پس‌لرزه خارجی در خودروسازی ایران

مطابق با توافقنامه رنو و سازمان گسترش، این خودروساز فرانسوی امکان حضور و فعالیت مستقل در صنعت و بازار خودرو ایران را پیدا کرده و بر این اساس قصد دارد در حوزههایی از جمله کیفیت و قیمت و خدمات پس از فروش، فرهنگ جهانی خود را به مشتریان ایرانی عرضه کند. این حضور مستقل، به نوعی برگ برندهای بزرگ برای رنو محسوب میشود؛ زیرا میتواند با استفاده از نقاط ضعف خودروسازان داخلی، مشتریان را به سمت خود جذب کند.بنابراین ازآنجاکه رنو دقیقا نقاط ضعف خودروسازان داخلی را نشانه رفته، ایران خودرو و سایپا اگر میخواهند از این رقیب فرانسوی عقب نمانده و بازارشان را تا حد امکان حفظ کنند، راهی جز مشارکت به خودروسازان بزرگ دنیا و همچنین تغییر رفتار و عملکرد خود در حوزههای کیفی و قیمتی و خدماتی ندارند.

شرکتهای بزرگ خودروسازی کشور سالهاست بهواسطه ضعف شدید رقابت و نبود رقبایی قوی، در بازار کشور نقش اصلی را بازی میکنند و هیچ رقیبی تا به امروز یارای رویارویی با آنها را نداشته است. از همین رو «انحصار» واژهای بسیار آشنا برای مشتریان بازار خودرو ایران است، مشتریانی که بیشتر آنها سالهاست به محصولات کم کیفیت و گران عادت کردهاند. این در حالی است که با توجه به اتفاقات اخیر در صنعت خودرو ایران، خودروسازان داخلی باید خود را آماده رقابتی نزدیک با حداقل یک رقیب سرسخت کنند.فعالیت مستقلی که رنو سودای آن را در سر میپروراند، اگر در مسیری درست هدایت شود و مانعی بر سر راه آن بهوجود نیاید، به کمرنگ شدن انحصار بازار خودرو کشور کمک خواهد کرد.حضور مستقل رنو در ایران اگر موفقیتآمیز باشد، میتواند به الگویی برای سایر خودروسازان دنیا تبدیل و پای آنها را نیز به کشور باز کند. با این حساب سطح رقابت در بازار خودرو ایران بسیار بالا خواهد رفت و آن زمان است که انحصار کم کم از بین میرود.

جنگ قیمتی رنو

در حال حاضر یکی از بزرگترین چالشهای موجود در خودروسازی ایران، بالا بودن هزینههای تولید و در نتیجه قیمت بالای خودروهای داخلی است، موضوعی که رنوییها بهخوبی با آن آشنا بوده و از همین رو قصد دارند این چالش را در فعالیت مستقل شان به حداقل برسانند.فضای نامناسب کسبوکار و مسائلی مانند بهره بالای بانکی و بهرهوری ضعیف، موانعی بزرگ بر سر راه تولید خودرو با قیمت رقابتی بهشمار میروند و شرکتهای خودروساز داخلی سالهاست با این چالشها دست و پنجه نرم میکنند. اگرچه عملکرد نه چندان مناسب خودروسازان در بهبود ساختار مالی و اثرگذاری آن بر بالا بودن هزینههای تولید را نمیتوان انکار کرد، با این حال نادیده گرفتن فضای نامناسب کسبوکار و مقایسه خودروسازان داخلی با خارجیها بدون در نظر گرفتن این موضوع، خارج از دایره انصاف است.به عبارت بهتر، بالا بودن هزینه تولید در خودروسازی ایران، دلایلی دارد که بخشی از آن بر گردن دولت و بخشی دیگر نیز تقصیر خودروسازان است.این در حالی است که رنو با توجه به حضور مستقل در ایران و حتی با وجود شراکت با سازمان گسترش، دست بازتری برای کاهش هزینههای تولید دارد. این خودروساز فرانسوی که همواره در این سالها بر سر قیمت محصولاتش با خودروسازان داخلی چالش داشته، قصد دارد با حضور مستقل، قیمتهای مناسبتری را برای خودروهای خود در ایران لحاظ کند.

