مسیر پلت‌فرم ملی در قراردادهای خارجی

بر این اساس از خیل انتقادات صورت گرفته به قراردادهای پساتحریمی آنچه این روزها منتقدان بر آن تمرکز کردند، عدمطراحی و ساخت پلتفرم در همکاریهای مشترک است؛ بهطوریکه عنوان میشود در قراردادهای کنونی نه تنها توجه چندانی به طراحی و ساخت پلتفرم مشترک نشده؛ بلکه صنعت خودرو ایران با خودروهایی که قرار بر تولید آنها بر پلتفرمهای خارجی است، بیش از پیش وابسته خواهد شد. در این بین اما برخی از حامیان قراردادهای همکاری مشترک، استراتژی تولید بر پلتفرم مشترک خارجی را که مبنای قراردادهای خارجی در صنعت خودرو کشورمان قرار گرفته منجر به توسعه این صنعت میخوانند و معتقدند که طراحی و ساخت پلتفرم جدید برای خودروسازان داخلی و خارجی دیگر صرفه اقتصادی ندارد حال آنکه بهدلیل ضعف زیرساختی این صنعت، ساخت پلتفرم حتی با مشارکت خارجیها در ایران امکانپذیر نخواهد بود.

در همین حال براساس استراتژی صنعت خودرو، خودروسازان داخلی باید تا سال 1404، پنج پلتفرم ملی را طراحی کنند تا تولید خودرو برروی این پلتفرمها صورت بگیرد. در این زمینه بهنظر میرسد سیاستگذاران صنعتی کمی بلندپروازانه به ایدهپردازی در مورد طراحی پلتفرم پرداختهاند؛ چراکه طراحی و تولید پلتفرم امری سرمایه بر است که در شرایط کنونی نیز در توان صنعت خودرو ایران نیست. بنابراین برخی از کارشناسان تاکید دارند، برای خودروساز شدن، حتما نباید پلتفرم طراحی کرد بلکه با پیگیری استراتژی پلتفرم مشترک نیز میتوانیم به توسعه صنعت خودرو بپردازیم و این موضوع صرفه اقتصادی بیشتری نیز برای این صنعت دارد.حال در شرایطی که بهدنبال لغو تحریمها و امضای قراردادهای تازه قرار است، عصر جدیدی در صنعت خودرو کشور رقم بخورد، دو سوال جدی مطرح میشود اینکه آیا در قراردادهای خارجی خواست سیاست گذاران صنعتی مبنی بر طراحی و ساخت پلتفرم دیده شده است؟ و اینکه این خواست آیا به نفع صنعت خودرو است یا باری است بر دوش این صنعت؟

توجه به سودآوری در صنعت خودرو

بنابر سند چشمانداز کشور در افق 1404، صنعت خودرو کشور باید بتواند از طریق ایجاد توانمندیها و قابلیتهای علمی، فنی و... به لکوموتیو صنعت کشور تبدیل شود تا از این طریق جایگاه نخست صنعت خودروی منطقه، رتبه پنجم آسیا و رتبه یازدهم در جهان از آن خودروسازان ایرانی شود. یکی از اهدافی که صنعت خودرو باید در راستای ایجاد رقابتپذیری مبتنیبر توسعه فناوری برای رسیدن به این هدف دنبال کند، تولید پنج پلتفرم ملی است که خودروسازان باید براساس راهبرد جذب سرمایهگذاری داخلی و خارجی مستقیم یا مشترک به آن دست یابند. در حالی سیاستگذاران صنعتی تاکید بسیاری بر تولید پلتفرم ملی در صنعت خودرو کشور دارند و این موضوع را منوط به جذب سرمایهخارجی و دریافت دانش و تکنولوژی روز از سوی خودروسازان خارجی میدانند که همانطور که گفته شد، هیچ گونه اشارهای درخصوص تولید پلتفرم مشترک در قراردادهای خودروسازان داخلی با شرکای خارجیشان دیده نشده است.

در این زمینه برخی کارشناسان معتقدند اگر راهبرد مدنظر خودروسازان تولید پلتفرم ملی است باید در اولین گام بتوانند در ارتباط با خودروسازان خارجی دانش و تکنولوژی روز را کسب کنند و بعد از آن برنامهریزیهای لازم برای تولید پلتفرم را دنبال کنند. به اعتقاد کارشناسان پیمودن هر یک از مسیرهای پیش رو به راهبردی مشخص در صنعت خودرو ارتباط دارد و اینکه سیاستگذاران صنعتی کشور باید براساس مزیتها و واقعیتهایی که در صنعت خودرو کشورمان موجود است به برنامهریزی بپردازند. براین اساس بهنظر میرسد که سیاستگذاران باید با تدوین راهبرد یک خطی صنعت خودرو مسیر آینده این صنعت را مشخص کنند تا براین اساس یکی از مسیرهای پیش رو دنبال شود. هرچند در حال حاضر تولید پنج پلتفرم مد نظر است، اما کارشناسان معتقدند یکی از مهمترین موضوعاتی که باید در استراتژیهای صنعت خودرو مورد توجه قرار گیرد، رویکرد توجه به اقتصاد خودرو بهجای برند شدن است؛ چراکه هزینه برند شدن آنقدر بالاست که در توان نقدینگی صنعت خودروی کشور نیست و اصولا بخشی از این هزینه کمپانی بزرگ خودروسازی تحمیل کردهاند که کسی سراغ برند شدن نرود.

