچار آسیب شده که در صورت وجود یدکی آن (که البته وجود یدکی آن در هر ایرلاینی بسیار بعید است) تعویض آن ظرف مدت یک تا دو روز امکانپذیر است، اما هواپیمای "هما" از ناحیه Flight Control Surfaces Main یا همان کنترل فرامین اصلی دچار صدمه شده که باید طی یک فرآیند نسبتا پیچیده و طولانی از عدم پیچیدگی سازه اطمینان حاصل پیدا کرده و سپس برای تعمیر محل آسیب دیده اقدام کرد.

پیشتر با تکیه بر دانش اندک خود گزارش خلاصه و مختصری در خصوص روش و چگونگی حصول اطمینان از سلامت سازه هواپیمای "هما" نوشتم که در برخی از رسانه ها و گروههای هوانوردی منتشر شد.

*افتخارات قسمت مهندسی و تعمیرات "هما" در طول سالهای تحریمهای ناجوانمردانه

آنچه در این گزارش تحت عنوان "افتخارات قسمت مهندسی و تعمیرات هما" مطرح میشود، فعالیت های روزمره "هما" نبوده بلکه کارهایی است که با اخذ تمامی مجوزها و مصوبات لازم برای اولین بار انجام شده، سپس نهادینه شده و از آن پس جزو فعالیتها و وظایف جاری و روزانه مهندسی و تعمیرات "هما" قرار گرفته است.

*نیمه اول دهه 60 ( دوران جنگ تحمیلی )

1) احداث، تکمیل و بهره برداری از آشیانه ایرباس و فوکر

2) آغاز ساخت سکوی تعمیراتی (TAIL DOCK) جهت دسترسی به سکانهای افقی و عمودی برای انجام تعمیرات روی هواپیمای ایرباس.

3) انجام افتخار آمیز و با موفقیت IL -Check (در شرایطی جنگی و بسیار سخت کشور که زیر موشک باران دشمن بعثی قرار داشت) روی دو فروند هوا پیمای ایرباس A300 B2 که از اواخر نیمه نخست دهه شصت شروع شد و تا اوایل نیمه دوم همان دهه ادامه یافته و به پایان رسید.

4) آغاز فاز مطالعاتی جهت انجام تعمیرات اساسی روی هواپیماهای بدنه باریک.

5) تهیه طرح و دستورالعمل اجرای مرحله اول نقشه رنگ آمیزی هواپیماهای "هما" متناسب با عناوین و علایم پس از انقلاب.

6) جایگزینی تکنسین ها و متخصصان خارجی با نیروهای آموزش دیده ایرانی در ادارات کل تابعه معاونت مهندسی و تعمیرات مانند مهندسی، برنامه ریزی، آشیانه ها، کارگاههای اویونیک و کارگاهای مکانیک.

7) راه اندازی تستر اتوماتیک ATE-900 قطعات کامپیوتری هواپیماهای بوئینگ و تستر اتوماتیک ATEC-4000 در کارگاههای اویونیک.

*نیمه دوم دهه 60 (دوران جنگ تحمیلی)

1) آغاز فاز مطالعاتی برای احداث آشیانه اورهال.

2) تعمیر سکان افقی هواپیمای بویینگ 707.

3) تعمیر و راه اندازی مجدد دستگاه تست کننده پمپ های فشار قوی (HYDRAULIC TEST BENCH) هواپیما.

4) تکمیل طرح رنگ و مستند سازی نقشه رنگ آمیزی هواپیماهای "هما" با تعاریف استانداردهایی برای اندازه و محل قرار گرفتن لوگو، پرچم، نوشته ها،علائم، آدرسها و .... که منجر به حذف نوار آبی در طول هواپیماها (پیرامون پنجره ها) نیز شد.

5) تکمیل پروژه افتخار آمیز IL -Check (در شرایط جنگی و بسیار سخت کشور که زیر موشک باران دشمن بعثی قرار داشت) روی دو فروند هوا پیمای ایرباس A300 B2
این پروژه از اواخر نیمه اول دهه شصت آغاز شده بود که اوایل نیمه دوم همان سال با موفقیت به پایان رسید.

6) آغاز فاز مطالعاتی خرید تستر اتوماتیک ATEC-5000 برای تست و تعمیر قطعات کامپیوتری هواپیماهای فوکر.

