صندوق بین المللی پول: بازار نفت در «وضع عادی جدید» به سر می‌برد

وضع عادی جدید اصطلاحی است که به شرایط مالی پس از بحران مالی سال 2008-2007 و رکود جهانی سالهای 2008 تا 2012 اتلاق شد. این اصطلاح برای تشریح شرایطی استفاده میشود که در گذشته رایج نبوده است اما سپس عادی میشود.

صندوق بین المللی پول اعلام کرد، در حالی که قیمتهای نفت در ماههای گذشته تا اندازهای تثبیت شده است دلایل خوبی وجود دارد که باور کنیم قیمتها دیگر به سطح بالای پیشین بازنخواهد گشت.

هزینه تولید نفت شیل پیوسته در حال کاهش است و آهنگ رشد تقاضا نیز به دلیل کاهش نرخ رشد مصرف بازارهای نوظهور و تلاش جهانی برای کاهش انتشار کربن، آهستهتر شده است.

به همین دلایل، قیمت نفت که تا پیش از ژوئن 2014 میلادی (خرداد 1393 خورشیدی) رو به افزایش بود و سپس ناگهان سقوط کرد و از 115 دلار در ژوئن 2014 به 45 دلار در هر بشکه در ژانویه 2015 (دی ماه 1393) رسید، به سوی یک وضعیت عادی جدید در حرکت است.

عرضه جدید نفت

بر اساس اعلام صندوق بین المللی پول، نفت شیل بازی را عوض کرده است.

افزایش ناگهانی تولید نفت شیل در سال 2014 به پنج میلیون بشکه در روز، در اشباع بازار جهانی نفت نقش دارد. این افزایش ناگهانی عرضه در کنار تصمیم شگفت انگیز سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) درباره کاهش ندادن سطح تولید به فروپاشی قیمت در ژوئن 2014 منجر شد.

اگرچه فروپاشی قیمت به کاهش شدید سرمایه گذاری انجامید اما تولید نفت به آرامی به این تحولات واکنش نشان داد؛ به طوری که عرضه جهانی نفت افت چندانی پیدا نکرد.

انعطاف پذیری تولید نفت شیل برابر کاهش قیمتها بار دیگر فعالان بازار را شگفت زده کرد و به کاهش بیشتر قیمتها در سال 2015 منجر شد.

شرکتهای حفاری نفت شیل، به طور چشمگیری با افزایش کارایی، هزینههای تولید را کاهش دادند؛ بنابراین جلو ورشکستگی شرکتهای بزرگ نفتی گرفته شد.

انتظار میرفت کاهش سرمایه گذاری به کاهش تولید غیراوپک در سال 2016 منجر شود اما تولید جهانی نفت همچنان بیشتر از مصرف جهانی آن است.

بسیاری کارشناسان انتظار دارند با توجه به ظرفیت بالای نفت ذخیره سازی شده، بازار جهانی نفت در سال 2017 به تعادل برسد و عرضه و تقاضا سر به سر شود.

اما با توجه به وجود چاههای نیمه تمام نفت شیل یک شرایط فقدان اطمینان وجود دارد. این چاههای حفاری شده که به دلیل کاهش بهای نفت، کار حفاری آنها متوقف شده است، میتوانند (به محض افزایش کوچک سطح قیمت) فقط در چند هفته تولید نفت را افزایش دهند.

برخلاف نفت عادی که شکاف زمانی زیادی میان سرمایه گذاری و تولید آن وجود دارد، نفت شیل از پویایی قابل ملاحظهای برخوردار است.

از سوی دیگر کشورهای عضو اوپک و روسیه تولید نفت را افزایش دادهاند و بازگشت ایران به بازار جهانی نفت پس از لغو تحریمها نیز به حجم تولید نفت افزوده است.

اعضای اوپک و روسیه تولید نفت را افزایش دادهاند و بازگشت ایران به بازار جهانی نفت پس از لغو تحریمها نیز به حجم تولید نفت افزوده است.

در حالی که اعضای اوپک بتازگی با کاهش تولید موافقت کردهاند (هر چند این توافق هنوز نهایی نشده است) عوامل دیگری نیز در کارند.

اطلاعات تازه نشان میدهد تولید نفت شیل ممکن است یک بار دیگر از آنچه انتظار میرود انعطاف پذیرتر شود و با کاهش تولید اوپک در یک همکاری مشترک با دیگر تولیدکنندگان، قیمتها به سطحی افزایش یابد که در آن بسیاری از شرکتهای نفت شیل به افزایش تولید ترغیب شوند.

