پیغام رونق از حسگر تورم

تورم تولید طی 8 ماه اخیر، روند متفاوتی را در مقایسه با سالهای گذشته در پیش گرفته است و برخلاف دوره قبل که رشد این شاخص در نزدیک به نیمی از ماهها «منفی» یا «صفر» بود، طی 8 ماه اخیر بهطور مداوم رشد قیمتهای تولید «مثبت» بوده و متوسط نرخ تورم ماهانه تولیدکننده نیز طی این مدت به میزان 0/6 درصد بوده است. کارشناسان معتقدند با وجود نیاز اقتصاد ایران به کاهش «تورم مصرفکننده» روند نزولی و منفی تورم تولیدکننده در سالهای گذشته بیش از هر چیز از تشدید «رکود» در اقتصاد خبر میداد و بازگشت اخیر این شاخص به محدوده مثبت، میتواند بهعنوان نشانهای از بازگشت «تقاضا» و «رونق» به بازار تولید تلقی شود. این نکته بهخصوص با توجه به اینکه شاخص تورم تولیدکننده بهعنوان یک شاخص «پیشنگر» یا «حسگر» که تحولات قیمتی را زودتر از شاخص مصرفکننده منعکس میکند، حائز اهمیت است. مسیر متفاوت و جدید شاخص قیمت تولیدکننده طی 8 ماه گذشته منجر به بازگشت و توقف نرخهای «نقطهای» و «متوسط» تورم تولیدکننده در ماههای اخیر شده است.

آمارهای تازه نشان میدهد شاخص قیمت تولیدکننده در نخستین ماه پاییز حدود 0/5 درصد افزایش یافته و هشتمین ماه متوالی از نرخهای «مثبت» برای تورم ماهانه تولید را از اسفندماه سال گذشته به بعد، ثبت کرده است. این در حالی است که طی 14 ماه پیش از اسفند سال گذشته، در نیمی از ماهها نرخ ماهانه تورم تولید «منفی» یا «صفر» گزارش شده بود. متوسط نرخ تورم ماهانه تولیدکننده نیز طی هشت ماه اخیر حدود 0/6 درصد است که در مقایسه با دو سال پیشین در سطحی بالاتر قرار دارد و به نظر میرسد در افزایش نرخ تورم «نقطه بهنقطه» تولیدکننده طی چهار ماه گذشته موثر بوده است. طی این چهارماه، نرخ تورم نقطه به نقطه تولیدکننده از 1/6 درصد به 3/9 درصد رسیده و روند نزولی نرخ تورم «متوسط» تولیدکننده نیز با رسیدن آن به «کف» 3/2 درصدی متوقف شده است. تداوم روند هشت ماه اخیر تورم تولیدکننده، منجر میشود افزایش نرخهای سالانه آن در ماههای آینده نیز ادامه داشته باشد و با توجه به اینکه متوسط نرخ تورم ماهانه در 8 ماه گذشته 0/6 درصد بوده است، با ادامه این روند، پیشبینی میشود نرخ تورم سالانه تولیدکننده تا بالای 7 درصد افزایش پیدا کند. روند جدید تورم تولیدکننده، ممکن است از عواملی مثل «بازگشت تقاضا» به بازار محصولات تولیدی خبر دهد و همزمان، میتواند بهعنوان نشانهای از رونق بیشتر تولید در ماههای آینده تلقی شود.