*نیمه اول دهه 70

1) با آغاز دهه هفتاد و رسیدن هما به قدمت و سابقه 30 ساله، جمعی از کارکنان قدیمی و با تجربه هما طبق قوانین کشور، 30 سال سابقه کار خود را تکمیل کرده و به مرز بازنشستگی رسیدند و با خروج این افراد از هما و جذب ایشان توسط شرکتهای هواپیمایی جدیدالتاسیس مانند ماهان، انتقال دانش و تجربه 30 ساله به این شرکتهای نوپا با کمترین هزینه صورت پذیرفت و عملا شرایط رشد این شرکتها با هزینه و دانش اندوخته شده در هما فراهم شد.

2) ساخت، احداث، افتتاح و راه اندازی ساختمان جدید کارگاههای اویونیک (به مساحت 7950 متر مربع) با بالاترین سطح استانداردهای روز.

3) طراحی ،ساخت ، نصب، راه اندازی و بهره برداری انواع دستگاهای آزمونگر (Tester) و آزمایشگر (Test Cell) و تجهیزات حساس توسط اداره کل کارگاههای اویونیک "هما".

4) خرید تستر اتوماتیک ATEC-5000 برای تست و تعمیر قطعات کامپیوتری هواپیماهای فوکر و آموزش و تربیت نیروی متخصص در این خصوص.

5) تجهیز واحد تستهای غیر مخرب (NDT) (از زیرمجموعه های اداره کل کنترل کیفیت) به امکانات پیشرفته و به روز (آن زمان) به منظور افزایش توانمندی این واحد جهت پاسخگویی به نیازهای جدید بخشهای تعمیراتی.


6) -آغاز تعمیرات اساسی روی هواپیماهای بدنه باریک بویینگ ( 727، 737 ) و در ادامه هواپیماهای فوکر 100.

*نیمه دوم دهه 70

1) تکمیل، افتتاح، و آغاز بهره برداری از آشیانه تعمیرات اساسی.

2) تغییر سیستم رنگ آمیزی هواپیماهای فوکر100 از سیستم Anodize به سیستم Conventional (مانند بویینگ و ایرباس)

3) آغاز تعمیرات اساسی روی هواپیماهای فوکر 100

4) انجام تعمیرات اساسی بر روی یک شیپ ست کامل ارابه فرود هواپیماهای بویینگ 747 که به دلیل نداشتن "مجوز تعمیرات اساسی" پکیج آن تحت عنوان تعمیرات سنگین (Heavy maintenance) تهیه و اجرا  شد.

5) تکمیل قاز اول طراحی و ساخت APU Test Cell که مخصوص APUهواپیماهای بویینگ 727 و 737 بود.

6) استمرار روند رو به رشد در اخذ اپروالها به منظور انجام تست، تعمیرات و تعمیرات اساسی روی هواپیماها و قطعات مختلف اویونیک و مکانیک.

7) فراهم نمودن بضاعت لازم جهت انجام تعمیرات و ساخت انواع لوله ها (Tube) که بر روی هواپیما مورد استفاده قرار می گیرند با متد و روش جدید به نام Perma Swage.

8) انجام 9 مورد اصلاحیه سنگین که از سوی کمپانی فوکر صادر شده بود و بر اساس آن و به منظور تغییر زاویه گازهای خروجی به هنگام معکوس کردن نیروی رانش (Thrust Reverse) اجبارا می بایستی Thrust Reverser Bumpers قدیمی که روی همه Blocker Doors موتورها نصب شده بود، با نوع جدید آن که دارای طول بلند تر بود تعویض می شد.

ضمن اینکه تعداد زیادی از قطعات سازه ایی سکانهای افقی و عمودی روی همه هواپیماهای فوکر 100 می بایستی تعمیر و یا تعویض می شد. (البته انجام این اصلاحیه ها روی یک قروند از فوکرهای "هما" توسط کمپانی فوکر صورت پذیرفت که با انتقال دانش مرتبط با ساخت ابزار و تجهیزات و انجام اصلاحیه ها به کشور توسط نیروهای ناظر اعزامی ، امکان انجام آن روی پنج فروند دیگر در داخل "هما" فراهم شد.)

9) تبدیل پنج دستگاه موتور هواپیماهای بویینگ 737 به موتورهواپیماهای بویینگ 727 با استفاده از توان داخلی و جلوگیری از هزینه ارزی برای تعمیر موتورهای بویینگ 727
10) انجام دوره ایی چک و بازرسی Section 41 روی هواپیماهای بویینگ 747.

