نقش انقلابی کلان‌داده در تحولات زنجیره غذایی جهان

نقش فناوریهای دیجیتال در شکل‎دهی به روابط میان مصرف‎کنندگان و نام‎های تجاری در سال‎های اخیر موضوع مناقشات بسیاری بوده است. اغلب این مباحث بر تحولات ایجاد شده در فرآیند تصمیم‎گیری مشتری، ظهور رویکردهای بازاریابی و فروش چندکاناله و تاثیر کاربرد تلفن‎های هوشمند و اینترنت همراه بر رفتار مصرف‎کننده تمرکز داشته‎اند. با این حال، هنوز هم فرصت‎ها و پتانسیل‎های بکری در این حوزه وجود دارند که تا به امروز تقریبا نادیده گرفته شده‎اند. شرکت‎های تولیدکننده مواد غذایی با بهره‎برداری از مزایای کلانداده و تکنیک‎های تحلیل پیشرفته در بخش‎های مختلف زنجیره ارزش از زمین‎های زراعی گرفته تا آشپزخانههای مصرف‎کنندگان، توانسته‎اند از پتانسیل فناوری‎های دیجیتال با هدف توسعه ارزش‎های پایدار استفاده مناسبی به عمل آورند. دنیای دیجیتال توان بهره‎برداری بهینه و مسوولانه از منابع را دارد و از روش‎های اقتصادی مناسبی برای بهبود زنجیره غذایی استفاده می‎کند.

پتانسیلهای بکر و عظیم

تاکنون، بخش اعظم شور و هیجان مربوط به قدرت فناوری‏های دیجیتال در متحول ساختن صنعت کالاهای بستهبندی شده مصرفی و بر جنبه بازاریابی و فروش تمرکز داشته است اما تولیدکنندگان مواد غذایی همواره با جریانی دوگانه از فرصت‎ها روبهرو بودهاند. در قسمتی از این فرآیند تجارب زراعی مورد استفاده تولیدکنندگان محصولات دامی، تولیدکنندگان کاکائو و قهوه، تولیدکنندگان گندم و جو و سایرین منجر به ایجاد تفاوت‎های گسترده در هزینه‎های تولید کالا شده است، این در حالی است که مواد خام ۶۰ درصد هزینه‎های کالاهای مصرفی فروشرفته را به خود اختصاص می‎دهند. تولید و بستهبندی نیز سهم قابلتوجهی از هزینه‎های کالاهای مصرفی را به خود اختصاص می‎دهد و البته خطرات مربوط به تولید سالم و رفتارهای اجتماعی شرکت‎ها نیز نقش قابل توجهی در تغییرات هزینه‎ای آنها دارد.

در بخش دیگر فرآیند نیز کلانداده و روش‎های تحلیل پیشرفته برای بهینهسازی فعالیت‎هایی نظیر مدیریت مواد زائد مورد استفاده قرار می‎گیرند. ضایعات غذایی منجر به وارد آمدن خسارت‎های اقتصادی، آسیب به منابع طبیعی و تشدید چالش‎های مربوط به امنیت غذایی می‎شود. سالانه نزدیک به یکسوم غذای تولید شده برای انسان‎ها از بین می‎رود؛ این در حالی است که ۷۹۵ میلیون نفر از جمعیت جهان (یکنهم جمعیت جهان) در گرسنگی به سر می‎برند.توسعه زمینه‎های مختلف از قبیل پیش‎بینی آب و هوا، برنامه‎ریزی تقاضا و مدیریت زنجیره عرضه محصولات منافع اجتماعی، اقتصادی و محیط زیستی فراوانی در پی خواهد داشت. برای مثال Phenix، کسب‎وکار نوپای فرانسوی از یک فروشگاه مبتنی بر وب برای ارتباط بیشتر سوپرمارکت‎های ارائه‎دهنده مواد غذایی با موسسات غیرانتفاعی و گروه‎های مختلف مصرف‎کنندگان استفاده میکند. این پلتفرم سوپرمارکت‎ها را قادر میسازد تا هزینه‎های ناشی از انقضای تاریخ مصرف مواد غذایی را کاهش دهند و در درجه دوم منجر به کاهش بار اجتماعی و زیست محیطی حاصل از دفع ضایعات می‎شوند.

