اثرات خروج انگلستان از اتحادیه اروپا بر بازار نفت

بر اساس اطلاعات موسسه آموزش و پژوهش مدیریت و برنامهریزی، قیمت نفت خام برنت در فصل دوم سال ۲۰۱۶ با ۱۱/۲ درصد افزایش نسبت به فصل قبل، به ۴۴/۷ دلار در هر بشکه رسید. با وجود افزایش عرضه نفت ایران، کاهش شدید عرضه نفت در جهان به خصوص در کشورهای غیر اوپک، قیمت نفت خام برنت را ۳۳ درصد افزایش داد. اختلالات عرضه جهانی نفت به خصوص در کانادا و نیجریه و همچنین افزایش تقاضا در نیمکره شمالی جهان، به افزایش قیمت نفت در این فصل دامن زد.

بررسی تغییرات ماهانه قیمت نفت

آوریل: میانگین قیمت نفت خام در ماه آوریل نسبت به ماه قبل با سه درصد افزایش به ۴۰/۷۵ دلار رسید. اگرچه اجلاس اوپک در دوحه قطر در حالی به پایان رسید که هیچ توافقی بر سر طرح فریز نفتی حاصل نشد. (براساس این طرح کشورهای عمده صادرکننده نفت از جمله روسیه، عربستان و... میخواستند تولید خود را در سطح تولید ماه ژانویه سال ۲۰۱۶  تثبیت کنند.)

می: در ماه می میانگین قیمت نفت خام نسبت به ماه قبل با ۱۳ درصد افزایش، به ۴۲ دلار در هر بشکه رسید که عمدهترین دلیل این افزایش قیمت، ادامه طیف وسیعی از اختلال در عرضه نفت به ویژه در سه کشور کانادا و کویت و همچنین انتظار کاهش تولید آمریکا بود.

ژوئن: در ماه ژوئن میانگین قیمت نفت خام برنت با ۴ درصد افزایش نسبت به ماه قبل به ۴۷.۷ دلار در هر بشکه رسید. از مهمترین دلایل افزایش قیمت نفت خام در این ماه میتوان به افزایش تقاضای فصلی و تداوم برخی اختلالات در عرضه اشاره کرد. در این ماه قیمت نفت به دلیل همهپرسی در بریتانیا و نگرانیهای اقتصاد کلان ناشی از آن و تغییرا ت شدید نرخ ارز این منطقه بسیار پرنوسان بود.

با در نظر گرفتن پیشبینیهای اداره اطلاعات انرژی آمریکا مبنی بر کاهش مازاد عرضه نفت و کاهش رشد ذخایر نفت جهان در فصول آتی انتظار میرود قیمت نفت در ادامه سال ۲۰۱۶ افزایش یابد. پیشبینی ۲۷ موسسه بینالمللی نیز نشان میدهد میانگین قیمت نفت خام در فصول آتی افزایش مییابد. میانگین پیشبینی قیمت نفت خام برنت این موسسا ت برای فصل سوم و چهارم ۲۰۱۶ به ترتیب ۴۸ و ۵۱ در هر بشکه است.

تقاضای نفت

در فصل دوم ۲۰۱۶، رأی مردم بریتانیا به خروج از اتحادیه اروپا موجب بروز برخی نوسانات در بازارهای مالی جهان و ایجاد بیاطمینانی در رابطه با چشمانداز اقتصاد جهانی شد. نتیجه همهپرسی بریتانیا، بازارهای مالی را به شدت شگفتزده  کرد و بلافاصله بعد از آن، قیمتها شروع به تعدیل کردند.

از ۲۳ ژوئن ارزش پوند به شدت کاهش یافت،  با این وجود برگزیت اثر کوتاهمدتی بر بازارهای مالی جهانی داشت. همچنین رشد اقتصادی در میان اقتصادهای نوظهور و در حال توسعه متفاو ت است. گرچه بهبودهای نسبی در برخی از این اقتصادها مانند برزیل و روسیه دیده میشود ولی رشد اقتصادی چین و هند در فصل دوم ۲۰۱۶ تقریبا بدون تغییر ماند.

