عوامل سدساز مسیر رقابت

برآیند امتیازات ایران در ارکان دوازدهگانه رقابتپذیری در سالجاری نسبت به سال گذشته میلادی نشان میدهد که تغییرات بارزی اتفاق نیفتاده است. کارشناسان اقتصادی این مساله را ناشی از عدم تلاش جدی برای بهبود محیط کسب و کار کشور ارزیابی میکنند. گزارش رقابتپذیری جهانی (GCI) از سال 2005 میلادی، هر سال از سوی مجمع جهانی اقتصاد، تهیه و منتشر میشود. این گزارش در مقایسه با گزارش مشهور بانک جهانی موسوم به «انجام کسب و کار» به لحاظ ابعاد و مولفههای محیط کسب و کار جامعتر و از نظر اتکا به مبانی علمی در روششناسی و گردآوری اطلاعات دقیقتر است.

این شاخص تا سال 2008 برای ایران محاسبه نمیشد، اما از این سال و به همت اتاق بازرگانی ایران، اطلاعات این شاخص برای ایران گردآوری و برای مجمع جهانی اقتصاد ارسال شد و به این ترتیب برای اولینبار ایران در رتبهبندی گزارش سال 2009 رقابتپذیری جهانی قرار گرفت و تاکنون در 7 گزارش پیاپی سالانه مورد ارزیابی قرار گرفته است. بر اساس جدیدترین گزارش انتشار یافته (2017)، ایران از رتبه 74 در سال گذشته به رتبه 76 از میان 138 کشور مورد بررسی تنزل یافته و از میان 20 کشور سند چشم انداز 1404 که در این گزارش رتبهبندی شدهاند، در جایگاه سیزدهم قرار گرفته است. تنزل دو رتبهای ایران در گزارش سال 2017 و نیز تغییرات اندک 7 سال گذشته در نتیجه بهبود وضعیت سایر کشورها بوده و تغییرات بارزی در برآیند امتیازات ایران نسبت به سال گذشته اتفاق نیفتاده است که این مساله نشان از عدم تلاش جدی برای بهبود محیط کسب و کار کشور دارد.«نهادها»، «نوآوری»، «پیشرفته بودن بنگاههای تجاری»، «اندازه بازار»، «آمادگی تکنولوژیک»، «پیشرفته بودن بازار مالی»، «کارآیی بازار نیروی کار»، «کارآیی بازار کار»، «آموزش عالی و حرفهای»، «بهداشت و آموزش ابتدایی»، «ثبات در اقتصاد کلان» و «زیرساختها» ارکان دوازدهگانه ارزیابی کشورها در رقابتپذیری است.

امتیاز ایران در ارکان دوازدهگانه رقابتپذیری در گزارش سال 2017 نشان میدهد که ایران در ارکان «کارآیی بازار نیروی کار» (رتبه 134 از 138 کشور) و «پیشرفته بودن بازار مالی» (رتبه 131) بدترین وضعیت و در ارکان «اندازه بازار» (رتبه 19) و «بهداشت و آموزش ابتدایی» (رتبه 49) بهترین وضعیت را دارد. از سوی دیگر، وضعیت ایران در مقایسه با 20 کشور از کشورهای سند چشمانداز ایران که در گزارش رقابتپذیری جهانی مورد ارزیابی قرار گرفتهاند، نشان میدهد امارات متحدهعربی با کسب رتبه شانزدهم جهانی، بهترین و یمن با رتبه 138 در جهان بدترین وضعیت را در میان کشورهای سند چشم انداز دارند. ایران در مقایسه با بهترین عملکرد منطقه یعنی امارات متحده عربی تنها در رکن اندازه بازار برتری داشته و در مقایسه با ترکیه (با رتبه 55 جهانی) تنها در ارکان بهداشت و آموزش ابتدایی و نوآوری وضعیت بهتری دارد، بنابراین برای رسیدن به رتبه اول منطقه باید تلاش کند در سایر ارکان وضعیت خود را ارتقا دهد.

جدول رتبه ایران در ارکان رقابتپذیری جهانی در گزارشهای 2017-2011 نشان میدهد که رتبه ایران در ارکان ثبات اقتصاد کلان، نهادها و نوآوری بیشترین نوسان و در ارکان اندازه بازار، بهداشت و آموزش ابتدایی، کارآیی بازار نیروی کار و زیرساختها کمترین تغییرات را داشته است. ایران در رکن اندازه بازار همواره جایگاه خوبی در جهان و منطقه داشته و روند رو به بهبود مستمری در آموزش عالی و حرفهای مشاهده میشود. چالشهای همیشگی و تقریبا بدون تغییر در ارکان کارآیی بازار کار، پیشرفته بودن بازارهای مالی، کارآیی بازار کالا، آمادگی تکنولوژیک و زیرساختها (حمل ونقل هوایی) و روند نزولی در ارکان نوآوری و پیشرفته بودن بنگاههای تجاری نشان از عدمتوجه و تلاش موثر دولت در بهبود وضعیت این حوزهها دارد.