سرمایه‌گذار خارجی در بورس به کدام سمت می‌رود؟

در همین زمینه در گفتگویی با رامین ربیعی مدیر عامل گروه فیروزه، بازارهای مالی ایران را در جذب سرمایه گذار خارجی مورد بررسی قرار دادهایم. ربیعی میگوید: با وجود اینکه سازمان بورس تلاش میکند تا سرمایهگذاران خارجی وارد این بازار شوند، وجود قوانینی چون عدم امکان افتتاح حساب بانکی برای این افراد، مسالهای است که فرد سرمایهگذار را با مشکلاتی مواجه کرده و میکند.

شما وضعیت بازار سهام ایران را در جذب سرمایهگذاران خارجی چگونه برآورد میکنید؟

ابتدا لازم است به صورت مختصر به ویژگیهای سرمایهگذاران خارجی و چگونگی فعالیت این سرمایهگذاران در بازار سهام ایران نگاهی بیندازیم. پس از شروع مذاکرات، سرمایهگذاران خارجی علاقه بسیاری برای ورود به بازار ایران از خود نشان دادهاند. البته باید توجه داشت که 1/5 سال اول ورود این سرمایهگذاران تنها به آشنایی با بازار و شناخت بیشتر ایران و موقعیتهای موجود در کشورمان گذشت. به عبارتی سفر سرمایهگذاران خارجی، سفری تحقیقاتی بود. اما خوشبختانه طی ماههای گذشته این رفت و آمدها به سفرهایی برای امضای قراردادهای تعهدآور تبدیل شده است.

سرمایهگذاران خارجی به دو دسته کلی سرمایهگذاران مالی و سرمایهگذاران استراتژیک تقسیم میشوند. سرمایهگذاران مالی خود در دو گروه قرار میگیرند. آنهایی که از طریق ابزارهای مالی که خود طراحی کردهایم یعنی صندوقهای سرمایهگذاری خارجی ما وارد بورس میشوند و دیگری سرمایهگذاران مالی که به صورت مستقیم کد معاملاتی تهیه کرده و به خرید و فروش سهام میپردازند. دسته دیگر سرمایهگذاران یعنی سرمایهگذاران استراتژیک هستند که خود با ورود به ایران کارخانههای تولیدی و خدماتی تاسیس کرده و یا یکی از شرکتهای مطرح داخلی را خریداری میکنند. در ماههای گذشته هر دو گروه سرمایهگذار وارد کشور شدهاند به طوری که 12 تا 13 میلیون یورو پول جدید در بخش محصولات مالی و 2 تا 3 میلیون یورو از جانب سرمایهگذارانی که مستقیما کد معاملاتی گرفتهاند، به دست آمده و در شرکتهای استراتژیک نیز 3 قرارداد نسبتا بزرگ منعقد شده است.

در حال حاضر چه صنایعی از جذابیت بیشتری برای سرمایهگذاران خارجی برخوردارند؟

به اعتقاد من دو زمینه جذاب سرمایهگذاری در ایران وجود دارد. یکی منابع طبیعی ایران است که نفت، گاز، پتروشیمی، معدنیها و فلزات در این گروه قرار میگیرند و دیگری بازار بزرگ مصرفی کشورمان است. با توجه به افت قیمتهای جهانی، جذابیت گروه اول یعنی گروه منابع طبیعی کاهش پیدا کرده و در حال حاضر بیشترین توجه سرمایهگذاران خارجی به بازار مصرفی کشور است. این گروه به شرکتهایی اختصاص دارد که تولیداتشان با محصولات مصرفی همچون خوراکیها، پوشاکیها، شویندهها، داروییها و ... در ارتباط است. این گروه جذابیت زیادی برای سرمایهگذاران خارجی دارد.