11) طراحی و نوشتن برنامه رایانه ای به منظور مکانیزه کردن همه فعالیتهای تعمیراتی و ارزیابی عملکرد کارکنان اداره کل کارگاههای اویونیک توسط متخصصان این این اداره کل.

12) اخذ مجوز اداره استاندارد وارائه خدمات کالیبراسیون به صنعت هوانوردی و نیز سایر صنایع کشوردر آزمایشگاه کالیبرسیون و استاندارد کارگاههای اویونیک.

*نیمه اول دهه هشتاد

1) توسعه فضای کارگاههای موتور و APU

2) افتتاح ساختمان جدید کارگاه های مکانیک هواپیما با بالاترین سطح استانداردهای جهانی و پیش بینی کلیه سیستمهای کنترل آلاینده های زیست محیطی اعم از صوتی، استنشاقی، پوستی، فاضلاب صنعتی و ... در مساحتی برابر 14500 متر مربع فضای کارگاهی و حدود هشت هزار متر مربع فضای اداری.

3) احداث ساختمانی صحرایی با حداقل امکانات برای APU Test Cell

4) آغاز تعمیرات اساسی روی هواپیماهای پهن پیکر در کشور که اولین بار روی هواپیمای ایرباس EP-IBT انجام شد.

نکته غرور آفرین، افتخار آمیز و شایان توجه در این پروژه این بود که پس از اتمام Test Flight ، خلبان پرواز آزمایشی (کپتن شیرزاد) با نوشتن جمله NIL یعنی Non Item Listed مراتب صحت اورهال را تایید و هواپیما را ترخیص کرد.

5) استمرار روند رو به رشد در اخذ اپروالها و تاییدیه های تعمیراتی به منظور انجام تست، تعمیرات و تعمیرات اساسی روی هواپیماها و قطعات مختلف برق و الکترونیک (اویونیک) و مکانیکال شامل اتصالات، متعلقات، سازه، سوخت، هیدرولیک، نیوماتیک، ایمنی، دکوراسیون، چرخ، ترمز، موتور و ....... با توجه به پیوستن هواپیماهای جدید به ناوگان هما، که خود باعث جلوگیری از خروج میلیونها دلار ارز از کشور شد.

6) موفقیت در اخذ گواهینامه تولید قطعات پلاستیک (مواد مرکب) از سازمان هواپیمایی کشوری.

7) موفقیت در اخذ مجوز و گواهینامه تعمیرات سبک و سنگین EASA part 145)) از اتحادیه اروپا.

8) انجام تعمیرات اساسی روی هواپیما های 747 در داخل کشور برای اولین بار.

9) تکمیل طراحی و ساخت APU Test Cell برای APUهواپیماهای بویینگ 727 و 737.

10) توسعه طرح و پروؤه ساخت APU Test Cell برای تحت پوشش قرار دادن تست APUهواپیماهای بویینگ 747.

11) توسعه طرح و پروؤه ساخت APU Test Cell برای تحت پوشش قرار دادن تست APUهواپیماهای فوکر 100 و ایرباس 300 و 600-300.

12) آغاز پروژه Module Change روی موتورهای بویینگ 747 ( JT9D) و موتورهای ایرباسهای 300 و 310 و 600-300 (انواع CF6) به منظور پیشگیری از ارسال موتور کامل به منابع تعمیراتی خارجی. اجرای این پروژه علاوه بر کاهش هزینه تعمیرات موتورها در منابع خارجی، موجب حذف هزینه های گزاف بابت اجاره هواپیمای باری برای ارسال موتور کامل به منابع تعمیرات خارجی نیز شد.

13) تعویض گیربکس و بازرسی و تعمیر Hot Section یا همان قسمت گرم APU هواپیماهای بویینگ 747 و فوکر 100 APU-H.S.I)).

14) -انجام اصلاحیه T-CAS بر روی انواع هواپیماهای مختلف.

15) آغاز تعمیرات اساسی بر روی ارابه فرود هواپیماهای بویینگ 727 ، ایرباس و فوکر 100.

16) رفع موانع در استفاده از امکانات داخل کشور همچون شرکتهای صنایع هواپیمایی ایران (صها) ، هواپیماسازی ایران (هسا)، آزمایشگاههای آنالیز مواد و منابع مختلف داخلی به منظور استفاده بهینه از سرمایه های موجود و پیشگیری از سرمایه گذاری موازی در کشور.