بازگشت قیمت از بهمن ماه

بر اساس آخرین آمارهای بانک مرکزی شاخص قیمت تولیدکننده در مهرماه سال جاری به رقم 224/5 واحد رسیده است. بررسیها نشان میدهد که این شاخص از بهمن ماه 94 تا کنون سیر صعودی داشته است. بهطوری که از رقم 214/6 واحد در بهمن ماه 94 به رقم 224/5 واحد در مهرماه 95 رسیده است. به این ترتیب در 9 ماه مذکور 4/6 درصد رشد کرده است. همچنین، بر اساس آمار منتشر شده بانک مرکزی، شاخص قیمت تولیدکننده در شهریور ماه معادل 223/3 واحد بوده است؛ بنابراین رشد ماهانه شاخص بهای تولیدکننده در اولین ماه پاییز معادل 0/5 درصد بوده است. این رقم در شهریورماه معادل 0/7 درصد گزارش شده بود. بررسیها نشان میدهد اگرچه رشد ماهانه شاخص بهای تولیدکننده از اسفند ماه سال گذشته مثبت بوده است اما همچنان تغییرات قابل ملاحظهای نداشته و زیر یک درصد گزارش شده است. از سوی دیگر، تورم متوسط این شاخص نیز در مهرماه با ثبت رقم 3/2 درصد ثابت مانده است. تورم متوسط، تغییرات شاخص در 12ماه منتهی به مهر 95 نسبت به تغییرات آن در ماه منتهی به مهر 94 است.

در شهریور ماه نیز این رقم معادل 3/2 درصد ثبت شده بود که میتواند نشان از کم شدن شتاب کاهشی تورم متوسط این شاخص باشد.همچنین، آمارهای بانک مرکزی نشان میدهد که نرخ رشد نقطه به نقطه شاخص بهای تولیدکننده در مهرماه به 3/9 درصد رسیده است. این رقم در شهریورماه معادل 3/6 درصد گزارش شده بود. تورم نقطه به نقطه تولیدکننده از خردادماه که معادل 1/6 درصد گزارش شده بود (کمترین میزان از زمان انتشار آن) تا کنون روند صعودی در پیش گرفته و 2/3 واحد درصد افزایش یافته است. بنابراین، گزارشهای جدید بانک مرکزی نشان میدهد حرکت شاخص بهای تولیدکننده نسبت به ماههای قبل همچنان افزایشی بوده است. کارشناسان معتقدند افزایش مجدد سطح تورم تولیدکننده میتواند نشانهای از خارج شدن تولید از حالت انقباضی بوده و بهعنوان تحرک در بازار فروش، محصولات تولیدی و نیز افزایش سطح عمومی قیمتها تفسیر میشود.

اثر تورم پیش نگر

شاخص بهای تولیدکننده (Producer Price Index) که به شکل اختصار به PPI مشهور است، یکی از شاخصهای قیمتی است که اطلاعاتی را درخصوص قیمت دستهای از کالاها و خدمات ارائه میکند. این شاخص میزان تغییر قیمت کالا و خدمات را که توسط تولیدکنندگان خرید و فروش میشود، اندازهگیری میکند. از این رو، برای برخی از سرمایهگذاران، صاحبان صنایع و سیاستگذاران اقتصادی شامل اطلاعات مفیدی خواهد بود، اما در ادبیات اقتصادی از این شاخص بهعنوان یک شاخص پیشنگر (Leading Indicator) یاد میشود، به این معنی که هر افزایش یا کاهش قیمت در شاخص بهای تولیدکننده میتواند با یک وقفه زمانی در شاخص بهای مصرفکننده نیز مشاهده شود.

از این رو از تغییرات شاخص بهای تولیدکننده بهعنوان حسگر شاخص بهای مصرفکننده نیز یاد میشود. البته تاثیرپذیری شاخص بهای مصرفکننده از شاخص بهای تولیدکننده با توجه به عوامل موثر در هر اقتصاد متفاوت است و جهت و اندازه آن باید مشخص شود. البته برخی از مطالعات نشان میدهد بهدلیل اینکه در شاخص بهای تولیدکننده و مصرفکننده، کالا و خدمات مورد محاسبه دارای اشتراکات زیادی است، بنابراین تاثیر آنی تورم تولیدکننده بر مصرفکننده بیشتر از اثر آن با وقفه زمانی است، هرچند میتوان اثر آن را با یک یا دو وقفه زمانی نیز مشاهده کرد.