صنعت گردشگری و هتلداری نیز دیگر صنعتی است که میتواند سرمایهگذاری خارجی زیادی جذب کند. تاکنون زیرساختهای لازم برای جذب توریسم در کشور وجود نداشته است اما حالا با باز شدن درهای ایران، هم شاهد ورود گروههای توریستی گردشگری خواهیم بود و هم گروههای توریستی تجاری. از این رو با توجه به کمبودهای موجود در خصوص هتلداری این صنعت نیز میتواند جذابیت زیادی برای سرمایهگذاری داشته باشد. در عین حال یا توجه به جمعیت تحصیلکرده و جوان ایران و همچنین ضریب بالای نفوذ اینترنت و موبایلهای هوشمند در کشور، صنعت تجارت الکترونیک رشد زیادی داشته است به طوری که در دوران تحریم ایران نیز سرمایهگذاران خارجی تمایل زیادی برای ورود به این صنعت داشتند. از این رو به اعتقاد من تجارت الکترونیک جزء اولین صنایعی است که سرمایهگذار خارجی را به خود جذب میکند.

چه چالشهایی بر سر راه ورود سرمایه گذاران خارجی به بازارهای مالی ایران وجود دارد؟

مهمترین موانع بر سر راه ورود سرمایههای خارجی به بازارهای سرمایه ایران را میتوان به دو دسته تقسیم کرد: مشکلات داخلی و مشکلات خارجی. اگر سرمایهگذاران خارجی را به همان دو دسته FDI و FPI تقسیم کنیم، به خاطر یک سری از قوانین که در ده سال گذشته و پس از بحران مالی دنیا در بخش سرمایهگذاری مالی به وجود آمد، ورود سرمایهگذار خارجی به بورس نسبت به سرمایهگذاری استراتژیک کندتر خواهد بود چرا که هنوز مشکلات و قوانین دست و پا گیر زیادی سر راه ورود این سرمایهگذاران قرار دارد که حل نشده است. یکی از بزرگترین مشکلات سرمایهگذاران بزرگ حقیقی و حقوقی خارجی که تاکنون مانع از سرمایهگذاری آنان در ایران میشود، عدم حضور Custodianهای بینالمللی در کشور است. در بازارهای دیگر کشورها، بانکهای بینالمللی معتبری وجود دارند که نقش امین و ضامن را برای سهامداران اجرا میکنند. آنها وظایف مختلفی از جمله نگهداری امانتی سهام، دریافت سود شرکتها با اطلاعرسانی در رابطه با سهام و غیره را برای سهامدار برعهده دارند.

از این رو، ریسک سرمایهگذاری برای سرمایهگذارانی که به سپردهگذاریهای محلی آشنایی ندارند، کاهش پیدا میکند. به عبارتی دیگر سرمایهگذاری خارجی در بازار سهام ایران با ابهامات بسیاری مواجه است. مرکز سپردهگذاری اوراق بهادار ایران با ایجاد یک نهاد بانکی نگهبان، شفافیت و صحت مبادلات را برای کارگزاران بازار بورس تضمین میکند تا خرید و فروش سهام در چارچوبی امن و قانونی انجام شود. این اقدام از سوی یک نهاد داخلی در ایران انجام میشود، حال آنکه به طور معمول در دیگر نقاط جهان، تضمین امنیت مبادلات سهام از سوی شرکتهای معتبر و سرشناس بینالمللی صورت میگیرد. طبیعی است در این شرایط سرمایهگذاران خارجی برای حضور در بازار سرمایه ایران دچار تردید میشوند و ترجیح دهند سرمایههای خود را در دیگر بازارها با ابهامات کمتر به جریان اندازند.

متاسفانه با وجود اینکه سازمان بورس تلاش میکند تا سرمایهگذاران خارجی وارد این بازار شوند، وجود قوانینی چون عدم امکان افتتاح حساب بانکی برای این افراد، مسالهای است که فرد سرمایهگذار را با مشکلاتی مواجه کرده و میکند. ما مشکل Custodianship را نتوانستیم حل کنیم. در حال حاضر سپردهگذاری مرکزی تنها شرکتی است که اینکار را انجام میدهد و این در حالی است که سرمایهگذار بزرگ خارجی زمانی وارد کشور میشود که بانکهای بزرگ دنیا وارد فعالیت شوند.