در ماجرای پیش فروش ساندرو بود که مسوولان رنو پرده از اختلافی عمیق با شرکای ایرانی خود برداشتند و آن اختلاف چیزی نبود جز قیمتگذاری خودروهای رنو در ایران. بر این اساس، خودروسازان ایرانی معمولا قیمتی بالاتر از برنامهریزی رنو برای محصولات این شرکت در ایران، لحاظ میکنند که این موضوع نارضایتی خودروساز فرانسوی را در پی داشته است. مسوولان رنو معتقدند خودروهای آنها باید با قیمتی پایینتر از آنچه هماکنون هست، روانه بازار شوند، اما ایران خودرو و گروه سایپا معمولا قیمتی بالاتر را در نظر میگیرند تا سود بیشتری از ناحیه فروش خودروهای رنو، کسب کنند.به اعتقاد رنوییها، این موضوع (در نظر گرفتن قیمت مناسب برای خودروها) سبب افزایش فروش محصولات این شرکت و افزایش رضایت مشتریان میشود که جزئی از برنامهریزیهای این خودروساز اروپایی در ایران است. با این حال خودروسازان ایرانی به بهانههای مختلف، قیمتی بیش از ارزش واقعی، برای خودروهای رنو لحاظ میکنند که این موضوع سبب نارضایتی مشتریان و البته رنوییها شده است.

این ماجرا در بیشتر محصولات عرضه شده رنو در ایران، اتفاق افتاده که یکی از نمونههای بارز آن، ساندرو معمولی (مدل ماقبل ساندرو جدید) و اختلاف قیمت هفت میلیون تومانی آن با قیمت مدنظر رنو بود. در این شرایط، کارشناسان معتقدند یکی از برنامههای اصلی رنو در ایران، اصلاحات قیمتی است؛ بهنحویکه برای جذب مشتریان و کسب سهم مستقل از بازار، قیمتهایی اقتصادیتر از خودروسازان داخلی در نظر خواهد گرفت.در این مورد، حسن کریمی سنجری، کارشناس خودرو کشور به «دنیایاقتصاد» میگوید: بالا بودن هزینه تولید در خودروسازی ایران، دلایل ساختاری دارد، از جمله اینکه خودروسازان باید مالیات بدهند و تعرفه بپردازند و علاوهبر اینها از بهرهوری مناسبی نیز برخوردار نیستند. وی با بیان اینکه این مسائل سبب میشود قیمت خودرو از دایره رقابتی خارج شود و افزایش یابد، میگوید: با این حال حضور مستقل رنو حاوی نکتهای مثبت است که با وجود آن میتوان به تولید و عرضه خودروهای رقابتی (ازسوی رنو در ایران) امیدوار بود؛ آن نکته مثبت، بهرهوری بسیار بالاتر رنو در مقایسه با خودروسازان داخلی است، چه آنکه این موضوع میتواند اثر مثبتی بر کاهش هزینههای تولید بگذارد.

کریمی سنجری تاکید میکند: حساب و کتاب رنو متفاوت از خودروسازان داخلی است، بهنحویکه حاشیه سود داخلیها کم و هزینههای تولیدشان بالاست، اما در رنو اوضاع فرق میکند، چه آنکه این خودروساز بهواسطه پایین بودن هزینهها، توان تولید محصولات با قیمت اقتصادیتر را دارد.اظهارات وی در شرایطی است که فربد زاوه دیگر کارشناس خودرو کشور نیز به «دنیایاقتصاد» میگوید: رنو علاوهبر اینکه قیمتهای اقتصادیتری را برای محصولاتش در نظر خواهد گرفت، روشهای جهانی فروش خود را نیز در بازار کشور پیاده میکند و این موضوع سبب ایجاد رقابت در حوزه فروش بازار خودرو میشود. وی با بیان اینکه رنو احتمالا یارانه خرید نیز برای برخی محصولات کم فروش خود در ایران لحاظ خواهد کرد، میافزاید: روشهای فروش لیزینگی و اقساطی به همراه در نظر گرفتن تحویل فوری، دیگر اقدامات رنو در راستای ایجاد رقابت در حوزه فروش خواهند بود.در این شرایط، خودروسازان داخلی اگر میخواهند از قافله عقب نمانده و مقهور جنگ قیمتی رنو نشوند، چارهای ندارند جز اینکه هزینههای تولید را پایین آورده و قیمتهایی اقتصادیتر برای محصولات خود در نظر بگیرند.