بهرهوری بیشتر برای اقتصادهای نوظهور

بازارهای نوظهور میتوانند از پتانسیل فناوریهای دیجیتال در زنجیره غذایی به واسطه نوآوریهایی از قبیل کشاورزی دقیق، افزایش بازده زنجیره تامین و سیستمهای پرداخت ویژه کشاورزان بهرهبرداری کنند. کشاورزی دقیق رویکردی مبتنی بر فناوری در حوزه مدیریت زراعی است که نیازهای تکتک زمینهای کشاورزی را شناسایی، ارزیابی و تحلیل میکند. این روش با فراهم کردن امکان بهبود روشهای مدیریت منابع آبی و کاهش اتلاف منابع آبی و کاهش اثرات مخرب زیست محیطی به کشاورزان کمک شایانی کرده است. توسعه این رویکرد به واسطه دو روند تکنولوژیک صورت گرفته است: از یکسو کلانداده و قابلیتهای تجزیه و تحلیل پیشرفته و از سوی دیگر دانش روبوتیک از قبیل تصویربرداری روباتیک هوایی، حسگرها، پیشبینیهای آبوهوایی پیشرفته محلی. بنا بر پیشبینیهای انجام شده در سال ۲۰۱۴، بازار جهانی تکنولوژیهای روبوتیک از یک میلیارد دلار به ۱۴ تا ۱۸ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۰ افزایش پیدا خواهد کرد.

کسب وکارهای نوپا و سازمانهای بزرگ نیز مشغول تولید محصولات و خدماتی برای کشاورزی دقیق هستند. استارتآپ CropX حسگرهایی طراحی کرده است که کشاورزان را در شناسایی بهتر نیازهای خاک یاری میکند، این در حالی است که شرکت Blue River از دانش روبوتیک برای ارزیابی نیازهای تکتک گیاهان استفاده میکند. شرکت IBM توانسته است از فناوری پیشبینی دقیق آب وهوا موسوم به Deep Thunder و تکنولوژی مبتنی بر پردازش ابری با اهداف زراعتی بهرهبرداری کند.پیشنهادها و توصیههای فناوریهای مذکور بهمنظور واکنش فعالانه به تغییرات جوی در زمان واقعی قابل اجرا هستند. حسگرهای خاک و تصاویر هوایی کشاورزان را در مدیریت فرآیند کاشت و برداشت بذر کمک میکنند، این راهکارها به واسطه سیستمهای خودکار ردیابی با قابلیت ارسال پیامهای هشدار مبنی برکاهش کیفیت بذر یا تغییرات در روند رشد گیاه، انجام میشود.

سیستمهای خودکار که از قابلیت نمایش وضعیت، عملکرد و مشکلات بالقوه در زمان واقعی برخوردار هستند در بهینهسازی مدیریت ناوگان کاربرد دارند و از اینرو منجر به افزایش اطمینان کیفی و جلوگیری از تخریب محصول می‎شوند. زمان حمل‎ونقل نیز به واسطه مسیریابی هوشمند به نصف کاهش پیدا کرده است. سیستمهای مدیریت حمل و نقل محصولات کشاورزی مجهز به حسگرهای هوشمند به واسطه یکپارچه کردن فرآیندهای حملونقل درونمرزی منجر به صرفه‎جوییهای ۱۰ تا ۲۰ درصدی میشوند.سیستمهای پرداخت و خدمات مالی ویژه صنعت کشاورزی میتواند کشاورزان را در طراحی مدلهای اقتصادی شخصی انعطافپذیرتر یاری رساند.

برخی کشاورزان از قراردادهای بیمه برای جبران خسارتهای ناشی از تغییرات جوی استفاده میکنند. شرکتهای بیمه نیز حق بیمه پایهای را بر اساس احتمال بروز خسارتهای آب وهوایی خاص نظیر یخزدگی و تخمین تاثیرات آن در مراحل مختلف چرخه رشد گیاه در نظر می‎گیرند. یک طرح ابتکاری از کشور کنیا موسوم به Mfarm، از طریق یک اپلیکیشن یا پیامک، اطلاعات مربوط به قیمت روز بازار را در اختیار کشاورزان و خریداران محصولات کشاورزی قرار می‎دهد و به این ترتیب امکان بازاریابی محصولات کشاورزان خرد به بازارهای بزرگ نیز فراهم می‎شود.

