دو روی سکه واردات مرکبات/ رونق صادرات یا توجیه قاچاق

بسیاری از دستاندرکاران حوزه کشاورزی معتقدند تصمیم تازه وزارت جهاد که برای تشویق تجار به صادرات مرکبات اتخاذ شده، ممکن است منجر به ایجاد بستری جهت افزایش قاچاق این اقلام به داخل کشور و توجیه آن با نام واردات قانونی شود؛ ضمن آنکه در این فرایند، احتمال ورود آفات و بیماریهای قرنطینهای آسیبرسان به تولید داخل بسیار بالا است؛ چه آنکه تجربه گذشته نشان میشود متاسفانه ساز و کارهایی که برای اجرای این تصمیمات اتخاذ میشود، از قدرت کافی برخوردار نبود و در حوزه نظارت همچنان دچار ضعف است.

این نگرانی زمانی بیشتر میشود که بدانیم میزان تولید مرکبات در سال جاری بسیار مطلوب بوده و کشور با مازاد محصول در این حوزه مواجه است؛ همانطور که به گفته مدیرکل دفتر میوههای گرمسیری و نیمهگرمسیری وزارت جهاد کشاورزی، پیشبینی میشود امسال، ۴.۷ میلیون تن مرکبات در کشور تولید شود. ابوالقاسم حسنپور در این زمینه گفت: بر اساس پیشبینیها، میزان تولید مجموع مرکبات نیز در سالجاری، ۴ میلیون و ۷۰۰ هزار تن خواهدبود.

در این میان تولید مازاد و نگرانی از اینکه محصول روی دست کشاورزان بماند، باعث شد تا مسئولان برای جلوگیری از تکرار تجربه سال گذشته که منجر به خسارت سنگین کشاورزان شد، تدبیری بیاندیشند. در همین زمینه، سخنگوی مجمع نمایندگان مازندران با اشاره به اینکه دولت از خرید مرکبات حمایت کامل میکند، گفت: دولت مشوقهای صادراتی برای خرید مرکبات شمال پرداخت میکند.

حسین نیاز آذری افزود: علاوه بر این امسال نزدیک به یک میلیون  و ۶۰۰ هزار تن مرکبات تولید شده، مقرر گردیده دولت ۶۰ هزار تن مرکبات را با هدف ذخیرهسازی شب عید به صورت بستهبندی شده خریداری کند. در این میان وزارت جهاد کشاورزی نیز به منظور حمایت از تولید داخل وارد میدان شد و اعلام کرد که این وزارتخانه، با اتخاذ سیاست «بازار در ازای بازار» از صادرات این محصولات حمایت میکند.

حتی محمود حجتی، وزیرجهاد کشاورزی نیز در همین راستا، طی نامهای به وزیر صنعت، معدن و تجارت، اعلام کرده که بازرگانان محصولات کشاورزی در صورت صادرات سه کیلوگرم پرتقال و نارنگی، میتوانند یک کیلوگرم از محصولات یادشده را از تاریخ ۱۵ اردیبهشت تا ۱۵ شهریور سال ۱۳۹۶ وارد کشور کنند. البته وزارت جهاد کشاورزی پیش از این هم، سیاست «بازار در ازای بازار» را برای محصولاتی مانند سیب درختی نیز اجرا کرده که اجرای آن دستاوردهای خوبی را بهدنبال داشته است.

در عین حال، اجرای سیاست مذکور که در آن واردات موز به صادرات سیب درختی از کشور مشروط شد، واردکنندگان را مجبور کرد که به ازای واردات هر کیلوگرم موز، یک و نیم کیلوگرم سیب درختی صادر کنند تا  مجموع حقوق گمرکی و سود بازرگانی یک کیلوگرم موز، ۵ درصد تعیین شود. اما نکته حائز اهمیت آن است که سیاست مذکور، سبب شد صادرات سیب درختی در شش ماهه سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل با بیش از سه برابر افزایش، رشدی ۳۰۲ درصدی را تجربه کند.