تقاضای جدید

کاهش قیمتهای نفت، موجب رشد تقاضای نفت به یک میلیون و 800 هزار بشکه در روز در سال 2015 شد که انتظار میرود این میزان به یک میلیون و 200 هزار بشکه در روز در سالهای 2016 و 2017 کاهش یابد.

با استفاده از برآوردهای اولیه در تخمین کشش منحنی تقاضا با توجه به قیمت، گفته میشود 800 هزار بشکه در روز از این افزایش تقاضا ناشی از «تاثیر قیمت» بوده است.

همچنین افزایش تقاضای نفت به چشم انداز رشد اقتصادی جهان بستگی دارد.

صندوق بین المللی پول چشم انداز رشد تقاضای نفت را دلگرم کننده ندانست و اعلام کرد: در سالهای گذشته، افزایش مصرف نفت در چین و کشورهای نوظهور و در حال توسعه موجب افزایش تقاضای جهانی نفت شده است.

چین فقط 15 درصد مصرف جهانی نفت را دارد اما نقش آن در رشد تقاضای جهانی نفت قابل ملاحظه است، زیرا اقتصاد این کشور با شتاب بسیار بیشتری در مقایسه با کشورهای پیشرفته در حال رشد است. این واقعیت در مورد برخی کشورهای در حال توسعه نیز صدق میکند.

تداوم کاهش نرخ رشد اقتصادی کشورهای نوظهور و پیشرفته میتواند چشم انداز رشد تقاضای نفت را به طور چشمگیری تغییر دهد.

تغییر ساختاری اقتصادهای نوظهور بویژه تلاش چین برای عبور از یک اقتصاد صادرات محور به اقتصادی متکی به تقاضای داخلی، میتواند به طور بالقوه دارای پیامدهای مهمی باشد.

در میان مدت تا بلندمدت عبور از نفت و دیگر سوختهای فسیلی چشم انداز تقاضای نفت را مبهم تر میکند، هر چند ممکن است کاهش قیمتها این عبور را به تاخیر بیندازد.

با توجه به این شرایط، قیمتهای آتی نفت با شیب ملایمی افزایش پیدا میکند اما انتقال منحنی قیمتهای آتی در ماههای گذشته نیز میگوید، احتمال این افزایش قیمت کمتر شده است و این امر تعجب آور نیست.

تاثیر منفی کاهش نرخ رشد اقتصادی پیش بینی شده بویژه برای بازارهای نوظهور، تاثیر مثبت عوامل حمایت کننده مانند کاهش قیمت را بر تقاضای جهانی نفت خنثی میکند.

آشفتگی بازارهای مالی و افزایش شاخص دلار قیمتهای نفت را به سوی پایین سوق میدهد. این روند همراه با کاهش مصرف نفت در کشورهای پیشرفته و افزایش تولید نفت شیل همگی به یک نقطه اشاره میکنند و آن، داستان طولانیتر شدن دوره ارزانی نفت است.

صندوق بین المللی پول تاکید کرد سیاستهای نفتی باید به طور چشمگیری تغییر کند و سهم قابل ملاحظهای از ذخایر نفت زیر زمین باقی بماند و نسوزد تا اهداف کنفرانس آب و هوای پاریس که در دسامبر 2015 برگزار شد، حاصل شود.

نبود شفافیت در مورد اقدامهای ویژه مورد نیاز برای دستیابی به این اهداف فقط دورنمای تقاضای نفت را با فقدان اطمینان بیشتری همراه میسازد.

همایش بین المللی زیست محیطی فرانسه مشهور به «کاپ٢١» از سی ام نوامبر تا یازدهم دسامبر سال 2015 (نهم تا بیستم آذرماه 1394) در پاریس برگزار شد.

هدف اصلی این معاهده، جلوگیری از افزایش دمای کره زمین به بیش از 2 درجه در قرن جاری است.

البته برخی کارشناسان هشدار میدهند این هدف با توجه به وضعیت کنونی غیرقابل دسترس است.

توافقنامه پاریس دوازدهم دسامبر 2015 میلادی (بیست و یکم آذرماه 1394 خورشیدی) با شرکت 196 کشور جهان و در چارچوب کنوانسیون تغییر اقلیم سازمان ملل متحد تهیه و تدوین شد.