رونمایی از مدل جدید نظارت بر بانک‌ها/ طبقه‌بندی بانک‌ها در ۴ گروه

احمد بدری با تشریح جزییات کامل طرح جدید نظارتی بانک مرکزی بر عملکرد شبکه بانکی، افزود: هدف اصلاح نظام بانکی حفاظت از ثبات و سلامت سیستم بانکی است و اصلاحی که صورت گرفته میخواهد نظارت را در بانکها تقویت کند.

مشاور رییس کل بانک مرکزی اظهار داشت: در کل دنیا به این صورت است که نظامهای نظارت بانکی هر ۵ تا ۱۵ سال مورد بازنگری قرار میگیرند اما این امر در ایران به تاخیر افتاده بود و نیاز به بازنگری به ویژه پس از ورود بانکهای خصوصی از سالهای ۷۹ به بعد جدیتر شد.

بدری خاطرنشان کرد: البته برخی اقدامات در این سالها به صورت بخشی و مقطعی صورت گرفته بود ولی هیچگاه کامل نشده بود و باید گفت که مسئولان نظام بانکی در این زمینه کم توجهی داشتهاند. در عین حال، موضوع تحریمها و فاصله گرفتن از نظام مالی بین المللی نیز در این مساله تاثیرگذار بوده است.

وی افزود: در ابتدای دولت یازدهم این ماموریت از سوی دکتر سیف رییس کل بانک مرکزی به بنده محول شد که مطالعاتی را به صورت کلان و اساسی در این خصوص دنبال کنم. بنابراین در ۶ ماه اول مطالعات زمینه صورت گرفت و سپس امور مربوطه به مدت حدود ۲.۵ سال به طول انجامید و هم اکنون در مراحل پایانی و قبل از استقرار سیستم جدید نظارت بر عملکرد بانکها قرار داریم.

مشاور رییس کل بانک مرکزی تاکید کرد: این طرح از طریق قرارداد با دانشگاه شهید بهشتی و به کارگیری متخصصان بانکی، مالی، حقوقی، اقتصادی، حسابداری و حسابرسی دنبال شد و البته به صورت کلی این پروژه باید در مدت زمان ۴ سال انجام میشد اما توانستیم این پروژه را در یک کار شبانه روزی ۲.۵ ساله به سرانجام برسانیم. بدری ادامه داد: بخش اول کار شناخت بود، بعد از آن مطالعات تطبیقی، آسیب شناسی نظام بانکی، طراحی مبانی مدل، طراحی مدل و در نهایت استقرار باید انجام میشد.

به گفته وی، از محورهای اصلی کار ارتقاء شفافیت در نظام بانکی است که میتواند از رانت، فساد و حتی اختلاس نیز به شدت کم کند؛ بنابراین کار در حوزه کلان، ۴۳ معیار و ۱۸۷ سنجه دنبال شد که هر یک مشکلات و معایب سیستم بانکی را نشانه گیری کرده و شفافسازی انجام میدهد. مشاور رییس کل بانک مرکزی تاکید کرد: ایجاد شفافیت در تمامی ارکان بانکها مدنظر است و از این طریق از ارایه گزارشهای معیوبی که به بانک مرکزی داده میشد جلوگیری میشود.

بانکها نیازمند جراحی کوچک و دردناک بودند

بدری خاطرنشان کرد: اتفاقی که امسال درباره مجامع بانکها افتاد این بود بانکها نیازمند این جراحی کوچک ولی دردناک بودند که باعث شد تا بسیاری از مسائلی که در اثر عدم شفافیت پنهان مانده بود، روشن شود. بانک مرکزی در بهمن ماه سال گذشته ارائه مدل جدیدی از صورتهای مالی را به بانکها ابلاغ کرد که قرار بود عملکرد سال ۹۵ بر اساس آن ارائه شود. وی تصریح کرد: بنابراین اتفاقی که افتاد باعث شد تا صورتهای مالی بانکها شفاف شود و از شناسایی سودهای موهوم، غیرواقعی و کاغذی در بانکها جلوگیری شود.

مشاور رییس کل بانک مرکزی گفت: از جمله این بانکها، بانک صادرات بود ولی از این پس نظارتها از مدل سنتی به سمت مدل هوشمند خواهد رفت و این در حالی بود که قبلا بانکها با یک مدل و روش نظارت میشدند اما از این به بعد بانکها بر مبنای ۴ طبقه و بر اساس ریسک طبقه بندی میشوند.

به گفته بدری، از این پس بانکهای بدون ریسک تا بانکهای پُرریسک خواهیم داشت و هر بانکی نیز بر اساس این طبقات و با استراتژی جدا و مستقل نظارت خواهند شد. بنابراین نظارتها برای بانکها به این صورت خواهد بود که بانک در بهترین حالت، اعمال استراتژی مراقبت، نظارت با رویکرد اصلاحات تکلیفی و نهایتا بانکداری پُرخطر با استراتژی تجدیدساختار، ادغام و حتی انحلال را خواهند داشت.

وی افزود: این نوع نظارت آخرین دستاوردهای روز بانکهای مرکزی اروپا است که ما توانستیم با سنجههای داخلی و بومی آن را در نظام بانکی کشور مستقر کنیم و به دنبال آن خواهیم بود تا نیروهای نظارتی بیشتری را در بانکهای با مشکلات بالاتر سازماندهی کنیم.

مشاور رییس کل بانک مرکزی اظهار داشت: نظام نظارت بر اساس مدلهای علمی دارای ۳ ضلع است که یک بخش مدل، دیگری قانون حمایتی و در نهایت نیز اطلاعات است که باید به درستی در دسترس قرار گیرد و محور همه این موارد نیز نیروی انسانی است.

ارایه مدل عملیاتی نظارتی پس از بررسی دولت به مجلس به گفته بدری، هم اکنون بازطراحی مدل عملیاتی نظارتی به صورت کامل طراحی شده و مواد قانونی آن هم پیش بینی شد که پس از بررسی دولت برای تصویب به مجلس شورای اسلامی ارسال میشود.

وی درباره ربوی بودن فعالیتهای بانکی گفت: این موضوع بحث پیچیدهای است ولی در لایحه برای اولین بار پیش بینی شده تا بانکها صورتهای مالی جدیدی را در سال جاری با نام صورتهای مالی عملکرد سپردههای سرمایه گذاری که موضوع تقسیم سود مشاع بین سهامداران و سپرده گذاران را مطرح میکند، ارائه کنند.

مشاور رییس کل بانک مرکزی افزود: در سالهای اخیر از جیب سهامداران به سپردهگذاران سود پرداخت شد ولی در این مدل جدید بانک باید پاسخگو باشد و به صورت کلی روابط بین سهامداران و سپرده گذاران از سوی مدیریت بانک شفافسازی میشود.

معیار ربوی بودن در صورتهای مالی

بدری با اشاره به دستکاری صورتهای مالی از سوی بانکها و صفر گزارش کردن ربوی بودن فعالیتها در سالهای گذشته، گفت: در صورتهای مالی جدید دیگر معیار ربوی بودن فعالیتها صفر نخواهد بود و یک عددی باید گزارش شود که اگر مثبت باشد باید مابه التفاوت سود قطعی و علی الحساب در قالب عملیات بانکی بدون ربا به سپرده گذار پرداخت شود ولی اگر منفی باشد به معنای عدم استفاده مدیریت بانک از قانون است و در واقع منابع از جیب سپرده گذاران رفته است.