بیشترین رشد قیمتی

بر اساس اطلاعات بانک مرکزی، در بین گروههای 8گانهای که شاخص قیمت تولیدکننده را تشکیل میدهد، تمامی گروهها با رشد مثبت همراه بوده و بیشترین رشد قیمتی در مهرماه متعلق به گروه «آموزش» بوده که نسبت به ماه قبل 7/2 درصد رشد داشته است. رشد ماهانه هزینههای این گروه در شهریور ماه 0/9 درصد بوده که این افزایش جهشی در شاخص گروه آموزش به دلیل تعرفهای و دستوری بودن قیمتهای این گروه بوده که با ابلاغ تعرفههای جدید برای مهر ماه، سبب افزایش یکباره شاخص این گروه شده است. طبق آمار بانک مرکزی، پس از گروه «آموزش»، تنها نرخ تورم گروه «سایر فعالیتهای خدمات عمومی، اجتماعی و شخصی» بالای یک درصد گزارش شده است و 6 گروه مابقی تورم ماهانه کمتر از یک درصد داشتهاند.

بر اساس آمار منتشر شده بانک مرکزی، درصد تغییر شاخص تمامی گروهها در مهرماه سال جاری به نسبت ماه مشابه سال قبل بالای یک درصد بوده است. در این میان نیمی از گروههای 8 گانه تشکیلدهنده شاخص قیمت تولیدکننده تورم نقطه به نقطه دو رقمی داشتهاند. چهار گروه «بهداشت و مددکاری اجتماعی»، «سایر فعالیتهای خدمات عمومی، اجتماعی و شخصی»، «آموزش و هتل و رستوران» به نسبت مدت مشابه سال 94، رشد متوسط قیمتی 18 درصد، 13/2 درصد، 12 درصد و 10/7 درصد داشتهاند که در مجموع سهم 10/32 درصدی در رشد 3/9 درصدی شاخص کل داشته است. تورم تولیدکننده از دو جهت دارای اهمیت بسیار است. اول آنکه تورم تولیدکننده با یک تاخیر زمانی میتواند به تورم مصرفکننده منتقل شده و قیمتها را در سطح جامعه افزایش دهد.

از طرف دیگر تورم تولیدکننده سیگنال بسیار مهمی برای بررسی شرایط و نوسان هزینه در واحدهای مختلف تولیدی در کشور است که میتواند واقعیتهای بسیاری را شفاف کند. با توجه به اینکه متوسط نرخ تورم ماهانه در 8 ماه گذشته 0/6 درصد بوده است، با ادامه این روند، پیشبینی میشود نرخ تورم سالانه تولیدکننده تا بالای 7 درصد افزایش پیدا کند. در نتیجه، با توجه به اینکه تورم نقطه به نقطه سالانه تولیدکننده در حال افزایش است، میتوان نتیجه گرفت ظاهرا اوضاع قدری تغییر کرده بهطوری که نیاز به کاهش قیمت از طرف تولیدکنندهها برای فروش رفتن محصولات از بین رفته است. همچنین، چون ساختار تولیدات ایران به کالاهای واسطهای و سرمایهای وارداتی وابسته است، شاید تثبیت نرخ ارز روی کاهش قیمت در برخی از گروههای تشکیلدهنده تورم تولیدکننده موثر باشد. علاوه بر این، افزایش تورم تولیدکننده در مهرماه در کنار کاهش 0/8 واحد درصدی تورم مصرفکننده به نسبت ماه قبل از آن، (براساس آمارهای بانک مرکزی، نرخ تورم در شهریورماه 9/5 درصد و مهرماه 8/7 درصد گزارش شده است) به همراه نوسان قیمتها در بازارهای جهانی و به کمک رشد نقدینگی در جامعه، احتمالا سبب ادامه افزایش تورم مصرفکننده خواهد شد.