در همین زمینه حسن کریمی سنجری، کارشناس خودرو در گفتوگو با «دنیای اقتصاد» با تاکید براینکه برنامهریزی نیازمند مشخص کردن راهبرد اساسی صنعت خودرو است، میگوید: ساخت پلتفرم حدود یکونیم میلیارد دلار هزینه نیاز دارد و صنعت خودرو ایران توان مالی لازم برای طراحی و ساخت آن ندارد؛ بنابراین درصورتیکه صنعت خودرو قصد دارد توسعه یابد باید براساس مزیتهای رقابتی خود عمل کند. از آنجا که تولید پلتفرم هزینهبر و زمانبر است در شرایط کنونی برای صنعت خودرو این موضوع صرفه اقتصادی ندارد.وی تاکید میکند، خودروسازان درصورتیکه تلاش دارند بنابر ذائقه بازار به طراحی پلتفرم بپردازند باید بتوانند پلتفرمهای جدیدی را طراحی کنند و بر این اساس خودروهای به روزی را به مشتریان ارائه دهند که این موضوع در شرایط کنونی از توان خودروسازان کشور خارج است.

وی معتقد است، خودروسازان باید براساس قراردادهای جدید بتوانند نیازهای بازار را تامین کنند تا توان تکنولوژیک خود را افزایش دهند و به مرور با مشخص کردن یک پروتکل و در یک دوره زمانی 20 تا 30 ساله برنامههای دیگری چون پلتفرم ملی را دنبال کنند؛ چراکه در حال حاضر تولید پلتفرم ملی صرفه اقتصادی ندارد.کریمی سنجری عنوان میکند: در صورتی که خودروسازان در قراردادهای خود تاکید کنند به جای تولید دو خودرو یک خودرو شمارهگذاری شود و خودرو دیگر صادر شود، ضمن افزایش ارزش افزوده میتوانیم در آینده برنامههای دیگری چون بحث تولید پلتفرم را نیز دنبال کنیم، اما باید گام به گام پیش رفت.بر این اساس کارشناسان تاکید دارند که سیاستگذاران خودرویی به جای اصرار بر ساخت پلتفرم ملی باید به سودآوری در صنعت خودرو کشور توجه کنند؛ چراکه یکی از موضوعات اساسی در جهان امروز و با وجود برندهای متعدد آن است که شرکتهای خودروساز بتوانند به زنجیره ارزش جهانی خودرو متصل شوند. تنها راه رسیدن به این هدف افزایش دانش و تکنولوژی از طریق مشارکت با خودروسازان خارجی است تا خودروهای روز و باکیفیت به کشور وارد شود و بعد از آن برنامههای دیگر مورد پیگیری قرار گیرد.

در عین حال برخی دیگر از کارشناسان راهبرد پلتفرم مشترک را بهترین رویکرد بهمنظور توسعه صنعت خودرو و دستیابی سیاستگذاران به اهداف موردنظرشان میدانند. کارشناسان مهمترین مزیتهای پلتفرم مشترک را کاهش هزینهها ارتقای کیفیت و تولید خودروهای روز و متنوع، میدانند که این راهبرد میتواند خودروسازان را در دستیابی به اهداف مدنظر سیاستگذاران یاری کند. بر این اساس به جای اینکه منابع مختلف شرکتهای خودروساز صرف تولید یک نوع خودرو شود برای تولید و مونتاژ چند نوع خودرو مورد استفاده قرار میگیرد. رویکردی که جنبه اقتصادیاش نسبت به رویکرد تولید پلتفرم ملی بیشتر است. در همین زمینه، بهاره عریانی، پژوهشگر صنعت خودرو در گفتوگو با «دنیای اقتصاد» با بیان اینکه توان مالی و فنی خودروسازی کشور برای تولید پلتفرم کافی نیست و باید بهدنبال پلتفرم مشترک برویم، میگوید: خودروسازان صاحب برند در جهان نیز بهدلیل هزینهبر بودن این موضوع با روشهای مختلف اعم از ادغام، ائتلاف و... سعی دارند هزینههای خود را کاهش دهند.

وی با بیان اینکه خودروسازان براساس قراردادهای جدیدی که با خودروسازان جهانی امضا میکنند، میتوانند راهبرد پلتفرم مشترک را دنبال کنند، میگوید: در شرایط کنونی بهترین رویکرد آن است که خودروسازان بهواسطه تولید پلتفرم مشترک، دانش و تکنولوژی روز صنعت خودروی جهان را کسب کنند.وی قراردادهایی که در حال حاضر به امضا میرسند را بهدلیل تولید خودرو با پلتفرم شرکتهای خارجی جذاب نمیداند و معتقد است که صنعت خودرو از این طریق نمیتواند به جذب دانش روز خودرو بپردازد. بیوک علیمرادلو، مشاور وزیر صنعت، معدن و تجارت نیز در گفتوگو با «دنیای اقتصاد» با اشاره به اینکه خودروسازان در همکاری با برندهای معتبر جهانی میتوانند به تولید پلتفرم مشترک دست یابند، میگوید: این موضوع موجب انتقال دانش به صنعت خودروکشور خواهد شد، اما از سوی دیگر باید بحث تولید پلتفرم ملی نیز دنبال شود.وی با اشاره به اینکه قراردادهای خارجی کنونی بهمنظور توسعه صنعت خودرو صورت میگیرد، میگوید: براساس این قراردادها، قطعهسازان ایرانی میتوانند به زنجیره ارزش جهانی خودرو بپیوندند و خودروسازان نیز میتوانند با کسب دانش روز در قراردادهای کنونی هدف خود مبنیبر تولید پلتفرم ملی در آینده را دنبال کنند.