17) تهیه طرح زیباسازی کابین کلیه هواپیماها به تفکیک بدنه باریک و پهن پیکر که با تصویب مدیرعامل وقت روی کلیه هواپیماها اجرا شد اما علیرغم اینکه مصوبه بر تکرار این پروژه (هر چهار سال یکبار) تاکید داشت متاسفانه در ده سال اخیر این طرح متوقف ماند.

18) پذیرش مشتری از ایرلاینها جهت ارایه و فروش ظرفیت خدمات تعمیراتی بر روی هواپیماها، موتورها و انواع قطعات مکانیک و اویونیک که از ان جمله می توان به پذیرش و انجام C-Check روی چند فروند هواپیمای ایرباس ماهان و یویینگ 727 آسمان و همچنین پذیرش و انجام -Module Change روی چند دستگاه موتور هواپیمای ایرباس ماهان و موتور هواپیماهای 727 آسمان اشاره کرد.

19) ساخت انواع باکس ها، فیکسچرها، استندها و ابزار آلات و تجهیزات مخصوص برای انجام تعمیرات داخلی و یا ارسال و دریافت ماجولهای موتورها، ارابه های فرود، قطعات مختلف که جهت انجام انواع تعمیرات به منابع خارجی ارسال می شدند.

20) اجرای عملیات Cold Working به روشهای Mandrel Shot-Peening, و Flap-peeningموضعی بر روی هواپیما که برای اولین بار بر روی هواپیمای 727 آسمان توسط هما انجام شد.

21) ساخت و راه اندازی تجهیزات مربوط به تستهای هیدرواستاتیک روی انواع کپسولهای اکسیژن و اطفا حریق هواپیماها.

22) ساخت و راه اندازی تجهیزات بروسکوپ، تست، تعمیر و تعمیرات اساسی و شارژ مجدد انواع کپسولهای اکسیژن و اطفا حریق هواپیماها.

23) ساخت و راه اندازی همه تجهیزات تست و تعمیر Flash Tank هواپیمای ایرباس600-300 که بصورت Vacuum عمل میکند.

24) اورهال کامل APU هواپیمای بوینگ 727 و ارباس 300 که کلیه قطعات باز و دیمونتاژ شده از آن توسط کارگاههای مکانیک "هما" (کارگاههای گروه پشتیبانی) و منابع داخلی (هسا و صها) تعمیر شد.

25) تعمیر هواپیمای بویینگ 727  سوریه در "هما".

26) انجام دوره ای چک و بازرسی Section 41 روی هواپیماهای بویینگ 747.

27) -تجهیز استندهای زیر بال هواپیماهای A300 به موتور الکتریکی برای تغییر ارتفاع جهت استفاده در زیر بال انواع هواپیماهای ایرباس با ارتفاع کمتر مثل 200-310.

28) -انجام تعمیرات اساسی توربین فشار قوی موتورهای CF6-80A3که موجب پایان زمینگیری هواپیمای ایرباس 310-200 با علامت ثبتی IBP و بازگشت مجدد این هواپیما به چرخه سرویس شد. البته قرار بود که با تکرار این پروژه روی چند دستگاه از این موتورها؛ تعداد چهار فروند از این هواپیماها با حد اقل هزینه مجددا به چرخه سرویس بازگردد که متاسفانه با تغییر تصمیم مدیریت، این امر میسر نشد.

29) نصب و راه ندازی دستگاههای آزمایشگر هیدرولیک جدید خریداری شده از شرکت Hydrautest با همت و تلاش متخصصان مهندسی تحقیق و توسعه کارگاههای مکانیک "هما" که موجب ایجاد بضاعت و ظرفیت برای تست و تعمیر انواع قطعات هیدرولیکی (رفت و برگشتی مثل جکها و گردشی مثل پمپها) و جلوگیری از خروج مبالغ هنگفت ارزی شد.

نکته قابل توجه در مورد این آزمایشگرها این است که، این تجهیزات تنها تجهیزات موجود در کشور برای انجام تستها و آزمایشات روی قطعات هیدرولیکی با روغن اسکایدرول است.
تجهیزات موجود در صها و دیگر سازمانها، یرای انجام تست و آزمایش روی قطعات هیدرولیکی با روغن مینرال مناسب هستند.

30) انجام تغییرات و اصلاح چیدمان کابین هواپیمای EP-IBL به منظور نزدیک کردن تعداد صندلیهای هماکلاس و کلاس عادی آن به هواپیمای EP-IBK با هدف قابلیت جابجایی این دو هواپیما. نا گفته نماند  پیشنهاد شرکت ایرفرانس برای انجام این تغییرات هزینه ایی معادل 1600،000 یورو بود که خوشبختانه متخصصین بی ادعای "هما" در زمانهای غیر موظف (در قالب اضافه کاری) با هزینه ایی معادل 10،000،000 تومان با موفقیت این پروژه را به سرانجام رساندند.

