توسعه صنعت فولاد، نیازمند طرحی غلتان و منعطف

دغدغهای که البته در دولت یازدهم روی میز سیاستگذاران قرارگرفته و بهطور ویژه در طرح جامع فولاد تجلی یافتهاست. طرحی که با حمایت ایمیدرو بهعنوان سازمان مادر تخصصی، در اولویت طراحی، تدوین و اجرا قرار گرفت. به گزارش ایمیدرو، شرکت ملی فولاد براساس این سند، برنامههایی برای متوازن شدن زنجیره فولاد در دستورکار قرار داد. شریفی که بهعنوان مهندس مکانیک در صنعت فولاد پرورش یافته و مراحل مختلف کارشناسی تا مدیریتی را طی کرده، بر این امر تاکید دارد که طرح جامع فولاد باید طرحی غلتان محسوب شود و نه ایستا؛ به این مفهوم که متناسب با شرایط روز دنیا، که تغییرات سریع از مشخصههای اصلی آن است، انعطاف داشته باشد تا این صنعت را در مسیر توسعه رهنمون کند.

وی با ارائه آمار صادرات کشور تاکید میکند؛ میزان صادرات فولاد در سال ۹۴ در تاریخ کشور بیسابقه بوده و این فرآیند به سال ۹۵ نیز تسری یافتهاست. شریفی همچنین بر توجه به ایجاد ارزش افزوده و تولید محصول کیفی تاکیدکرده و میگوید؛ از برجام و گسترش ارتباطات بینالمللی دولت، میتوان به عنوان شرایطی یاد کرد که راه را برای استفاده از فناوریهای روز، تامین مالی و مشارکت باز میکند. البته هنر مدیران این است که محورهای اقتصاد مقاومتی را با فضای مناسبتر پس از برجام، هوشمندانه پیش ببرند.

به گفته مدیرعامل شرکت ملی فولاد، در شرایط حاضر، این شرکتهای خارجی هستند که متقاضی همکاری با ایران شدهاند و چنین فضایی، نتیجه برنامهها و اقدامهایی است که در سالهای اخیر رخ دادهاست. دولت ایران، زمانی که انتقال گاز به پاکستان، هند و از طرف دیگر به اروپا را دارد، تقاضای بالایی برای لولههای انتقال ایجاد میشود. با تولید این محصولات علاوه بر اینکه اشتغال وسیعی برای جوانان ایرانی ایجاد میشود، ارزآوری مناسبی هم برای کشور خواهدداشت که نسبت به تولیدات تخت و طویل، قابل توجه خواهدبود.

جایگاه صنعت فولاد در جهان و ایران

مدیرعامل شرکت ملی فولاد درباره جایگاه صنعت فولاد در دنیا و ایران معتقد است، با توجه به اینکه در آستانه برنامه ششم توسعه قرار داریم، توجه به بخش معدن و صنایع معدنی بهعنوان یکی از پیشرانهای توسعه اقتصادی کشور، اهمیت بالایی پیدا میکند. در کنار این امر اجرایی شدن اقتصاد مقاومتی مورد نظر مقام معظم رهبری و توجه به توانمندیهای داخل و کاهش اتکا به درآمدهای نفتی این نکته را بیان میکند که بخش معدن و صنایع معدنی میتواند نقشی پررنگ در برطرف کردن دغدغههای فعلی ایفا کند.