در فصل دوم سال ۲۰۱۶ تقاضای جهانی نفت به دنبال افزایش تقاضای بنزین در ایالت متحده و تقاضای دیزل در اتحادیه اروپا نسبت به فصل قبل ۴۰۰ هزار بشکه در روز افزایش یافت و به ۹۵.۶ میلیون بشکه در روز رسید که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۱۵۰۰  هزار بشکه در روز بیشتر است.

با وجود آن که تقاضای جهانی نفت در فصل دوم سال ۲۰۱۶ افزایش داشته است، اما تقاضای نفت کشورهای OECD حدود ۷۰۰ هزار بشکه در روز نسبت به فصل قبل کاهش یافته که البته در سالهای ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۴ نیز تقاضای نفت این کشورها در این فصل روند کاهشی داشته، بنابراین این کاهش تقاضای فصلی یک پدیده معمول در میان کشورهای OECD است.

اگرچه تقاضای فصل دوم ۲۰۱۶ نسبت به فصل اول ۲۰۱۶ نفت در کشورهای ذکر شده کاهش یافته است اما بازهم تقاضا در این فصل نسبت به مدت مشابه سال قبل ۶۰۰ هزار بشکه در روز بیشتر بوده که عمدتا در نتیجه افزایش تقاضای سالانه بنزین در ایالت متحده و تقاضای دیزل در اتحادیه اروپاست.

بر اساس اطلاعات موسسه آموزش و پژوهش مدیریت و برنامهریزی، تقاضای نفت کشورهای غیر OECD که در سه ماهه ابتدایی سال ۲۰۱۶ نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱/۱  میلیون بشکه در روز افزایش یافته بود در فصل دوم سال ۲۰۱۶  تقاضای سالانه این کشورها حدود ۰/۰۹  میلیون بشکه در روز افزایش داشت که اکثر این کشورها به جز هند با کاهش رشد تقاضای سالانه مواجه شدند. تقاضای سالانه نفت چین در این فصل تنها دو درصد افزایش یافته است.

تقاضای فرآوردههای نفتی کشورهای OECD نیز همانند تقاضای نفت در فصل دوم ۲۰۱۶ نسبت به فصل قبل کاهش یافته اما برای کشورهای غیر OECD  حدود ۹۷۰ هزار بشکه در روز افزایش یافته است.

چشمانداز تقاضای نفت

قبل از همهپرسی بریتانیا در رابطه با خروج از اتحادیه اروپا در روز ۲۳ ژوئن، تقریبا بیشتر پیشبینیها پیرامون چشمانداز اقتصاد جهانی همچنان حاکی از روند مالی رشد در اقتصادهای پیشرفته و حرکت تدریجی این اقتصادها به سمت حذف شکاف تولید بود. اما بعد از همهپرسی بریتانیا و نتیجه شگفتانگیز آن مبنی بر خروج این کشورها از اتحادیه اروپا، بازارهای مالی جهان به شدت تحت تاثیر قرار گرفتند که منجر به تغییر دیدگاهها نسبت به چشمانداز اقتصاد جهانی شد، بهطوریکه با وجود عملکرد بهتر از انتظار در اوایل سال ۲۰۱۶، پیشبینیها در رابطه با رشد اقتصاد بدتر شد. این تغییر حاکی از افزایش عدم قطعیت نه تنها در فضای اقتصاد جهانی بلکه در فضای سیاسی نیز است.

با توجه به اینکه برگزیت هنوز اثر کامل خود را بر روی اقتصاد جهانی نگذاشته است، میزان عدم قطعیت موجود نامعلوم است، به طوریکه که پیشبینی چشمانداز اقتصاد جهانی را بسیار سخت و پیچیده میکند، اما صندوق بینالمللی پول پیشبینی خود از نرخ رشد اقتصاد جهانی را ۰/۱ درصد کاهش داد، در حالیکه  در گزارش ماه آوریل نرخ رشد اقتصاد جهانی را ۰/۱ درصد افزایش داده بود. بیشترین تغییر در نرخ رشد اقتصادی اقتصادهای پیشرفته اروپایی رخ داده است. بنابراین با درنظر گرفتن نا اطمینانی به وجود آمده و امکان کاهش رشد اقتصادی جهان، بعید به نظر میرسد تقاضای روزانه نفت که در سال ۲۰۱۵ در حدود ۱/۷ میلیون بشکه رشد داشته در سال ۲۰۱۶  بیش از ۱/۳ میلیون بشکه رشد کند.