کیفیت، فدای تیراژ نمیشود

اما جدا از موضوع قیمت، خودروسازی کشور با معضل بزرگ دیگری به نام «کیفیت نه چندان مناسب محصولات» روبهرو است و اتفاقا یکی از نقاط قوت رنو در حضور مستقل در ایران، سطح کیفی قابل قبول خودروهایش است. به باور بسیاری از کارشناسان و البته مشتریان رنو، این خودروساز فرانسوی نمره قابل قبولی در کیفیت را از خود به جا گذاشته؛ بنابراین میتوان امیدوار بود که با حضور مستقلش در ایران نیز محصولات با کیفیتی را روانه بازار کند.در واقع به نوعی تقابل آینده رنو و خودروسازان داخلی را میتوان رویارویی کیفی نامید، چه آنکه خودروساز فرانسوی قصد دارد بهواسطه تولید محصولاتی با سطح کیفی و البته قیمتی مناسب، با ایران خودرو و سایپا رقابت کند. در این شرایط اگر شرکتهای خودروساز داخلی نتوانند سطح کیفی محصولات خود را افزایش دهند، در رقابت با رنو و امثال آن سهم بازارشان کم خواهد شد. در این مورد، زاوه با تاکید بر اینکه خودروسازان داخلی نگران فعالیت مستقل رنو در ایران هستند، میگوید: آنها برای رفع این نگرانی چارهای جز انجام اصلاحات در حوزههای مختلف عملکردی از جمله کیفیت و قیمت، ندارند و تنها از این راه است که میتوانند در دراز مدت محصولاتی با سطح کیفی و قیمتی مناسب تولید کنند.

این کارشناس البته نقش مشارکت با خودروسازان خارجی را بسیار مهم دانسته و میافزاید: قطعا مشارکت با شرکتهای خارجی لازم بوده و به توسعه خودروسازی کشور میانجامد، با این حال ایران خودرو و سایپا اگر میخواهند در میدان رقابت با رنو و امثال این شرکت مغلوب نشوند، ابتدا باید ساختارشان را اصلاح کنند. به گفته زاوه، خودروسازانی مانند فیات و نیسان و امثال آنها نمیتوانند سیستم کلی حاکم بر صنعت خودرو را تغییر دهند و اگر بناست بهواسطه همکاری با آنها قدرت رقابت را افزایش دهیم، پیشتر باید سیستم را اصلاح و نظم مالی را در خودروسازی کشور برقرار کنیم.گفتههای زاوه در شرایطی است که کریمی سنجری معتقد است ایجاد رقابت در بازار خودرو کشور بهواسطه حضور مستقل رنو، تنها در صورت کاهش سهم دولت در خودروسازی و تسهیل ورود خودروسازان خارجی به ایران صورت خواهد گرفت.وی میگوید: اگر سهام دولت در خودروسازان بزرگ کشور به بخش خصوصی واگذار شود و از آن سو تسهیلاتی از قبیل تخفیفهای مالیاتی و تعرفهای برای خودروسازان خارجی لحاظ شود، اولا درجه رقابت در بازار بالا خواهد رفت و ثانیا خودروسازان نیز مجبورند سطح کمی و کیفی شان را افزایش دهند. سنجری این را هم میگوید که با حضور مستقل رنو، میتوان حداقل امیدوار بود که این شرکت کیفیت را فدای تیراژ نکند.

رقابت در میدان خدمات پس از فروش

دیگر موضوعی که اما با حضور مستقل رنو میتواند به یک چالش بزرگ برای خودروسازان داخلی تبدیل شود، خدمات پس از فروش است. در حال حاضر مشتریان دو خودروساز بزرگ کشور چندان از سطح کمی و کیفی خدمات پس از فروش رضایت ندارند و رنوییها نیز بهخوبی این موضوع را میدانند. آنطور که کارشناسان میگویند، رنو قطعا سیاستهای جهانی خود در خدمات پس از فروش را نیز در ایران پیاده خواهد کرد بنابراین خودروسازان داخلی باید خود را برای رقابت در این حوزه آماده کنند.به گفته زاوه، یکی از نقاط ضعف همکاری رنو با خودروسازان ایرانی، به خدمات پس از فروش برمی گردد، بنابراین خودروساز فرانسوی سعی میکند بهواسطه حضور مستقل در کشور، این ضعف را برطرف و سطح رضایتمندی مشتریان را بالا ببرد.این کارشناس با اشاره به اینکه رنو برای رقابت با خودروسازان و همچنین شرکتهای متفرقه خدمات پس از فروش، هزینهها را در این بخش کاهش خواهد داد، میگوید: با حضور مستقل رنو، این شرکت مشکلات مربوط به کمبود قطعات یدکی محصولاتش را به حداقل رسانده و در کنار آن، هم از ابزارآلات جدید و به روز در نمایندگیهای خود استفاده میکند و هم سطح سواد فنی تعمیرکارانش را بهواسطه آموزشهای تخصصی، بالا خواهد برد.