منطق قیمت نفت در بودجه 96

کشورهای عضو اوپک بعد از اینکه دچار چالش کاهش قیمت نفت شدند که آثار آن نیز برای کشورهای غیراوپکی ملموس بود و خسارتهای اقتصادی بیشماری در طول سالهای گذشته به آنان وارد کرد، عملا شرایطی را به وجود آورد که راهی جز تعامل و همگرایی باقی نگذاشته بود.

از این منظر اعضای اوپک و غیرعضو اوپک با یکدیگر به این تفاهم رسیدند که بتوانند برای خود راه و روش جدیدی تعریف کنند. شاید اسم این راه و روش را باید «خروج از دیپلماسی سیاسی و ورود به دیپلماسی اقتصادی» گذاشت، چراکه بالاخره بعد از سالهای متمادی که هم اوپک فعال شد و هم غیراوپکیها در بازار تعیینکننده بودند، به این نتیجه رسیدند که نباید اجازه دهند متاثر از چارچوبهای سیاسی، چارچوبهای اقتصادی از دست برود، یعنی برای نخستینبار در طول تاریخ اوپک، یک اتفاق موزون رخ داد و این اتفاق در درجه اول کشورهای عضو اوپک و بعد کشورهای غیرعضو اوپکی را درگیر خود کرد. اتفاقی که برخلاف توافقهای گذشتهیی بود که گهگاه به صورت روشهای سیاستوارانه در قالب یک دور هم جمع شدن، به وقوع میپیوست.

اینبار این دیپلماسی اقتصادی و کسب درآمد بود که اعضا و غیراعضا را بر سر یک میز نشاند تا با عبور از بحرانهای سیاسی که در درون کشورهایشان است، نفس راحتی بکشند.  در این روند پیوستن 11کشور تولیدکننده غیراوپکی به توافق کاهش استخراج نفت خام، باعث کاسته شدن مازاد عرضه این محصول در بازار شد و قیمت آن را در کانال حداقلی 50 دلار قرار داد. با توجه به این توافقی که صورت گرفته، از نظر من این کف قیمت بازار است که میتواند حداقل اعمال سیاستهای اقتصادی را برای این کشورها فراهم کند و آنها را از بحرانهایی که در شرایط فعلی گریبان آنان را گرفته، نجات دهد.

از سوی دیگر کشورهای عضو اوپک برای اینکه بخواهند هم حضور خود را در این تشکل تخصصی حفظ کنند و هم بتوانند سیاستهای توسعهیی را در کشورهای خود داشته باشند، یک راه بیشتر نداشتند و آن هم همگرایی در درون و انتقال این همگرایی به بیرون از خودشان بود که البته هر دو اتفاق رخ داد و توفیق دیپلماسی این کشورها بود. در همگرایی اخیر کشورهای عضو اوپک و غیرعضو اوپک نکته مهمی که وجود دارد این است که نمیتوان نقش دیپلماسی بسیار مهم ایران را فراموش کرد. ایران با یک حضور اثرگذار ورود کرد و در تحلیل و مدلی که هیات اقتصادی و هیات نفتی ایران در اوپک مطرح کردند، به اوپک هویت تازهیی بخشیدند. اینجا بود که اوپک از موقعیتهای بسته و محلی خویش جدا و بار دیگر به یک نهاد بینالمللی تبدیل شد تا نقش خود را در بازارهای نفت ایفا کند. نقطه قوتی که ایرانیها در شکلگیری آن نقش اول را بهعهده داشتند.

اما یکی از منشاهای دیگر که میتوان بعد از نقشآفرینی ایران به آن اشاره کرد، اتحادی است که اوپک در خرداد سال 95 در اجلاس 169ام خود پیدا کرد. اوپک توانست در این اجلاس بحران چند دوره انتخاب دبیرکل را بالاخره از سر بگذراند و دبیرکلی را برگزیند که با اجماع کشورهای عضو اوپک بر سر کار میآمد.

محمد بارکیندو توانست مدل پیشنهادی ایران را که در حقیقت اعتبار و هویت جدید برای اوپک به همراه داشت، به درستی پیاده کند و توانست با استفاده از تجارب گذشته و طرحهای جدید، کشورها را به یکدیگر نزدیک کند. این اقدام اعلام خطری است برای کشورهایی که در صورت عدم رسیدن به نتیجه در مقطع سال 2016 با چالش رو به رو خواهند شد. در صورت لغزیدن این کشورها، صنعت و اشتغال تخریب خواهد شد و همین موضوع نیز باعث شد که به این کشورها شوک نفتی وارد شد. آنان آمدند تا اول در بازار ثبات به وجود آورند و دوم اینکه روند رو به رشد خود را دنبال کنند. این دیپلماسی نفتی باعث شد که درواقع نااطمینانیهای زیادی که به صورت پنهان وجود داشت، به فرصت تبدیل شود و این فرصت نااطمینانیها را به ضریب اطمینان تبدیل کند.

پیشبینی میکنم قیمتی که دولت در لایحه بودجه سال 96 در نظر گرفته است، باتوجه به روند مصرف نفت خام در دنیا و باتوجه به ضریب کاهش تولید کشورها، که براساس آخرین اطلاعاتی که دو روز پیش دبیرخانه اوپک منتشر کرد، به 2 میلیون و 280هزار بشکه از اول ژانویه به مدت 6 ماه عملی شود. این درحالی است که در فاز اول این طرح قرار است یک میلیون و 480 هزار بشکه در روز از فروش نفت کاسته شود و در فاز دوم آن بیش از 700 هزار بشکه ما کاهش را برای اوپکیها و غیراوپکیها خواهیم داشت. همچنین تعداد کشورهایی که در طرح تسریع تولید یا کاهش تولید شرکت کردند در اوپک 14 کشور است و غیراوپکیها 11 کشور و در این میان 25 کشور در طرح تسریع و کاهش تولید مشارکت داشتند. این موضوع را باید در نظر داشت که با گذر بیش از 53 سال از فعالیت اوپک، این برای نخستینبار است که 25 کشور دست به دست هم دادهاند و به همین دلیل پیشنهاد قیمت 50 دلار را توسط سازمان برنامه و بودجه منطقی میدانم. این کف قیمت است و قاعدتا میانگینی که برای سال 2017 در بالاترین و پایینترین قیمت داشته باشیم، قیمت 55 دلار در هر بشکه است.