عرضه نفت در بازار جهانی

عرضه نفت در این فصل علیرغم ادامه افزایش تولید ایران، ۷۰۰ هزار بشکه در روز نسبت به فصل قبل کاهش یافت. تولید اعضای غیر اوپک یک میلیون بشکه در روز کاهش یافته که عمدهترین کاهش تولید نفت در کانادا رخ داد که تولید این کشور نسبت به فصل قبل ۸۰۰ هزار بشکه افت کرد. در اوایل ماه می آتشسوزی در شمال آلبرتا کانادا باعث کاهش تولیدات این منطقه شد که عمدتا در پروژههای ماسه سنگی و نفت سنگین این کشور بود. البته بیشتر این کاهش تولید در انتهای ماه ژوئن جبران شده و میزان تولید در حد ظرفیت ماههای قبل بر مدار بازگشت. اما تولید کشورهای اوپک تقریبا ۲۰۰ هزار بشکه در روز افزایش داشت که در میان کشورهای عضو اوپک تولید ایران و عربستان نسبت به فصل قبل ۴۵۰ هزار بشکه در روز و ۱۰۰ هزار بشکه در روز افزایش یافت اما تولید نیجریه ۲۴۰ هزار بشکه در روز کمتر از فصل اول ۲۰۱۶ بود.

آژانس بینالمللی انرژی پیشبینی میکند که عرضه کشورهای غیر اوپک در سال ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ به ترتیب ۹۰۰ هزار و ۷۰۰ هزار بشکه در روز پایینتر از سال ۲۰۱۵  باشد. این در حالی است که عرضه نفت کشورهای غیر اوپک در سال ۲۰۱۵، ۱۲۰۰ هزار بشکه در روز نسبت به سال ۲۰۱۴ افزایش داشته است که نشانهای از افزایش سهم اوپک در بازار جهانی نفت است.

بازار فرآوردههای نفتی

حاشیه سود پالایشگاهها در اتحادیه اروپا به دلیل اعتصاب کارگران در پالایشگاههای فرانسه و نزدیک شدن به پایان فصل تعمیر و نگهداری و همچنین تقاضای بالا برای سوخت دیزل با ۱۹ درصد افزایش نسبت به فصل قبل به ۴/۷۶ دلار در هر بشکه رسید. این در حالی است که موجودی فرآوردههای نفتی در این فصل بالا بوده است. در آمریکا نیز حاشیه سود پالایشگاهها به دلیل کاهش تولید نفت و فرآوردهها ۵۴ درصد افزایش یافت و به ۷/۰۸ دلار در هر بشکه رسید، اما در سنگاپور حاشیه سود به دلیل ادامه مازاد عرضه از ۱/۱۷ دلار در هر بشکه در فصل اول سال ۲۰۱۶ به منفی ۱/۵۴ دلار در هر بشکه در فصل دوم ۲۰۱۶ رسید.

اگرچه قیمت بنزین، سوخت دیزل و نفت کوره در چهار بازار اصلی جهان در سال ۲۰۱۵ روند کاهشی داشته است، اما در فصل اول سال ۲۰۱۶ روند قیمت این حاملها تغییر جهت داد و همچنان در فصل دوم سال ۲۰۱۶ به روند افزایشی خود ادامه داد، به طوری که قیمت بنزین، نفت کوره و سوخت دیزل در این فصل به ترتیب ۲۸، ۴۶ و ۳۰ درصد نسبت به فصل قبل افزایش یافت. عمده ترین دلیل این افزایش قیمتها، افزایش قیمت نفت خام بوده است.

وضعیت بازار نفت و فرآوردههای نفتی در ایران

متوسط تولید روزانه نفت خام ایران از ۳/۱۷۶ میلیون بشکه در روز در اسفندماه سال ۱۳۹۴  با ۱۱ درصد افزایش به ۳/۵۴۳  میلیون بشکه در روز در خرداد ماه ۱۳۹۵ رسید و به دنبال این افزایش تولید، صادرا ت نفت خام ایران از ۱/۳۲۷ میلیون بشکه در روز در اسفندماه با ۴۷  درصد افزایش به ۱/۹۵۴ میلیون بشکه در روز رسید. ۳۳ درصد از این میزان صادرات در اسفندماه به کشور چین تعلق داشته است.