در شرایطی که در دو سال گذشته شاهد افت قیمت و درآمدهای نفتی کشور بودهایم، بخش فولاد توانست روند رو به رشد صادرات را طی کند و باوجود اینکه کاهش قیمت محصولات فولادی را در بازار شاهد بودیم نشان داد از جایگاه ویژهای برخوردار است. شریفی افزود: باید توجه داشت که این افزایش صادرات در فضای بینالمللی فولاد و هجوم تولیدات فولاد چین بهدست آمده است. درحالحاضر از ۲/۱ میلیارد تن ظرفیت نصب شده تولید فولاد در جهان، نیمی از آن در اختیار چین است. ایران با تولید ۱۶/۸ میلیون تن فولاد در سال قبل، سهم یک درصدی از تولید جهانی فولاد را در اختیار دارد. شرکتهای ایرانی توانستند در وضعیتی که چینیها برنامه انبوه صادرات (بیش از ۱۰۰میلیون تن) را اجرایی میکردند، بر فضای سخت رقابتی غلبه و بیش از ۴ میلیون تن فولاد روانه بازارهای هدف کنند. وی ادامه داد: اینجانب بر فضای سخت رقابتی تاکید دارم، به این دلیل که تولیدات آن کشور با چاشنی ارزانفروشی (Damping) صادر میشود. در همین شرایط کشورهای مختلف، قوانین سختگیرانهای برای واردات فولاد، ایجاد کردهاند که بهعنوان سدی برابر همه صادرکنندگان فولاد عمل میکند.

باوجود این امر، ایران شاهد شکستن رکورد تاریخی صادرات فولاد شد. به گفته شریفی، خبر خوشحالکننده این است که امسال در مدت ۴ ماه، بیش از ۲ میلیون تن صادرات فولاد داشتیم که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۷۰ درصد رشد یافته است. این نکات، بیانگر آن است که باید نگاهی جدی به توسعه این صنعت داشتهباشیم. هماینک ظرفیت نصب شده فولاد خام کشور به حدود  ۲۶میلیون تن میرسد که ۲۲/۴ میلیون تن آن سهم کوره قوس الکتریکی و القایی است. همچنین ظرفیت تولید گندله و کنسانتره سنگآهن به ترتیب به ۲۲/۷ میلیون و ۴۳/۶ میلیون تن رسیدهاست.

روند حرکت در ۳ سال گذشته

مدیرعامل شرکت ملی فولاد درباره روند حرکت صنعت فولاد در دولت تدبیر و امید عنوان کرد: از زمان روی کار آمدن دولت یازدهم، خوشبختانه موضوع ایجاد توازن در زنجیره فولاد از اهمیت خاصی برخوردارشده و شخص وزیر محترم صنعت، معدن و تجارت و رییس محترم هیات عامل ایمیدرو تاکید خاصی بر آن دارند. توسعه زنجیره صنعت فولاد که گاهی بهصورت «دندانه ارهای» بود به سمت متوازن شدن ظرفیتها درحال انجام است. این هدف با استفاده از «طرح جامع فولاد» که به مدیریت شرکت ملی فولاد ایران و با کمک مشاور داخلی، تدوین شده پیگیری میشود.

شریفی در پاسخ به این پرسش که طرح جامع، در شرایطی که شرکت ملی فولاد درگیر واگذاری بود به چه صورت عملی شد، گفت: باید گفت مطرح شدن واگذاری شرکت ملی فولاد ایران ضربهای به بدنه کارشناسی این شرکت با سابقه ۵۰ساله، بهشمار میآمد. سیستم از نظر روانی تضعیف شده بود، درحالیکه این شرکت زمانی نقش راهبری و سیاستگذاری در صنعت فولاد ایران را بهعهده داشته است و هماکنون بهعنوان بازوی ایمیدرو در صنعت فولاد کشور محسوب میشود. این شرکت با حمایت رییس هیات عامل ایمیدرو و مقام عالی وزارت صنعت، معدن و تجارت پس از پشتسر گذاشتن چالشهایی، دوباره احیا شد و توانست نسخه جدید از طرح جامع فولاد را ارائه کند.