31) فعال نگه داشتن هواپیماهای ایرباس 200-310 که علیرغم عدم تایید مهندسی موتور "هما"، به هر دلیل از کشور ترکیه خریداری شده بود. موتور این هواپیماها اولین نسل از تولید موتورهای CF6 توسط کمپانی جنرال الکتریک امریکا بود که در ناحیه گرم، دارای ضعف و اشکالات اساسی بوده به گونه ایی که High Pressure Turbine این موتورها، کمتر از 2000 ساعت کارکرد (پس از هر بار اورهال) از کار افتاده و مجددا نیازمند اورهال مجدد بود.

32) راه اندازی برنامه رایانه ای جهت کنترل گردش کار قطعات و تعمیرات هواپیما ها در مهندسی و تعمیرات تحت عنوان PMI(Purchasing, Maintenance, Inventory).

33) تهیه نرم افزار بازخوانی اطلاعات پروازی ضبط شده بر روی سیستم Flight Data Recorder یا همان جعبه سیاه هواپیما.

34) ایجاد سازمان جدید برای بازخوانی مستمر اطلاعات پروازی و ارائه این اطلاعات به کمیته بازخوانی اطلاعات پروازی (Flight Data Analyzing Team).

35) ایجاد امکانات لازم برای بازخوانی مکالمات پروازی ضبط شده بر روی سیستم Cockpit Voice Recorder یا جعبه سیاه دیگر هواپیما.

36) ایجاد امکانات تست و ثبت رجیستر هواپیما بر روی سیستم ELT(Emergency Locator Transmitter).

*نیمه دوم دهه 80/ نیمه اول دهه ن90 تا هم اکنون

1) حذف مدیران و کارشناسان لایق و کاردان با بهانه های مختلف.

2) اشغال پستهای مهم مدیریتی توسط افرادی که بعضا دلسوز بوده اما کفایت لازم را نداشتند.

3) زمینگیری و از رده خارج شدن تعداد زیادی از هواپیماها.

4) کم شدن حجم فعالیتها ناشی از زمینگیری هواپیماها

5) ابطال گواهینامه صادره از سازمان هواپیمایی کشوری در خصوص تولید قطعات پلاستیک و مواد مرکب.

6) ابطال گواهینامه اتحادیه اروپا EASA part-145.

7) خرید هواپیمای مسافری بویینگ 747 بسیار پیر از شرکت ایریونیورسال که پس از قریب دو سال به دلیل ترکهای فراوان در section 41 از رده خارج شد.

9) ابطال مصوبه "مشوق آژانسها و لغو کد شیرینگ با ایرلاینهای معتبر" که با اجرای این طرح، موجبات از دست دادن حجم قابل توجهی مسافر در مسیرهای بین المللی و صد البته کاهش درآمدهای هما را فراهم شد.

10) کم کردن پروازهای بین المللی با توجیه کم بودن مسافر که این خود توجیه لازم برای فروش اموال و داراییهای هما به منظور تامین هزینه های جاری "هما" و حقوق و مزایای کارکنان را فراهم کرد.

متاسفانه باید اعتراف کرد در دهه اخیر بسیاری از دستاوردهای دهه های گذشته یا از دست رفته یا استفاده بهینه از آنها نشده که البته این امر موجبات وابستگی بیشتر به منابع خارجی یا حتی در مواردی موجب تشدید تحریمها (آن هم نه فقط علیه هما بلکه علیه کل صنعت هوانوردی کشور) شده است.

مرور عملکرد هما در طول سی و پنج سال گذشته و فراز و فرودهای ثبت شده در این بازه زمانی، درس بزرگ و تفاوت اساسی بین " شعور انقلابیگری و شعار انقلابیگری” —--" تکیه بر نظرات کارشناسی و خود شیفتگی و عدم اعتقاد به کارشناسی"------. "پویایی و ثبت افتخارات و دل مردگی و روزمرگی" را نشان می دهد.

همای عزیز متعلق به آحاد مردم بوده و بر اساس نص صریح قرآن کریم رعایت حق الناس و امانتداری و حفظ اموال ملت از واجبات و اهم وظایف مسئولان مربوطه است که انشاالله به آن توجه کافی داشته و رعایت کنند.