بهانهای برای قاچاق بیشتر

نکته قابل توجه در این میان، تولید محدود موز در کشور و نیاز به واردات این میوه است؛ ضمن اینکه موز در کنار آناناس، نارگیل و انبه چهار میوهای هستند که واردات آنها ممنوع نیست؛ درحالی که واردات پرتقال و نارنگی به کشور ممنوع بوده و همواره، واردات غیرمجاز این محصولات جنجالهای فراوانی را به پا و آسیبهای سنگینی را به تولید و تولیدکنندگان وارد کردهاست. در این میان، سوال مهمی که در این میان پیش میآید آن است که آیا سیاست اخیرا وزارت جهاد کشاورزی میتواند مانند سیاست اتخاذ شده برای واردات موز، موفق عمل کند یا اینکه نتیجهای عکس خواهدداشت.

پاسخ کارشناسان به این سوال منفی است، آنان اعتقاد دارند این سیاست به قاچاق بیشتر مرکبات دامن میزند و بهانهای برای واردکنندگان میشود تا فعالتر از قبل عمل کنند. در همین راستا، رئیس اتحادیه باغداران استان تهران گفت: ما در حال حاضر نیاز به صادرات مرکبات داریم؛ اما در این زمینه باید شرایط کار هم فراهم باشد.

مجتبی شادلو با بیان اینکه کشورهای اطراف ایران مانند پاکستان، اطراف دریای مدیترانه و شمال آفریقا استعداد خوبی در تولید مرکبات دارند و بازار آنها اشباع است، افزود: علاوه بر این، قیمت محصولات تولیدی این کشورها نیز احتمال دارد از نرخ تولیدات ما مناسبتر باشد.

خطر ورود آفات و بیماریهای جدید

وی با ابزار نگرانی درباره این مساله که سیاست جدید میتواند بهانهای برای واردکنندگان باشد، اظهار داشت: علاوه بر بحث آفات و بیماریهایی که احتمال ورود آنان از این طریق به کشور وجود دارد، براساس قانون، زمانی که ثبت سفارشی برای یک محصول انجام میشود تا مدتها اعتبار دارد که میتواند عملیاتی شود.

شادلو ادامه داد: علاوه بر این، احتمال دارد واردکنندگان بگویند ما محصولاتی را که بهصورت قانونی وارد کردهبودیم در سردخانهها انبار شده بود و در حال حاضر آنها را به بازار عرضه میکنیم و با این بهانه، واردات غیرمجاز انجام دهند. وی با تاکید بر اینکه باتوجه به شرایط موجود، ما نیاز به صادرات مرکبات از کشور داریم، تصریح کرد: بهتر بود دولت به جای اتخاذ این سیاست، امتیاز دیگری را برای صادرکنندگان در نظر میگرفت.

شادلو با بیان اینکه باید بحثها به صورت کارشناسی شده باشد، گفت: اگر قرار باشد این اتفاق رخ دهد، باید در اجرای آن بسیار دقت شود، مسائل نظارتی، قرنطینهای و مواردی از این دست به شدت مورد توجه قرار بگیرد؛ چراکه واردات مرکبات میتواند آفات و بیماریهای قرنطینهای لاعلاجی را وارد کشور و ما را درگیر کند.

وی اضافه کرد: در گذشته نیز چنین آفاتی از طریق واردات وارد کشور ما شدهاند که واردات آنها یا غیرمجاز بوده یا اینکه دقت عمل زیادی در این زمینه انجام نشدهاست. همان سابقه تلخی که از ورود حدود ۲۰ آفت قرنطینهای به کشور و خسارتهای سنگین از این طریق به تولید داخلی حکایت دارد و  متاسفانه همچنان ادامه دارد.

این مساله گویای آن است که دولت باید در این زمینه دقت لازم را بهعمل آورد و همه چیز را به صورت دقیق و موشکافانه مورد بررسی قرار دهد؛ چرا که در صورت هرگونه کمدقتی و بیتوجهی، مجوز واردات پرتقال و نارنگی به کشور، حتی مشروط به صادرات این اقلام، میتواند آسیبهای جدی به تولید داخل وارد کند. البته در صورت اجرای درست تصمیم جدید، شاید دولتمردان بتوانند واردکنندگان مجوزداری را که پیش از این بدون مجوز و غیرمجاز اقدام به واردات گسترده مرکبات میکردند، کنترل کنند.