شریفی درباره اهمیت ویژگیهای طرح جامع فولاد گفت: شرایط اقتصاد کشورها همواره در حال تغییر است و بازارها بهشدت رقابتی شدهاند. با این دید باید طرح و برنامهای ارائه میشد که «غلتان» باشد و در شرایط مختلف انعطافپذیر. وی افزود: میدانید که تا دو و نیم سال پیش، قیمت هر تن فولاد صادراتی بیش از ۵۰۰ دلار و نرخ سنگآهن۶۲/۵ درصدی نیز۱۲۰ دلار بود. در آن شرایط قیمت هر بشکه نفت هم بیش از ۱۰۰ دلار بود، اما با افت بهای نفت، بهطور طبیعی هزینه تولید نیز در دنیا کاهشیافت. این امر بر تمام حوزههای اقتصادی از جمله فولاد اثر گذاشت، بهطوریکه سبب کاهش قیمت فولاد شد. چنین اثری سبب تشدید رقابتها برای عرضه محصولات شد.اواخر مرداد تعدادی از مدیران بائواستیل چین به شرکت ملیفولاد ایران و ایمیدرو آمده بودند. به گفته مدیران آن شرکت، بائواستیل ۵۰ میلیون تن ظرفیت تولید فولاد دارد و سال گذشته، ۴۰میلیون تن محصول تولید کرده است. این شرکت در نظر دارد پس از ادغامی که با یکی دیگر از فولادسازان چینی انجام میدهد، به ظرفیت تولید ۸۰ میلیون تن برسد. بائو استیل این برنامه را با هدف کاهش هزینهها و افزایش رقابت انجام میدهد. حالا دقت کنید که رقابت با چنین شرکتهایی و با حجم بالای تولید، چگونه باید باشد. از سوی دیگر چین تا سال ۲۰۱۸ میلادی قرار است ۱۵۰میلیون تن از ظرفیت تولید فولاد خود را کاهش دهد. این برنامه با هدف از چرخه خارج کردن ظرفیتهای غیراقتصادی و همچنین واحدهایی که مشکلات زیستمحیطی دارند، اجرا میشود.

دستیابی به افق چشمانداز

مدیرعامل شرکت ملی فولاد با تاکید بر نقش طرح جامع فولاد ایران در چنین بازاری عنوان کرد: همانگونه که اشاره شد ایجاد توازن در زنجیره فولاد یکی از مهمترین اهداف اجرای این طرح است. براساس این طرح ظرفیت تولید فولاد تا سال ۱۴۰۴ به ۵۵ میلیون تن میرسد، بهطوریکه جایگاه ایران از رتبه ۱۴ فعلی در جهان به رتبه هفتم ارتقا مییابد. شریفی در پاسخ به این پرسش که شرایط توسعه فولاد کشورهای دیگر ایستا نیست، پس این ارتقا چگونه ممکن میشود، گفت: تنها تعدادی از کشورها هستند که ظرفیت بالای تولید دارند. چین با تولید حدود۸۰۰میلیون تن فولاد در جایگاه نخست قرار دارد و ژاپن که رتبه دوم است با اختلاف زیادی حدود ۱۱۰میلیون تن تولید دارد. امریکا، کرهجنوبی، روسیه و هند هم زیر ۱۰۰میلیون تن تولید دارند، اما بقیه کشورها از ظرفیتهای پایینی برخوردارند. به همین سبب میتوان گفت که ما میتوانیم به جایگاه هفتم دست پیدا کنیم. نکته مهم این است که کشورهای توسعهیافته، دیگر برنامهای برای افزایش ظرفیتهای فولادی ندارند.

اما ایران از ویژگیهای خاصی برخوردار است که قابلیت و مزیتهایی برای سرمایهگذاری در این حوزه دارد. نکته نخست وجود منابع سنگآهن است که اکنون به حدود ۳میلیارد تن میرسد. با برنامهای که ایمیدرو (از سال ۹۳) در بخش اکتشاف آغاز کرده شاهد افزایش ذخایر نیز خواهیم شد. در کنار آن، ایران دارای منابع غنی گاز است که انرژی مورد نیاز تولید فولاد را تامین میکند.
همچنین جایگاه ویژه ایران در منطقه و نقشی که قادر است در بازسازی کشورها از جمله عراق، افغانستان و... ایفا کند، نیاز وسیعی به فولاد دارد. در شرایط حاضر که دولت در حال نقشآفرینی در پسابرجام است، شرایط مناسبتری برای همکاریهای بینالمللی و منطقهای ایجاد شده، بهطوریکه با دسترسی آسان به منابع مالی و فناوری، شرایط توسعه صنعت فولاد را فراهم کرده است. علاوه بر آن، وجود نیروی انسانی تحصیلکرده، عنصری اساسی در این زمینه است.