راهحلهای مقابله با یک چالش سیستماتیک در اقتصادهای بالغ

کشورهای توسعهیافته میتوانند از ابزارهای دیجیتال و روشهای مختلف برای واکنش به چالشهایی نظیر ایمنی مواد غذایی، پایداری منابع و تاثیرات زیست محیطی و اجتماعی اقدامات کسبوکارهای مختلف استفاده کنند. ایمنی مواد غذایی از طریق انطباق بیشتر با فناوریهای نوآورانه نظیر پویشگرهای مواد غذایی که ارزیابی میزان آلودگی یک ظرف غذا را به کمک تکنولوژیهای طیفسنج انجام میدهند، صورت میگیرد. در نهایت مصرفکنندگان اطلاعاتی فوری در خصوص ترکیب محصول انتخابی به دست میآورند. اتحادیه اروپا اخیرا در قالب مسابقهای اقدام به طراحی یک پویشگر غذایی مناسب و مقرون به صرفه و بیضرر کرده است و همچنین جایزهای ۸۰۰ هزار یورویی را برای برندگان این مسابقه در نظر گرفته است.

دو گروه از افراد از مزایای این ابزارها سود میبرند: افرادی که از بیماری‎های مربوط به مواد غذایی نظر چاقی و آلرژی رنج میبرند و گروه دیگر افرادی که بیش از دیگران به سلامتی خود اهمیت می‎دهند و امیدوار هستند پویشگرهای مواد غذایی در کنار سایر ابزارهای سلامتسنج رایج، روز به روز بیشتر بهکار گرفته شوند. با در نظر گرفتن همه‎گیری جهانی مشکل چاقی یا بیماری دیابت نوع ۲، برآوردها حاکی از بازار یک میلیارد دلاری ابزارهای مذکور تا سال ۲۰۲۰ است. تصمیمات گردآوری محصول را می‎توان به واسطه افزودن ابزارهای ارزیابی ریسک و پیشبینی عملکرد به روشهای مدل‎سازی زراعی با هدف ارزیابی تاثیرات پیش‎بینی تغییرات جوی و وضعیت خاک پایدارتر کرد. این رویکرد نه تنها امکان انتخاب بهترین مناطق جغرافیایی و کشورها برای خرید محصولات مختلف را برای تولیدکنندگان جهانی مواد غذایی فراهم میکند بلکه انطباق بیشتر با تغییرات جوی این مناطق را امکانپذیر می‎سازد. علاوهبر این، این ابزارها بهمنظور انتخاب ترکیب ایدهآلی از محصولات کشاورزی موجود در پورتفوی کشاورزی هر کشور توسط خریداران استفاده میشوند.با در نظرداشتن غیرقابل پیشبینی بودن و نوسانات هزینه مواد خام، شرکت‎های جهانی تولیدکننده مواد غذایی به واسطه یافتن راه‎هایی برای کاهش خطرات، مزایای گسترده‎ای به دست میآورند و این در حالی است که یک راهبرد گردآوری مطلوب را نیز در قبال کشاورزان اتخاذ میکنند.

مدیریت تاثیرات زیستمحیطی چالشی دیگر است که به واسطه فناوری‎های دیجیتال مورد توجه قرار گرفته است. برای نمونه، طرح ابتکاری Internet of Everything شرکت Cisco امکان ارزیابی کیفیت محصولات در چرخه تولید را از آغاز فرآیند کاشت بذر تا تولید مواد غذایی در کارخانهها، برای مصرفکننده فراهم خواهد کرد. بر این اساس، یک کد با قابلیت پویش روی بستهبندی محصولات قرار داده می‎شود که مصرفکننده را به وبسایتی هدایت می‎کند که در آن اطلاعاتی در خصوص مراحل مختلف تولید و تغییرات اعمال شده در هر مرحله از فرآیند تولید مواد غذایی بارگذاری شده است.

فناوری را می‎توان با هدف تضمین اعتبار زیستمحیطی یک محصول برای مصرفکننده بهکار برد. یکی از چالش‎های ناشی از اقدامات پیشرفته زیستمحیطی دشوار بودن نمایش پشت پرده ادعاهای بازاریابی و غلبه بر شک و تردید مصرفکننده است. استفاده از یک رویکرد قدرتمند برای ردیابی محصولات کشاورزی منجر به غلبه بر این چالش و تبدیل آن به یک واقعیت پایدار برای تولیدکنندگان مواد غذایی خواهد شد.روش‎ها و ابزارهای دیجیتال فرصت‎هایی را بهمنظور بهبود رویکردهای مدیریتی و بهبود چرخه تولید محصولات غذایی از زمین‎های زراعی تا منازل مصرفکنندگان پیش‎روی شرکت‎های پیشگام تولیدکننده مواد غذایی قرار می‎دهند.