منابع ارزی در چه حد است؟

ولی الله سیف در تازهترین اظهارات خود در رابطه با منابع ارزی ورودی توضیحاتی هر چند کوتاه داده و گفته که در حال حاضر منابع ارز در حد نیاز برای واردات کالا به همان کشورهایی است که نفت یا کالاهای غیر نفتی به آنها صادر شده است. وی گفته که بعد از پولهای محلی که صادرات به آنها انجام میشود مازاد بر اساس ارز ثالث یعنی یورو درافت میشود.

رئیس کل بانک مرکزی البته اشاره داشته به اینکه کاهش منابع دلاری به دلیل اجتناب ایران از به کار بردن دلار در مبادلات بین المللی بوده است.

این اعلام سیف در حالی است که در طول سالهای گذشته با شدت گرفتن تحریم به ویژه در حوزه بانکی، مبادلات و نقل و انتقال دلاری با مشکل بسیاری همراه شد به طوری که درآمدهای ارزی خاصه منابع حاصل از فروش نفت در خارج از ایران بلوکه و با اینکه وجود داشت اما در دسترس نبود. بر این اساس عمده منابع دریافتی حاصل از فروش نفت با ارز کشور وارد کننده انجام میشد به طوری که هند به عنوان یکی از خریداران بزرگ نفت ایران، تسویه را با روپیه انجام میداد. بانک مرکزی در مذاکرات پسابرجام در مذاکراتی از هند خواسته بود منابع بدهی خود را با یورو به ایران پرداخت کند.

این در حالی است که طی سالهای اخیر حدود ۳۲ میلیارد دلار از منابع ارزی در خارج از ایران بلوکه شده بود که حدود ۵  میلیارد آن به دولت و مابقی به بانک مرکزی اختصاص داشت و بعد از لغو تحریمها در دسترس بانک مرکزی قرار گرفت هر چند که ظاهرا همچنان نقل و انتقال این داراییها گاها با موانعی مواجه است.

به هر حال با تحریمبودن مبادلات دلاری که خود بر تامین منابع ارزی براساس دلار تاثیرگذار بوده و هنوز با وجود اعلام اخیر خزانهداری آمریکا مبنی بر لغو بخشی از این تحریمها، اتفاق خاصی در این رابطه نیفتاده است، حجم منابع ارزی ورودی به همانطوری که رییس کل بانک مرکزی میگوید در حد همان منابع ارزی است که براساس واردات به کشورهای دیگر و عمدتا با پول محلی دریافت میشود و در این حالت نمیتوان ارقام کلانی باشد.

اظهارات سیف، درباره دریافت منابع ارزی با پولهای محلی طرفهای مقابل در حالی مطرح میشود که اخیرا وزیر اقتصاد و دارایی دوباره بر حذف دلار در سبد ارزی هرچند به طور ترجیحی تاکید کرده است.

ماجرای حذف دلار از سبد ارزی ایران به سالهای گذشته و حتی زمانی که محمود بهمنی در بانک مرکزی این موضوع را اعلام میکرد بر میگردد، اما به هر صورت با توجه به فراهم نبودن شرایط این حذف بهطور کامل تاکنون انجام نشده است. با این حال مدتی است که موضوع ورود به پیمانهای پولی دوجانبه با طرفهای مقابل تجاری مطرح و حتی اقداماتی از سوی مقامات سیاسی و بانک مرکزی انجام شده است تا بتوان به جای دلار از ارز محلی بین دو طرف برای مبادلات استفاده کرد.

براین اساس در سال گذشته بود که اعلام شد بانک مرکزی با سه کشور ترکیه، روسیه و عراق وارد مذاکره برای انعقاد پیمانهای پولی شده است. گرچه تاکنون این قراردادها به طور کامل به مرحله اجرا نرسیده، اما طی مذاکراتی که در پسابرجام بین بانک مرکزی و طرفهای خارجی شکل گرفت در مواردی افتتاح حساب مشترک بین دو بانک مرکزی مورد توجه بوده و قرار بر استفاده از ارز محلی و حذف ارز واسط یعنی دلار شده است. در این باره میتوان افتتاح حساب مشترک بین ایران و کره، ایران و آذربایجان و همچنین ایران و چین اشاره کرد.

به هر صورت با توجه به پابرجا بودن مبادلات برپایه دلار و تجربه قبلی تحریمهایی که اجازه جابهجایی ارزی به ایران را نمیداد و از سویی دیگر کارشکنیهایی که اکنون از سوی آمریکا در توسعه روابط بانکی ایران با حوزه بینالملل و به تبع آن نقل و انتقالات ارزی قرار میگیرد کارشناسان بر این معتقدند که نباید گسترش پیمانهای پولی و همچنین کمرنگ شدن نقش دلار در مبادلات ایران به فراموشی سپرده شده و لغو تحریمها مانع از شدت گرفتن این روابط شود.